ՀՅԴ Հայաստանի Գերագույն մարմնի մասնագիտական ոլորտային հանձնախմբերի գրասենյակը նախօրեին հայտարարություն էր տարածել, որում խոսք է գնում կառավարության կառուցվածքի մասով սահմանադրական պահանջի խախտման մասին։ Հայտարարության մեջ ասվում է.
«Կառավարության կառուցվածքի և գործունեության մասին» օրենքի համաձայն՝ կառավարությունը կազմված է վարչապետից, առաջին փոխվարչապետից, 2 փոխվարչապետներից և 17 նախարարներից: Ընդամենը՝ 21 անձ: 2019 թվականի հունվարի 19-ի դրությամբ նշանակվել էին վարչապետը, վերջինիս առաջարկությամբ 2 փոխվարչապետները և 12 նախարարներ: Ընդամենը՝ 15 անձ: Նույն օրենքի համաձայն՝ կառավարությունը համարվում է կազմավորված, եթե նշանակվել են կառավարության անդամների առնվազը 2/3-ը: Այսինքն՝ կառավարության կազմավորված լինելու առումով բավարարվեց կառավարության անդամների՝ օրենքով նախատեսված նվազագույն թվաքանակի նշանակված լինելու պայմանը: Վարչապետի կողմից չառաջադրվեցին առաջին փոխվարչապետի, 5 նախարարների թեկնածուները, և, հետևաբար, Հանրապետության նախագահը այս պաշտոններում նշանակումներ չկատարեց: Կառավարության չնշանակված անդամների խնդիրը պատճառաբանվեց կառավարության կառուցվածքի փոփոխության վերաբերյալ վարչապետի և իշխող ուժի մտադրությամբ: Իսկ նախարար չունեցող նախարարությունների գործունեությունը կազմակերպվեց փոխնախարարների՝ նախարարի պարտականությունների կատարման լիազորությունների ապահովման միջոցով:
Նշված խնդրին անդրադառնալու համար առանձնացնենք 3 հարց.
Օրինակա՞ն է արդյոք նախարար չնշանակելը (թեկնածու չառաջադրելը):
Օրինակա՞ն է արդյոք փոխնախարարի, որպես նախարարի պարտականությունները կատարող անձի կարգավիճակով հանդես գալը:
Որքանո՞վ են օրինական պետական ոչ առևտրային կազմակերպությունների տնօրեններին ներկայացվող պահանջները (Օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնի տնօրենի օրինակով)։
Հայտարարության վերջում ՀՅԴ Գերագույն մարմինը եզրակացնում է. «Ամփոփելով՝ կարող ենք արձանագրել. սահմանադրականության հարցը շարունակում է մնալ պետական համակարգի գործունեության օրինականության ապահովման հիմնական խնդիրը, որի լուծումից է կախված պետության իրավական լինելը: Թե՛ կառավարության, թե՛ Հանրապետության նախագահի ու նաև Ազգային ժողովի կողմից դեռևս հանդիպում ենք իրավունքի և օրենքի գերակայության, ինչպես նաև սահմանադրական այլ սկզբունք-նորմերի անտեսում: Ուստի պետական իշխանության մարմինները օր առաջ պետք է վերացնեն այս խախտումները և իրենց գործունեության ընթացքում առաջնորդվեն Սահմանադրությամբ հռչակված օրինականության սկզբունքով»։
Սահմանադրագետ Վարդան Այվազյանը, «Առաջին լրատվական»-ի հետ զրույցում անդրադառնալով ՀՅԴ դիտարկումներին, նկատեց, որ Սահմանադրության տեսանկյունից իսկապես խնդիր կա։ «Սահմանադրության պահանջի և առհասարակ տրամաբանության առումով, այստեղ, կառավարության ձևավորման մասով միանշանակ սահմանադրության դրույթների խախտում կա, բայց փաստացի նախորդ իշխանությունների օրոք ընդունված օրենք կա՝ «Կառավարության կառուցվածքի և գործունեության մասին», որի 6-րդ հոդվածը լղոզում է իրականությունը և սահմանում, որ կառավարությունը համարվում է ձևավորված, եթե նշանակվել են անդամների առնվազն 2/3-ը։ Հիմա, այո, կառավարության 2/3 անդամները նշանակված են, բայց մյուս կողմից խախտված է Սահմանադրության պահանջը, որը հստակ սահմանում է կառավարության կառուցվածքը և ժամկետները»,- ընդգծեց Այվազյանը։
Նրա խոսքերով, եթե կառավարությունը պետք է ձեռնարկեր փոփոխություններ կառավարության կառուցվածքում, ապա շատ վաղուց պետք է կատարեր հայեցակարգային մշակում, հիմնավորումները լինեին, և խորհրդարանական մեծամասնության պարագայում հնարավոր կլիներ շատ արագ քվեարկել և ընդունել նախանշված կառուցվածքային փոփոխությունները։ «Բայց ներկա անհարկի ձգձգումները նույնպես վկայում են, որ սահմանադրականության խնդիր կա։ Սահմանադրության հստակ պահանջով ԱԺ-ի առաջին նստաշրջանի առաջին նիստի օրը վարչապետի նշանակումից հետո 15-օրյա ժամկետում պետք է ամբողջ կառավարությունը ձևավորվի։ Իսկ հիմա փաստացի, մի կողմից, ոչ կառավարությունն է ամբողջությամբ ձևավորվել, մյուս կողմից էլ՝ կառուցվածքի մասին փոփոխությունները չեն ընդունվում։ Այս անորոշ վիճակով կառավարության կառուցվածքը, օդից կախված թողնելը լուրջ մոտեցում չի պետականաշինության ոլորտում։ Մենք միանշանակ ունենք հակասահմանադրական իրավիճակ»,- նկատեց սահմանադրագետը։
Մեր դիտարկմանը՝ ստեղծված իրավիճակը, Սահմանադրության նորմի խախտումը որևէ իրավական հետևանք առաջացնո՞ւմ է, թե՞ ոչ, Այվազյանը պատասխանեց. «Իրավական հետևանք, ցավոք սրտի, չի առաջացնում։ Կառավարության համար իրավական հետևանք կարող է առաջացնել քաղաքական մեծամասնությունը, բայց, քանի որ իրենք քաղաքական մեծամասնություն են, ցանկացած խնդիր, անգամ օրենսդրական նորմերը խախտելով հանդերձ, կարող են և պատասխանատվություն չկրել, քանի որ որոշողն իրենք են։ Հենց ժողովրդի կողմից չափից ավելի վստահության մանդատ ունենալու բացասական կողմն էլ սա է»։
ԱԺ «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր, փաստաբան Նիկոլայ Բաղդասարյանը, «Առաջին լրատվական»-ի հետ զրույցում անդրադառնալով ՀՅԴ հայտարարությանը, նկատեց, որ «բացարձակ խնդիր չկա»․«Բացարձակ խնդիր չենք տեսնում։ Իսկ եթե ինչ-որ մեկը գտնում է, որ իշխանության որևէ որոշում, քայլ օրինաչափ չէ, կարող է դիմել վարչական դատարան և բողոքարկել իշխանության՝ ըստ իրենց, ոչ իրավաչափ գործողությունները»։ Նրա խոսքերով՝ կառավարության կառուցվածքի մասով անգամ ձգձգում չկա։ «Ձգձգվելու խնդիր չկա, երբ որ կներկայացվի, կքննարկենք, կընդունենք»,- ասաց նա։
Բաղդասարյանը խնդիր չի տեսնում նաև կառավարության կիսատ վիճակում, որ որոշ նախարարների պարտականություններ փոխնախարարներն են կատարում։ «Ինչ խնդիր կա, ենթադրենք նախարարը հիվանդացել է ու որոշ ժամանակ գործի չի գալիս։ Պետք է ասենք՝ կառավարությունը լավ չի աշխատում, որովհետև թերի՞ է։ Խնդիր չկա, հանգիստ եղեք»,- եզրափակեց իշխանական պատգամավորը։
Նշենք, որ «Կառավարության կառուցվածքի մասին» օրենքի նախագիծն արդեն Ազգային ժողովում է, սակայն հանձնաժողովներում այն դեռ չի քննարկվել։ Քննարկումներից հետո նախագիծը կմտնի ԱԺ նիստերի օրակարգ։
