«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն ԱԺ նախկին փոխխոսնակ, նախկին քաղբանտարկյալ Կարապետ Ռուբինյանը:
– Պարոն Ռուբինյան, ընտրություններից հետո Դուք գրել էիք, որ անսպասելի ոչ մի բան չի եղել և այդ արդյունքներն անակնկալ չէին: Նման գնահատականներ այս ընտրություններին շատերն են տվել, և կեղծիքները սպասելի էին, բայց այս աստիճանի ու նման մեխանիզմներով ոչ ոք չէր սպասում: Ձեզ համար այս արդյունքները սպասելի՞ էին:
– Իհարկե, սպասելի էին, որովհետև մարտի 1-ի ոճրագործությամբ իշխանություն զավթածը հազիվ թե գնար այն բանին, որ ազատ ընտրություններ լինեին, քանի որ ակնհայտ է, որ այդ դեպքում պետք է պարզապես հրաժարվեին իշխանությունից, որովհետև մարտի 1-ից հետո բոլոր ուղղություններով տապալված իշխանության և կուսակցության ղեկավարի հետ գործ ունենք: Այս առումով ես նաև ավելի վատին էի պատրաստ, և եթե իսկապես ինչ-որ մի ուժ գտնվեր, որը փորձեր ընտրակեղծիքների դեմն առնել և զրկել իշխանությանը վերընտրվելու հնարավորությունից, ապա նրանք, միևնույն է, վերջին այլանդակությանն էլ կդիմեին: Սա է պատճառը, որ ես ասում եմ, որ այս արդյունքներում անակնկալ չկար և առանց մեծ հիասթափության եմ դա ասում, որովհետև չէի կարծում, որ որպես զինանոցի միակ գործիք ընտրություններն օգտագործելով հնարավոր էր երկրում արմատական փոփոխությունների հասնել: Միակ բանը, որ ուզում էի` որ խորհրդարանում որքան հնարավոր է մեծ լինի այն թիմը, որը թիկունք կկանգնի ապագայում վերածնվելիք մեր համազգային պայքարին, որն, անշուշտ, պետք է տեղի ունենա:
– Այսօր շատ է քննարկվում ընդդիմության կողմից մանդատները վերցնել-չվերցնելու հարցը և դրա նպատակահարմարությունը, ավելին՝ կան գնահատականներ, որ մանդատները վերցնելով ընդդիմությունը փաստորեն ընդունում է իշխանության խաղի կանոններն ու մտնում իշխանության թևի տակ աշխատելու: Ըստ Ձեզ` եթե ընդդիմությունը հրաժարվի մանդատներից, դուրս գա փողոց, արդյոք կա՞ ժողովրդի մեջ այդ պայքարելու և ըմբոստանալու պատրաստակամությունը և ո՞րն է ճիշտ որոշումն այս պարագայում:
– Հուսով եմ` ԲՀԿ մասին կասկածներ չունեք, որ ընդդիմություն է չէ՞ (ժպտում է): Խոսքը կարող էր գնալ երկուսուկես ընդդիմադիր ուժերի մասին: ՀԱԿ-ի գործունեությունը վերջին երեք տարիներին ակնհայտորեն ցույց էր տալիս, որ իրական պայքարի ծրագիր չկա, և այդ մասին ես շատ եմ խոսել: Ակնհայտ է նաև հիմա, որ չկան այն ձգտումն ու նվիրումը, որ հեղափոխական ճանապարհով հասնեն փոփոխությունների, և ի հավելումն այդ ամենի` ես ասել եմ, որ անցած տարի գարնանն արդեն բաց է թողնվել այդ ճանապարհը: Ինչ վերաբերում է Ժառանգություն-Ազատ դեմոկրատներ խմբավորմանը, ապա ակնհայտ է, որ նրանք մեծ ռեսուրսների չեն տիրապետում և փողոցային պայքարի փորձ չունեն, և չեմ տեսնում նաև նպատակ այդ ճանապարհով գործունեություն ծավալելու: Դաշնակցությունն այդպես էլ չկարողացավ լիարժեք ընդդիմություն դառնալ, միգուցե դեռ այդ ճանապարհը փակ չէ, բայց այդ անորոշ վիճակը միգուցեև պահպանվի, կամ հնարավոր է, որ նրանք որոշեն մտնել նոր իշխանության մեջ և դադարեն լինել ընդդիմություն: Մի խոսքով ընդդիմության գլխարկն այնքան էլ հարմար չեղավ Դաշնակցության գլխին:
– Այսինքն` մնալ տեղում և շարունակել պայքարը, ինչպե՞ս կբացատրեք այս կոչը, ինչպե՞ս պետք է պայքարեն ընդդիմադիրները, երբ ԱԺ-ում նրանց շատ քիչ տոկոս է բաժին հասել:
– Ընդդիմադիր է նաև մեր ամբողջ հասարակությունը և դրա քաղաքացիական կեցվածք, գիտակցություն ունեցող հատվածն օրըստօրե մեծանում է, և իմ հույսն ամենևին էլ կուսակցությունները չեն, կուսակցությունները առավելագույնը իրենց խորհրդարանական գործիչների միջոցով կարող են լինել ուղղակի օժանդակող, այդ շարժմանը թիկունք կանգնող: Բնականաբար, այն հեղափոխական ալիքը, որը 2011թ. գարնանը եկավ ու անցավ, հիմա անկում է ապրում, բայց այդ անկումը չգիտեմ երբ, բայց մի պահ պետք է դադարի, և նոր ալիք պիտի բարձրանա: Չի բացառվում, որ 2013-ի ընտրությունների հետ կապված էլի որոշ կուսակցական գործիչներ փորձեն սանձել այդ ալիքը, բայց եթե անկեղծ ցանկություն և ազգանպաստ ծրագիր լինի, միգուցե վատ չստացվի, բայց լինի, դա թե ոչ, կարծում եմ, որ հիմնական գործը քաղաքացիական հասարակությանն է:
– Այս օրերին շատ է քննադատվում նաև ընդդիմության գործելաոճը, ու նշվում է, որ ընդդիմությունը չկարողացավ ճիշտ մեսիջներ հասցնել հասարակությանն ու այդպես էլ չհասկացավ, թե ինչ պետք է անի, և այժմ՝ ընտրություններից հետո ընդդիմությունը պետք է վերանայի իր ամբողջ գործելակերպը: Ի՞նչ կարծիք ունեք այս խնդրի վերաբերյալ, և ըստ Ձեզ` այդ քննադատության սլաքները հիմնականում ո՞ւմ են ուղղված, ո՞ր ընդդիմադիր կուսակցությանը:
– Կարծում եմ, որ էլի այդ երկուսուկեսին նկատի ունեն և ըստ կշռի էլ ամեն մեկին իր մեղադրանքի չափն է հասցվում: Ինչ-որ տեղ այդ քննադատությունները ճիշտ են, որովհետև ընդդիմադիր ուժերը չեն կարողանում վեր կանգնել սեփական ամբիցիաներից, և ըստ էության մենք տեսանք, որ նրանք ոչ միայն չնպաստեցին համազգային մեկ ճակատի ստեղծմանը, որը կկարողանար այս բռնապետության դեմն առնել ու այն տապալել, այլ զուտ սեփական տակտիկական խնդիրները լուծելու ճանապարհով գնացին, և որոշ դեպքերում էլ տեսանք, որ պատրաստ են նույնիսկ այդ ճանապարհին գնալ անբարոյական քայլերի: Սա, իհարկե, ցավալի է, բայց մյուս կողմից էլ չեմ տեսնում, որ ինչ-որ ռեսուրս կա վերափոխվելու, որովհետև կուսակցությունները, այնուամենայնիվ, տեղավորված են ու գործում են համակարգի մեջ և շատ դժվարությամբ են պատռում համակարգի շղթաները, և այս առումով էլ քաղաքացիական հասարակությունը շատ ավելի ազատ է և շատ ավելի հզոր կարող է լինել նրա ձայնը:
– Պարոն Ռուբինյան, չե՞ք կարծում, որ իշխանությունների ձեռքերն ազատվեցին, ու նա սկսեց կատարելագործված մեթոդներով կեղծիքներ իրականացնել այն ժամանակ, երբ ընդդիմադիր ուժերից մեկը՝ ՀԱԿ-ը, սկսեց մաքրագործել իշխանական ուժերից մեկին՝ ԲՀԿ-ին, ու հենց վերջինս էլ տիրացավ ընդդիմադիրների ձայներին:
– Չեմ կարծում, որովհետև իշխանությունը պատրաստ էր ցանկացած քայլի, և եթե ենթադրենք, որ ընդդիմությունը գործեր անթերի ու համախմբված, ապա իշխանությունն է՛լ ավելի վատ քայլերի կգնար՝ հին զինանոցը կօգտագործեր: Հնարավոր է ինչ-որ մի պահ գար, որ այդ առճակատումը բերեր նոր մարտի 1-ի, և ցանկացած պայքար բերելու էր այնպիսի մի իրավիճակի, երբ իշխանությունը պետք է լինի երկընտրանքի առջև՝ կա՛մ ընդունել սեփական պարտությունը և հեռանալ, կա՛մ նորից կրակել: Այստեղ ոչ մի ցինիզմ չկա, ուրիշ ձև էլ չկա պայքարի, քանզի եթե դու պայքարը նպատակասլաց տանում ես, ապա այն անխուսափելիորեն բերելու է առճակատման, և էլի կա՛մ պիտի հաղթես, կա՛մ զոհեր տալով նահանջես: Այս առումով հատկանշական է այդ ծիծաղաշարժ միասնական շտաբի ստեղծումը և դրա դերի ուռճացումը ընտրությունների ժամանակ, իսկ հետո էլ տեսանք, որ այն պարզապես դատարկ մի բան էր: Ասում էին, թե ինչ ահռելի ռեսուրսներ է ԲՀԿ-ն ներդնելու ընտրակեղծիքների դեմ և ի՞նչ. նախ հենց այդ ընթացքում ակնհայտ էր, որ պետք է ոչ թե ընտրատեղամասերում պայքարել, այլ ընտրատեղամասերից դուրս, բայց ինչ-որ անհեթեթ խոսակցություններ էին գնում նկարահանումների վերաբերյալ, և դա ասում էին նրանք, ովքեր հենց իրենք էլ ընթացքում ընտրակեղծարարությամբ էին զբաղվում: Հիմա էլ հայտարարում են, թե ընտրությունների օրը մեծ դերակատարություն ունեցավ այն հանգամանքը, որ համատեղ նստում էին միկրոֆոնի առաջ և անհասկանալի բաներ էին խոսում: Դա ոչ մի դերակատարություն էլ չունեցավ, ընդհակառակը բավականին զավեշտալի էր դիտել մարտի 1-ի ընդհարվող կողմերին միասին մի խոսափող կիսելիս:
– Այս օրերին նախկին կոալիցիայի անդամները նստած նոր պաշտոնների ու նոր վերադասավորումների են սպասում. սպասում են` կոալիցիա կլինի՞, թե՞ ոչ, արդյոք հին կոալիցիան՝ ՀՀԿ, ԲՀԿ և ՕԵԿ, կլինի՞ նաև հինգերորդ գումարման խորհրդարանում, թե՞ Դաշնակցությունը ևս կլինի այս կոալիցիայում: Ձեր կարծիքով` ի՞նչ հնարավոր զարգացումների կարելի է սպասել:
– Նախ ուզում եմ նշել, որ դեռ շարունակվում է իներցիայով սև քարոզչություն իրականացվել Ժառանգության դեմ, և մի քանի հոդվածներ եմ տեսել, որտեղ ասվում է, թե Ժառանգություն-Ազատ դեմոկրատներ դաշինքը կմտնի կոալիցիայի մեջ: Ես արդեն որպես ազատ քաղաքացի և այդ երկու կուսակցություններից ոչ մեկի անդամ ուղղակի հիշեցնում եմ, որ երկու կուսակցությունների ղեկավարներն էլ բացառել են որևէ ալյանս իշխանական թևի հետ, իսկ Րաֆֆի Հովհաննիսյանն ասաց, որ համագործակցություն կլինի միայն այն դեպքում, եթե մենք հաղթենք և պարտված փոքրամասնության հետ կփորձենք համատեղ աշխատել: Այս սև քարոզչությունը դնենք մի կողմ, հուսանք, որ դա իներցիայով է կատարվում, իսկ ԲՀԿ-ՀՀԿ կոալիցիան շատ հավանական է ինձ թվում, որովհետև ըստ էության ոչինչ չի փոխվել, փոխվել է միայն այն, որ ԲՀԿ-ն մի քիչ ավելի շատ է ներկայացված և երևի մի քիչ ավելի շատ պորտֆելներ կունենա: Բայց հայ ժողովրդին դրանից ինչ, թեկուզ պորտֆելների մեծամասնությունը տան ԲՀԿ-ին և ՕԵԿ-ին, միևնույն է, և հուսով եմ շատերն են հիշում, թե ինչ խայտառակ ձևով էին իրենց պորտֆելները տիրապետում նրանք, մանավանդ ՕԵԿ-ն անընդհատ խայտառակվում էր իր դրած նախարարներով, ԲՀԿ-ի նախարարներն էլ ոչնչով չէին գերազանցում ՀՀԿ-ի խղճուկ նախարարներին, ու ընդհանրապես տապալված կառավարության մասին ենք մենք խոսում, ու այդ կառավարությանը մատակարարել են այդ նույն ուժերը և նրանց կադրերը: Հիմա եթե նույնիսկ վարչապետ կամ ինչ-որ նախարար փոխեն, ո՞վ կարող է ասել, որ ինչ-որ դրական բան են անելու, անող լինեին, անցած հինգ տարիներին կանեին:
– Իսկ Դաշնակցության ներգրավումը այդ կոալիցիայի մեջ…
– Դաշնակցության ներգրավումը չեմ բացառում, ինչպես նաև չեմ էլ կարող պնդել, որովհետև միակ գովելի բանը, որ արել են անցած հինգ տարիների ընթացքում դա հայ-թուրքական խայտառակ արձանագրությունների միանշանակ մերժումն է և նախարարների հրաժարականն ու կոալիցիայից դուրս գալը: Այնուամենայնիվ սա պետք է գնահատել որպես սկզբունքային քաղաքական կեցվածք, և կարծում եմ` այս հարցի վերաբերյալ իրենք պիտի որ շարունակեն հակասություններ ունենալ իշխանությունների հետ, որովհետև չնայած գործընթացը մեռած է, բայց նաև տեսնում ենք, որ փորձեր այդ ուղղությամբ էլի կարվեն և օրակարգից էլ հանված չէ: Այս առումով եթե Դաշնակցությունը համաձայնի կոալիցիայի, ապա պիտի երաշխիքներ ունենա, որ այդ հարցը մեռած պիտի մնա առնվազն մոտակա հինգ տարիներին, հակառակ դեպքում անհեթեթ իրավիճակ է ստացվում՝ նորից մտնում են կոալիցիայի մեջ, որ նորից դուրս գա՞ն:
– Այսօրվա դրությամբ Բարգավաճ Հայաստան կուսակցությունից կոալիցիայի հավանականությունը մերժել է միայն Վարդան Օսկանյանը և նախընտրական շրջանում էլ տեսանք, որ նրա հայտարարություններն ու գործողությունները բոլորովին տարբերվում են ԲՀԿ նախագահի և այլ անդամների հայտարարությունից ու կեցվածքից: Կա կարծիք, որ Վարդան Օսկանյանն ինքն է ցանկանում 2013-ին առաջադրվել նախագահի թեկնածու և այդ նպատակին կարող է խանգարել ԲՀԿ-ՀՀԿ կոալիցիան: Ինչպե՞ս կգնահատեք այս ամենը:
– Ինձ, ճիշտն ասած, Օսկանյանի անձը քիչ է հետաքրքրում, մենք տեսանք, որ շատ կտրուկ են տարբերվում պաշտոնյա Օսկանյանի և քաղաքացի Օսկանյանի մոտեցումներն ու բարոյական չափանիշները, ու որքան էլ գովենք ներկայիս կեցվածքը, բայց այդ կտրուկ տարբերությունը հուշում է, որ նույնպիսի կտրուկ տարբերություն կարող է տեղի ունենալ կարգավիճակի փոփոխման հետ կապված: Ավելի հետաքրքիր է, թե այնուամենայնիվ ում շահերն էր փորձում ներկայացնել Օսկանյանը և այդ ստվերում գտնվողի ծրագրերը որքանով իրականացան: Այստեղ, իհարկե, ինչ-որ ինտրիգ կա, և այդ ինտրիգի հանգուցալուծումը կլինի 2013-ի նախագահական ընտրությունների ժամանակ:
– Բայց այս ընթացքում Օսկանյանն ու այդ ստվերում գտնվողը թույլ կտա՞ն ԲՀԿ-ին մտնել կոալիցիա, որովհետև դա այդքան էլ նրանց ծրագրերին չի նպաստում:
– Եթե ԲՀԿ-ն չի մտնում կոալիցիայի մեջ, ապա անհասկանալի իրավիճակի մեջ է հայտնվում՝ որպես ընդդիմություն դժվար է պատկերացնել փողի աստվածության, ոսկե ցլիկի շուրջ համախմբված այդ զանգվածին, այ որպես նախագահի թեկնածուի շուրջ համախմբված և իրենց իսկ գտած ձևակերպմամբ քաղաքական մենաշնորհի դեմ պայքարող ինչ-որ մի բան պատկերացնել հնարավոր է: Ինչևիցե, ավելի լավ է ես որևէ կանխատեսում չանեմ, ուղղակի ասեմ, որ որևէ դրական զարգացում չեմ սպասում Բարգավաճ Հայաստանի իշխանության գալու կամ նրա իրական, թե ստվերային ղեկավարի երկրի նախագահ դառնալուց: Այդ ուժը անախրոնիկ, հետադիմական ուժ է, և այդ զարգացումները որևէ դրական բան չեն խոստանում, նույնիսկ ենթադրենք, որ այդ քաղաքական մենաշնորհը ջարդվի և ստեղծվի երկուսի կիսված իշխանություն, կամ ենթադրենք տրիումվիրատ, հետո՞:
– Հանրապետություն կուսակցության նախագահ Արամ Սարգսյանը հայտարարեց, որ վայր է դնում իր մանդատը, ինչպես նաև նշեց, որ առաջիկայում կքննարկեն ՀԱԿ-ի հետ հետագա համագործակցության հարցը ու չբացառեց ՀԱԿ կազմից դուրս գալու որոշումը: Ինչպե՞ս կգնահատեք Արամ Սարգսյանի քայլը:
– Ինչպես տեսնում եք, այստեղ էլ հակասությունների սկիզբը 2011-ի գարունն է՝ կորսված հնարավորությունը և այն պահը, որը հետո ակնհայտ դարձավ նաև «Վիկիլիկսի» հրապարակումներով, որ ըստ էության պայքարի իմիտացիա է արվում, ու հենց այդ ժամանակ ես ասացի, որ ամեն ինչ հանգելու է հերթական խորհրդարանական ընտրություններին: Արամ Սարգսյանը միշտ ազնիվ է եղել, և կարծում եմ` այս մի տարվա ընթացքում մեծ դժվարությամբ է թաքցրել իր կարծիքը շարժման նկատմամբ, բայց մյուս կողմից` դա հասկանալի է, քանզի իր պատասխանատվությունը շատ ավելի մեծ է եղել, քան իմը, որովհետև ինքը կուսակցություն է ղեկավարում, իսկ ես ղեկավարում եմ միայն իմ սեփական անձը, և ինձ համար ավելի հեշտ էր կարծիք ասելը, քան իր: Որպես Կոնգրեսի գործունեության զարգացում կամ հանգրվան, Արամ Սարգսյանը շատ բնական որոշում է կայացրել, կարդացել եմ նաև, որ Պետրոս Մակեյանն էր նմանատիպ հայտարարություն արել: Ցավալի է, բայց կարծում եմ` Կոնգրեսի շարքերում շատերն են հասկանում նահանջը, բայց պարզապես երկընտրանք չեն տեսնում, և շատերից եմ նաև լսել, որ հենց մի իրական պայքարող ուժ մեջտեղ գա, ապա իրենք կմիանան այդ պայքարող ուժին: Մարտի 1-ը նաև ցույց տվեց, որ ժողովուրդը ամեն ինչի հետ համակերպվող չէ և երբ իրական շանսը տեսնում է և տեսնում է իրական պայքարող ուժ, հարյուր հազարներով ու առանց վախի դուրս է գալիս հրապարակ: Այ այդ պայքարող ուժը մենք դեռ չունենք՝ տա Աստված, որ լինի:
