«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Երևանի մնջախաղի պետական թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար, արվեստի վաստակավոր գործիչ Ժիրայր Դադասյանը:
–Պարոն Դադասյան, Ձեր թատրոնն ունի շենքային խնդիրներ. ՀՀԿ-ականնները գալի՞ս են թատրոն: Օրինակ՝ վարչապետը դիտե՞լ է Ձեր ներկայացումները: Գուցե եթե հաճախ այցելեին թատրոն, շատ ավելի մեծ ուշադրություն ու ֆինանսներ տրամադրեին:
– Ենթադրում եմ, որ դիտելը շատ օգուտ չի տա, թեև, իհարկե, շատ հաճելի է, որ գալիս դիտում են ներկայացումները: Պիտի նաև սիրեն այդ մոտեցումներն առհասարակ: Այսինքն՝ մնջախաղի թատրոնի ներկայացումը դիտողը առհասարակ սիրում է նաև օպերային ներկայացումներ, դասական երաժշտություն: Այն մասսայական արվեստ չէ, բայց մասսայականացնելու խնդիր ունենք: Դրա համար իշխանությունը պիտի հասկանա, որ կարող է իրեն դուր չգալ, բայց դա չի նշանակում, որ այդ արվեստը չպիտի զարգանա. ճիշտ հակառակը: Ես միշտ ասում եմ՝ իմ կարծիքը նշանակություն չպետք է ունենա, իմ պրոֆեսիոնալ կարծիքը պետք է նշանակություն ունենա: Մենք Աշգաբադում մի ներկայացման էինք, որը փայլուն, բարձր մակարդակով արված ներկայացում էր, բայց ինձ այն դուր չեկավ: Շատերին կարող է թվալ, որ այստեղ հակասություն կա, բայց ես պրոֆեսիոնալ վերլուծության եմ ենթարկում երևույթը: Իմ անձնական նախասիրությունը այստեղ դեր չպետք է խաղա: Նույնկերպ մեր իշխանավորները չպետք է առաջնորդվեն սեփական ճաշակներով:
– Պարոն Դադասյան, Դուք մի քանի տարի առաջ արվեստի վաստակավոր գործչի կոչմանն եք արժանացել: Ձեզ չի վիրավորում այն փաստը, որ կոչումները արժեզրկվում են, այնպիսի մարդկանց են տվել կոչումներ, ինչպիսիք են Թաթան, մյուս ռաբիս երգիչները: Դուք ասում եք, որ որ օրը Թաթուլ Ավոյանին նման կոչում տան, ձեր մրցանակը հետ կտաք, մինչդեռ շատերին են այդ կոչմանն արժանացրել:
– Ոչ, չի վիրավորել, որովհետև կարծում եմ՝ դա ռաբիս երաժշտություն չէ: Այն, ում մասին խոսում ենք, դա քյարթու ռաբիս երաժշտություն է, որն ավերում է և ձևավորում այդպիսի մտածողություն: Դա երաժշտական ճաշակ չէ, ռաբիսը երաժշտական դրսևորում չէ: Ռաբիսը հոգեվիճակ է, այդպիսի երաժշտություն լսողը այդպես էլ խոսում է, այդպես էլ մտածում ու գործում:
– Բայց մեր իշխանավորներից շատերն են այցելում, ասենք, «Փարվանա» ու լսում այդպիսի երաժշտություն:
– Ես շատ ցավում եմ: Դրա համար էլ կոչ եմ անում վստահել պրոֆեսիոնալներին ու բերել պրոֆեսիոնալ ոլորտ և խրախուսել պրոֆեսիոնալ ոլորտները, գովազդել Վաչե Շառաֆյանին: Ամբողջ աշխարհը գովազդում է, աշխարհում ամենահայտնի կոմպոզիտորն է, բայց այստեղ տեղյակ էլ չեն: Նա նույնիսկ ավելի հայտնի է, քան Մանսուրյանը: Օլիմպիադայի փակմանը Վաչե Շառաֆյանն էր նվագում Բաշմետը, իսկ մենք այստեղ մեզ համար քնել ենք:
– Սա անտարբերությա՞ն, թե՞ չիմացության արդյունք է:
– Ես կարծում եմ, որ իմանալուց հետո գործել է պետք այդ ուղղությամբ: Պետք է մշակվի ռազմավարություն. դա է առաջնահերթությունը: Պրոպագանդել Վաչեի երաժշտությունը:
– Շատերը նշում են, որ այս խնդիրների լուծումը կարող է տալ միայն համակարգափոխությունը, ոչ թե առանձին-առանձին ոլորտներում փոփոխությունները:
– Ես կարծում եմ, որ այս ամենում մի փոքր վիրավորանք կա: Ես մի քիչ վիրավորված եմ, որ մարդիկ մտածում են, թե մեկ է՝ անելու ես: Այն օրը Վաչեի հետ զրուցում էինք, նրա կինն ասաց՝ իրենք գիտեն, որ դուք անելու եք, որ դուք չեք կարող չանել: Դա շատ սարսափելի նստվածք է թողնում, որ իրենք հաշվի են առնում նաև դա: Դա լինելու է, որովհետև իրենք դա անելու են, էլ ի՞նչ իմաստ ունի խրախուսել, պրոպագանդել:
Համակարգափոխության մասով էլ կարող եմ ասել, որ միակ ճանապարհը ժողովրդին լուսավորելն է, որովհետև մենք խիստ խավարի մեջ ենք ապրում, նեղ սահմանափակ մրջնանոցի մեջ ու տեղյակ չենք, թե ինչ է կատարվում աշխարհում: Մեր ուսանողներն էլ տեղյակ չեն, որ Շիրվանզադեից բացի՝ աշխարհում նաև գոյություն ունի Բորխես, որին ես ու Վաչեն շատ սիրում ենք, և դա մեզ երկրորդ միացնող օղակն է: Միայն այս ճանապարհով կարելի է հասնել համակարգային փոփոխության: Իսկ լուսավորելու համար մենք պիտի հիմքեր ստեղծենք: Բայց հանկարծ այդ մտավորականության առջև այլ ֆունկցիաներ չդնեն, թե մտավորականությունը ոչինչ չի ասում, ոչինչ չի անում:
– Բայց պետք է առաջնորդեն, մտքեր գեներացնեն:
– Հիմա մտքեր գեներացնողները կուսակցություններն են, որոնք վերցրել են այդ մենաշնորհը: Նրանք վերցրել են մեր ձեռքից այդ մենաշնորհը, մենք ի՞նչ ասենք: Մենք հազիվ հասցնում ենք ինչ-որ բան անել մեր ոլորտներում:
– Բայց մտավորականներից շատ-շատերը ընտրությունների ժամանակ կանգնում են որևէ ՀՀԿ-ականի կամ ԲՀԿ-ականի կողքին: Նկատի ունեմ՝ մտավորականի ֆունկցիան չպիտի՞ լինի ազատ ստեղծագործելը, իր գործով զբաղվելը, նաև ազատ խոսք ասելը՝ առանց կաղապարվելու:
– Անշուշտ, ցանկացած մարդ պիտի իր գործով զբաղվի, բայց եթե նրա հայացքները համընկնում են այս կամ այն կուսակցության հայացքների հետ, ես դրանում վատ բան չեմ տեսնում: Այսինքն՝ նույնիսկ եթե ՀՀԿ-ի կամ այլ իշխանական ուժերի հետ համագործակցությունը շատ քարկոծում են, բայց ես գիտեմ մարդիկ, որ իսկապես շատ նվիրված են այդ գաղափարներին և հավատում են այդ ամենին: Պետք է հարգել նաև այդ մարդկանց ընտրությունը: Համաձայն չեմ, որ պիտակավորում են այդ մարդկանց:
– Անաստաս Միկոյանի արձանի տեղադրման հարցը թեժ քննարկումների առիթ է դարձել: Բերվում են արխիվային նյութեր, որոնց համաձայն՝ նա բազմաթիվ մարդկանց գնդակահարությանն անմիջական առնչություն է ունեցել: Ձեր կարծիքով՝ Միկոյանի արձանի տեղադրումն անհրաժե՞շտ էր Երևանին, երբ կան շատ արժանի հայորդիներ, որոնց արձանները չկան քաղաքում:
– Ես ուզում եմ իմանալ, թե ինչո՞ւ է այդ միտքն առհասարակ ծագել:
– Գուցե Ռուսաստանի՞ց է նախաձեռնությունը եղել:
– Եթե դա Ռուսաստանից է եկել, եկեք միանգամից Պուտինի արձանը դնենք, ինչո՞ւ ենք Միկոյանի արձանը դնում: Ես այդ կարծիքին չեմ: Իսկապես տեղեկացված չեմ, թե ինչու է այդ գաղափարն ասպարեզ իջել, բայց զարմացած եմ, թե ինչպես է գեներացվում այդ թեման: Այդ ինչ մի թեմա է, որ գեներացվում է: Պիտի լինի հայ մեծագույն պոետ Նարեկացու արձանը ու պիտի լինի, ասենք, Ֆրանսիայի հրապարակի նման մի տեղում, որ դեպի Մատենադարան է տանում: Ոչ թե լինի այդ փոքրիկ, բուլվարային արձանը, որը այդ մեծ հրապարակում չի էլ նկատվում: Որտե՞ղ է Նարեկացու արձանը, աշխարհում էլ ո՞ւմ է պետք Նարեկացին՝ մեզնից բացի:
– Պարոն Դադասյան, երկրի առաջին դեմքերն այս թեմաների ժամանակ չեն կանչո՞ւմ մտավորականներին՝ խորհուրդներ հարցնելու, քննարկելու:
– Ես ձեզ մի գաղտնիք ասեմ. հրավիրում են ու լսում: Անձամբ ես մի քանի անգամ այդպիսի փոքրիկ շրջանակում հանդիպում ունեցել եմ նախագահի հետ և իմ պատկերացումները հաղորդել երկրի մշակույթի մասին, թե մեր երկիրը ինչպիսի մոդելում կուզեի տեսնել: Այդ մոդելները կան Անիի թագավորությունում, Կիլիկյան հայկական թագավորությունում. խիստ ընդգծված ազգային պետականություն, իսկ դա առանց մշակույթի չի լինում:
