Մեծարանքի երեկոյթ կամ՝ ինչպէս մսխել տասնեակ հազարաւոր եւրոներ․«Նոր Յառաջ»-ի խմբագրականը

Հինգշաբ­թի՝ Դեկ­տեմբեր 12ին, Փա­րիզի Էն­թէրքոն­թի­նան­թալ պանդոկի ընթրի­քը, որ կազ­մա­կեր­պուած էր Ֆրան­սա­յի մէջ Հա­յաս­տա­նի դես­պա­նատան կող­մէ, կը վա­յելէր զոյգ հո­վանա­ւորու­թիւնը Ար­ցա­խի Հան­րա­պետու­թեան նա­խագա­հին եւ Ամե­նայն Հա­յոց Կա­թողի­կոսին, մե­ծարե­լու հա­մար աշ­խարհահռչակ երգչու­հի՝ Մոն­սե­րաթ Գա­պալիէն, «Հա­յաս­տան-Արցախ, քրիս­տո­նէու­թեան կղզեակներ» անոր անունով գիրք-ալ­պո­մին լոյս ընծայման առի­թով։ Նպա­տակը Ար­ցա­խի ի նպաստ քա­րոզ­չա­կան ձեռ­նարկ մըն էր, ուր բե­մէն յա­ճախ կրկնուած է Ազէր­պայճա­նի կող­մէ Ար­ցախ այ­ցե­լող­նե­րուն սեւ ցան­կի վրայ ար­ձա­նագ­րուելու պա­րագան։ Նկա­տի առած ձեռ­նարկին կազ­մա­կեր­պութեան հա­մար ծախ­սուած գու­մարնե­րը, յայտնի չէ թէ այս ձեռնարկը ո՞ր­քա­նով կը ծա­ռայէ իր նպա­տակին՝ Ար­ցա­խի դա­տը պաշտպա­նելու, նոյ­նիսկ եթէ Մոն­սե­րաթ Գա­պալիէի անու­նով հրա­պարակ կը հա­նուի գիրք-ալ­պոմ մը։

Աշխարհահռչակ երգչուհիին՝ ոչ մե­ծարանքնե­րը, ոչ ալ շքան­շաննե­րը կը պակ­սին։ Ան Հա­յաս­տա­նի մէջ ար­դէն մե­ծարուած էր ՀՀ նա­խագա­հին կող­մէ, ինչպէս նաեւ Ար­ցա­խի հան­րա­պետու­թեան նա­խագա­հին եւ Մայր Աթո­ռին։ Հինգշաբ­թի օրուանը կրկնու­թիւն մըն էր եւ Հա­յաս­տա­նէն ու Ռու­սաստա­նէն դա­սակար­գի մը եսը շո­յող ձեռ­նարկ։ Քա­րոզ­չա­կանին յա­ջողու­թեան գրա­ւակա­նը ֆրան­սա­կան եւ մի­ջազ­գա­յին լրա­տու միջոց­նե­րու մէջ երե­ւոյ­թին ար­ձա­գան­գը պէտք է ըլ­լար, ինչ որ այս պա­րագա­յին կրնանք ըսել որ զե­րոյա­կան է։

Ան­շուշտ, բո­լորո­վին ան­հասկնա­լի է Ամե­նայն Հա­յոց Կա­թողի­կոսին կող­մէ այս հան­դի­սու­թեան հո­վանա­ւորումը։ Ար­դեօ՞ք մե­ծարեալին հա­ւատա­ցեալ ըլ­լա­լը կ՚ար­դա­րաց­նէ, որ Վե­հափա­ռը Մայր Աթոռ Սուրբ Էջ­միածի­նը թո­ղած, գայ Փա­րիզի «Էն­թէրքոն­թի­նան­թա­լ»ին մէջ աշ­խարհիկ հան­դի­սու­թիւն հո­վանա­ւորէ։ Բնա­կանա­բար հա­ւատա­ց­եա­լի մը հա­մար Էջ­միածի­նը իբր սրբա­վայր աւե­լի ար­ժա­նավա­յել քրիս­տո­նէական վայր մըն է ըն­դունուելու, քան Փա­րիզի «Էն­թերքոն­թի­նան­թա­լ»ը։

