«Առաջին լրատվական»-ի հարցերին պատասխանել է Թեհրանում լույս տեսնող «Արաքս» շաբաթաթերթի խմբագիր Մովսես Քեշիշյանը
Իրանը Ամանորից առաջ հայտարարեց, որ մտադիր է Կապանում հյուպատոսություն բացել: Արդեն հնչում են տեսակետներ, որ սա տնտեսական լուրջ բեկում կարող է մտցնել հայ-իրանական հարաբերություններում: Ինչպե՞ս եք գնահատում այս որոումը, ինչու հենց Կապանում հյուպատոսություն բացելու որոշում կայացվեց, և ինչ կարող են ակնկալել կողմերը դրանից:
Կապանում հյուպատոսություն բացելն առաջին հերթին քաղաքական նշանակություն ունի, և դա ուղղակիորեն խոսում է այն մասին, որ Իրանի համար կարևորվում է տարածաշրջանի և մասնավորապես Սյունիքի վիճակը, Հայաստանի միջազգայնորեն ճանաչված սահմանները: Հիշենք, որ Իրանը մի քանի անգամ հայտարարեց, որ դա իր համար կարմիր գիծ է: Թեև ուշացած, բայց Իրանը ընկալեց դա և շարժվեց այդ ուղղությամբ: Սա դրական քայլ է, և բնականաբար, դա կարող է դրական ազդեցություն ունենալ նաև տնտեսական և այլ հարցերում: Իսկ թե որքան բեկումնային կլինի, կարծում եմ՝ կապված է երկու կողմերից: Այնպես չէ, որ իրանական կողմը կբերի, ապրանքներ կլցնի, կամ իրանական կողմը կգա, կգնա, ու Հայաստանը դրանից կհարստանա: Եթե Հայաստանը և որպես պետություն, և որպես ժողովուրդ չքայլի դեպի այն, որ իր հարաբերություններն ավելի զարգացնի տնտեսական առումով, մենք այդքան էլ սպասելիք չենք կարող ունենալ: Բայց եթե կարողանան համապատասխան քայլեր անել, և ճանապարհների առումով, և մնացած հարցերի առումով, որոնք առնչվում են այս խնդրին, վստահաբար, երկու կողմերի օգտին դա կլինի:
Ըստ էության կոմունիկացիոն նոր հնարավորությո՞ւն է ստեղծվում: Իրանում այս առումով ինչպիսի՞ տեսակետներ են հնչում:
Իրանում ընդհանրապես մերձտնտեսական շրջանակները, գործարարները, այդ թվում նաև Իրան-Հայաստան առևտրական պալատը որոշակի աշխուժություն են դրսևորում և խոսում են այն մասին, որ ներդրումներ արվեն: Բայց կրկնե, սա արդյունք կտա միայն երկկողմանի աշխատանքի արդյունքում: Իհարկե, դրական տեղաշարժ կա, չմոռանանք նաև, որ տնտեսությունն ունի իր օրենքները: Կարող են որոշ ժամանակ քաղաքական հարցերն իրենց ազդեցությունն ունենալ, ինչպես ասենք մինչև այսօր թուրքական ապրանքների ներկրումը Հայաստան արգելվում էր, բայց Նոր տարուց այդ արգելքը վերացվեց: Այսինքն տնտեսությունն իր օրենքներն է պարտադրելու: Քաղաքականությունը չի կարող տնտեսության դեմն առնի և տնտեսությունը քաղաքականությանը կքաշի իր հետևից: Թուրքական ապրանքների լցվելը հայկական շուկա կարող է հայկական շուկան տակնուվրա անել, եթե մենք խելացի չվերաբերվենք այս հարցում: Մենք պետք է ձևեր գտնենք հայկական ապրանքներին հնարավորին չափ տեղ տալ և նմանատիպ թուրքական ապրանքը չընդունել: Պետք է որքան հնարավոր է բարեկամ երկրների ապրանքներին ընթացք տալ, որ իրենց ապրանքները թե ներմուծեն, թե Հայաստանից արտահանեն, և կարողանան Հայաստանի միջոցով մտնել ԵԱՏՄ: Դրանից և Հայաստանը կարող է շահել, և բարեկամ պետությունը, այս դեպքում Իրանը և երկու երկրների հարաբերությունների սերտացումից կշահեն երկու կողմերը:
Նաև տեսակետներ են հնչում, որ քանի որ Սյունիքը խոցելի է դարձել Գորիս-Կապան ճանապարհին Ադրբեջանի կողմից մաքսակետ տեղադրելու հետևանքով, այս առումով նաև անվտանգային հարցեր կարող են լուծվել:
Բնականաբար, այս հարցը կապված է հայկական կողմի արագ շարժվելուց: Եթե հայկական կողմը կարողանա իր տարածքով անցնող ճանապարհները կարգի բերել, նոր ճանապարհներ կառուցել, որոնք կկարողանան ծանր մեքենաներին սպասարկել, քանի որ գիտեք՝ Տաթև-Կապան ճանապարհը ծանր մեքենաների համար այնքան էլ հարմար չէ և երբեմն մարդիկ օգտվում են մյուս ճանապարհից, որը մտնում է այսպես կոչված, Ադրբեջանի տարածք, այսինքն եթե ունենք նորմալ այլընտրանք, որն ազատ կգործի, այդ դեպքում մենք որևէ անվտանգության խնդիր չենք ունենա: Բայց եթե այդ հարցը ճիշտ լուծում չստանա, բնականաբար, հատկապես ցուրտ եղանակներին, իրանական մեքենաները թեքվում և անցնում են Ադրբեջանի հսկողության տակ հայտնված տարածքներով: Սա, բնականաբար, կարող է ազդել մեր անվտանգության վրա: Մենք պետք է կարողանանք այդ հարցին լուծում տալ, և դա հնարավոր է: Հատկապես, որ իրանական բազմաթիվ ընկերություններ պատրաստակամություն են հայտնել այդ ճանապարհների շինարարության հարցով դերակատար լինել: Կարծում եմ՝ երկու կողմերը համագործակցությամբ կկարողանան անվտանգության հարցը լուծել և առաջ գնալ:
