Հայաստանի խորհրդարանը նույնիսկ պառլամենտական կառավարման համակարգի առկայությամբ դեռևս շարունակում է մնալ թույլ ու ոչ ազդեցիկ։ Սխալվելու չնչին հավանականությամբ կարող ենք պնդել, որ Հայաստանը միայն անունով է պառլամենտական, բովանդակության մեջ այն դեռևս շարունակում է պահպանել իր խիստ ընդգծված, հիեարխիկ (աստիճանակարգված), ուղղահայաց և ասիկան բնույթը։ Պառլամենտական համակարգին բնորոշ իշխանության ապակենտրոնացման սկզբունքը դեռևս խորթ հայտնություն է մեր միջավայրում և դրանից ելնելով բացակայում են նաև պառլամենտարիզմին ներհատուկ օրինաչափությունները։
Խնդիրն այն է, որ Հայաստանի Հանրապետությունը չունի պառլամենտարիզմի ավանդույթներ և երբև է որևէ քայլ չի ձեռնարկվել արժեքային այդ համակարգի ներդրման և արմատավորման ուղղությամբ։ Ընդհակառակը՝ վերջին 25 տարիներին գործադիր իշխանությունն ամեն ինչ արել է խորհրդարանի դերը նվազեցնելու և դրան խամաճիկի կարգավիճակ շնորհելու համար։ Ինչպես Ռ․ Քոչարյանի, այնպես էլ Սերժ Սարգսյանի համար ԱԺ-ն դիտարկվել է որպես հլու-հնազանդ ու մեխանիկական դակիչի կարգավիճակ ունեցող կառույց, որը անշեղորեն պետք է լեգիտիմացնի գործադիրի ցանկացած կամայական որոշում։ Պատահական չէ, որ վերջին երկու տասնամյակներին օրենքի նախագծերի առյուծի բաժինը ներկայացրել է հենց կառավարությունը, իսկ խորհրդարանը աչքի է ընկել բացառիկ պասիվությամբ ու անշարժությամբ։
Արատավոր մոտեցումն այս ավանդույթի ուժ է ստացել և որպես ժառանգություն փոխանցվել հեղափոխության արդյունքում իշխանության եկած քաղաքական թիմին։ Հիմա այստեղ հարց է առաջանում․ արդյոք Փաշինյանն ու նրա թիմը որևէ քայլ ձեռնարկե՞լ են խորհրդարանի դերը վերարժևորելու և պառլամենտարիզմի ավանդույթներ սաղմնավորելու համար։ Իհարկե այս հարցին չափազանց դժվար է պատասխանել, քանի որ հեղափոխական ուժի պաշտոնավարումից ընդամենը մեկ ու կես տարի է անցել, բայց նախնական դիտարկումների հիմքի վրա կարող ենք արձանագրել հետևյալը․ ո՛չ փորձել են վերաիմաստավորել խորհրդրանի դերը և ո՛չ էլ փորձել են էլ ավելի խորացնել դրա կախվածությունը գործադիր իշխանությունից։ Այսինքն ոչինչ չեն արել, թողել նույն բովանդակությամբ ու էությամբ։
Չեմ կարծում, թե Փաշինյանն ու ՔՊ-ն ցանկանում են խորացնել օրենսդիր իշխանության խամաճիկային կարգավիճակը, բայց չեմ էլ կարծում, թե նրանք փորձում են ԱԺ-ին դուրս բերել այդ ամոթալի կարգավիճակից։ Պայմանականորեն ասած խորհրդրանի անդեմ կարգավիճակի անփոփոխությունը (status quo) չափազանց ձեռնտու է վարչապետին, քանի որ գոնե այս փուլում նա շարունակում է շարժվել գերկենտրոնացված կառավարման համակարգի պահպանման ճանապարհով։ Իսկ ուժեղ խորհրդարանը ուղղակի մարտահրավեր է սուպերվարչապետական կառավարման համակարգի համար։ Վարչապետն, ամենայն հավանականությամբ, տարվել է այն մտայնությամբ, իբրև թե ինչ-որ փուլում կարողանալու է հրաժարվել կառավարման այս անձնային գերկենտրոնացումից։ Բայց չգրված օրինաչափություն է, որ իշխանության գերկենտրոնացումը մշտապես հակվածություն ունի էլի ավելի կենտրոնացման, և եթե կառավարիչները բավարարում են համակարգի այդ բնական պահանջմունքը, ապա հետագայում դառնում են հենց նույն համակարգի գերին։
Նշենք նաև, որ օրենսդիր իշխանության լիազորությունների ըստ պատշաճի չկիրառումը փաստացի հետևանքն է մի կողմից ցանկության բացակայության, իսկ մյուս կողմից էլ անկարողության։ Բացի այդ սուպեր առաջնորդները մշտապես փորձում են տեսնել վերահսկելի ու կառավարելի խորհրդարան։ Իսկ եթե ԱԺ-ն կարողանա կիրառել իր լիազորությունների գոնե 70 տոկոսը, ապա դա լրջագույն մարտահրավեր կլինի գործադիր իշխանության համար։ Վերոհիշյալ մարտահրավերից խուսափելու նպատակով վարչապետը ընտրել է ամենաարդյունավետ մոտեցումը․ արդեն իսկ տասնամյակներ շարունակվող խամաճիկային կարգավիճակի պահպանում, որը քողարկվում է պառլամենտարզմի պատրանքով և սուր դիսկուրսի ուրվականով, ինչպես նաև ժողովրդավարական ժպիտով, բայց հոգու խորքում ժանդարմի աշխարհայացքով։
Եվ այնուամենայնիվ, ԱԺ-ն վերաիմաստավորման, վերաարժևորման և բովանդակային տեսանկյունից վերազինման պետք ունի։