Այս մե­ծածախս հիւ­րա­սիրու­թեան առ­թիւ՝ առնուազն քա­նի մը տաս­նեակ հա­զարա­ւոր եւ­րօ արժած, եր­կու հար­ցա­կան­ներ կը ծա­գին։ Առա­ջինը՝ եթէ Էջ­միածին հա­րուստ է Փա­րիզի մէջ մի­ջազ­գա­յին աստղ մը մե­ծարե­լու աս­տի­ճան, դի­մացը՝ Ֆրան­սա­յի թե­մը սնանկ է։ Չմոռ­նանք, որ տնտե­սական սնան­կութեան պատ­ճա­ռով, Ֆրան­սա­հայ թե­մը ան­ցեալ կի­սամեակին ապ­րե­ցաւ իր մեծա­գոյն տագ­նա­պը, երբ Սթրազ­պուրկի նո­րաբաց ծու­խը չկա­րենա­լով իր հո­գեւոր հո­վիւին Տէր Վա­չէին ամ­սա­կան վար­ձատրու­թիւնը ապա­հովել, քա­հանան ստի­պողու­թեան տակ գտնուած էր պա­հակու­թեամբ իր ապ­րուստը հոգալու։ Այս նիւ­թը պատ­ճառ դար­ձաւ որ Ֆրան­սա­յի թե­մի առաջ­նորդ՝ Նոր­վան Արք. Զա­քարեանը հրա­պարա­կային կեր­պով նա­խատուի Կա­թողի­կոսին կող­մէ Փա­րիզի օդա­կայա­նի VIP հիւ­րա­սրահին մէջ, որ­մէ ետք Թե­միս առաջ­նորդը ներ­կա­յացուց իր հրա­ժարա­կանը, ուրկէ ալ ծայր առաւ զգա­յացունց տագ­նապնե­րու շարք մը, որոնք տա­կաւին չեն հա­սած հան­գուցա­լուծման։

Ի մի­ջի այ­լոց, պէտք է ըսել որ իւ­րա­քան­չիւր հայ­րա­պետա­կան այ­ցե­լու­թիւն առնուազն քսա­նէն յի­սուն հա­զար եւ­րո­յի կը նստի Ֆրան­սա­հայ թե­մին, -նա­յած թէ հայ­րա­պետա­կան շքա­խումբը քա­նի հո­գիէ բաղ­կա­ցած է-, եր­թուդար­ձի, շքե­ղագոյն պան­դոկնե­ր իջեւանումի եւ հռչա­կաւոր ճա­շարա­նի մէջ ճաշի ծախսերով։

Թե­մակալ առաջ­նորդին հրա­ժարա­կանէն ի վեր, Գա­րեգին Բ. ոտք չէր կո­խած Ֆրան­սա։ Եւ ահա, լա­ւագոյն պատ­րուակը՝ հո­վանա­ւորել Մոն­սե­րաթ Գա­պալիէն, Ֆրան­սա­յի մէջ հե­ղինա­կու­թիւն վե­րագտնե­լու համար։

Եւ ան­կախ կա­թողի­կոսա­կան հա­շիւ­նե­րէն, պէտք է գի­տակ­ցիլ որ Ֆրան­սա­յի մէջ հա­յու­թիւնը լու­մա առ լու­մա դրամ կը հա­ւաքէ Ար­ցա­խի ու Հա­յաս­տա­նի մէջ ռազ­մա­վարա­կան ճամբաներ կառուցանելու, հա­մայնքա­յին կեդ­րոններ շի­նելու, դպրոց­ներ վե­րանո­րոգե­լու համար։ Իսկ դի­մացը Հա­յաս­տա­նի դես­պա­նատու­նը, Ար­ցա­խի հան­րա­պետու­թիւնը եւ Մայր Աթո­ռը Փա­րիզի մէջ հա­րիւր հա­զարա­ւոր եւ­րօ կը ծախ­սեն ի սէր մե­ծարանքնե­րու։

Կայ նաեւ խորհրդա­ծու­թեան վեր­ջին կէտ մը. ո՞ր­քա­նով ֆրան­սա­հայու­թիւնը առըն­չուած է այս եւ նման հան­դի­սու­թիւննե­րու կազ­մա­կեր­պութեան։ Այո, Հա­յաս­տան ինքնիշ­խան պե­տու­թիւն է, ինքնիր ներ­քին կեան­քը կը կազ­մա­կեր­պէ ինչպէս որ կ՚ու­զէ։ Սա­կայն, երկրէն դուրս, երբ Ֆրան­սա­յի նման մեծ գա­ղու­թի մը նե­ցու­կը կը վա­յելէ, բնա­կան է, որ գա­ղու­թա­յին կազ­մա­կեր­պութիւննե­րը մաս­նա­կից դառ­նան զա­նազան մի­ջոցա­ռումներ կազ­մա­կեր­պե­լու գոր­ծընթա­ցին։ Եւ տե­ղական լրա­տու­  մի­ջոց­ներն ալ տե­ղեակ պահուին հան­դի­սու­թեան կազ­մա­կեր­պութե­նէն եւ հրա­ւիրուին՝ գա­ղու­թը կարենալ իրա­զեկե­լու համար իրա­դար­ձութիւննե­րու մա­սին։

Կեց­ցէ՛ Հա­յաս­տան – Ար­ցախ – Սփիւռք երրեակին գոր­ծակցութիւնը։

Ժ.Չ.