Վերջին քննարկումներն այս հարցի վերաբերյալ եղել են սեպտեմբերին, երբ օգոստոսի կեսերին Թուրքիայի նոր գումարման խորհրդարանի կողմից անվավեր ճանաչված դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման և երկկողմ հարաբերությունների զարգացման մասին հայ-թուրքական արձանագրությունները նախարարների խորհուրդը կրկին վերադարձրեց խորհրդարանի մեծ օրակարգ: Իհարկե, սա Թուրքիայի դիվանագիտական քայլն էր, որ ցույց տան միջազգային հանրությանն ու Հայաստանին, թե երբ իրենք ցանկանան, այն ժամանակ էլ կզբաղվեն հայ-թուրքական արձանագրություններով:
Իրականում արձանագրություների դուրսբերումը թուրքական խորհրդարանի օրակարգից բազմաթիվ մեկնաբանությունների տեղիք տվեց, պակաս չէին գնահատականները նաև դրանց վերադարձի առնչությամբ: Եվ ահա, այդ գործընթացից ամիսներ անց կրկին արծարծվում է հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը վերսկսելու հարցը:
Մասնավորապես այդ մասին գրել է թուրքական Hurriyet թերթը, որի փոխանցմամբ, Շվեյցարիան կարող է վերսկսել հայ-թուրքական կարգավորման գործընթացում իր միջնորդական առաքելությունը: Պարբերականը, հղում կատարելով սեփական դիվանագիտական աղբյուրների տվյալներին, տեղեկացնում է, որ Վիլնյուսում՝ ԵԱՀԿ արտգործնախարարների նիստի շրջանակներում կայացած Հայաստանի և Ադրբեջանի արտգործնախարարների հանդիպումից անմիջապես հետո Թուրքիայի արտգործնախարար Ահմեդ Դավութօղլուն բանակցություններ է վարել Շվեյցարիայի նախագահ և արտաքին գործերի դաշնային դեպարտամենտի տնօրեն Միշլին Քալմի Ռեյի հետ և մի շարք այլ հարցերի թվում քննարկել նաև հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը, որում Շվեյցարիան հանդես է գալիս որպես միջնորդ: Պարբերականի աղբյուրի տեղեկացմամբ, այդ հանդիպման հանգուցալուծումը եղել է այն, որ ամենայն հավանականությամբ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը Շվեյցարիայի միջնորդությամբ կարող է երկրորդ շունչ ստանալ:
Շվեյցարիա-Հայաստան ընկերակցության նախագահ Սարգիս Շահինյանը «Ժամանակի» հետ զրույցում նշեց, որ Շվեյցարիայի կողմից իրականացվող միջնորդական առաքելության վերսկսման հնարավորություն, իհարկե, կա, և շատ հավանական է, որ այդ ինֆորմացիան համապատասխանում է իրականությանը: Նրա խոսքերով, թե՛ Շվեյցարիայի, թե՛ ԱՄՆ-ի համար խնդիրն այս պահին բավականին հստակ է դրված, և վերջիններս միտված են անելու այնպիսի քայլեր, որոնք հնարավորություն կտան հավասարակշռություն ստեղծել տարածաշրջանում և այնտեղ ապահովել ԱՄՆ ներկայությունը. «Իր այդ նպատակների մասին ԱՄՆ-ը բազմիցս բարձրաձայնել է: WikiLeaks-ում էլ 2010-ի հունվարին ԱՄՆ դեսպանը բացեիբաց ասել էր, որ իրենց համար 2011-ի ամենաառաջնային խնդիրը պետք է լինի հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացի վերսկսումը, և այդ խնդիրը նա համարել էր նույնիսկ առավել կարևոր, քան իրանական խնդիրը»:
Այն, որ հայ-թուրքական գործընթացին շվեյցարական միջնորդությամբ երկրորդ շունչ հաղորդելու մասին խոսակցությունները նախաձեռնել է հենց ԱՄՆ-ը, ակնայտ է, որովհետև Դավութօղլուի հանդիպումը Շվեյցարիայի նախագահի հետ հաջորդեց ԱՄՆ փոխնախագահ Ջոզեֆ Բայդընի այցելությանը Թուրքիա: Հիշեցնենք, որ Բայդընը հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման հարցը քննարկել էր թե՛ Թուրքիայի խորհրդարանի խոսնակ Ջեմիլ Չիչեքի, թե՛ նախագահ Աբդուլլահ Գյուլի և թե՛ վարչապետ Ռեջեփ Էրդողանի հետ ունեցած հանդիպումներում: Նա ողջունել էր Թուրքիայի քայլը արձանագրությունները խորհրդարան վերադարձնելու առումով և հույս հայտնել, որ առաջիկայում Թուրքիայի խորհրդարանը քայլեր կձեռնարկի դրանց վավերացման ուղղությամբ:
Բայդընի՝ Թուրքիա այցելության և Թուրքիայի արտգործնախարարի՝ Շվեյցարիայի նախագահի հետ հանդիպման միջև կապ Սարգիս Շահինյանը ևս տեսնում է: Նրա խոսքերով, ԱՄՆ համար հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորումը կարևոր է այն առումով, որ հանգիստ կարողանա տարածաշրջանից գազ տեղափոխել դեպի Արևմուտք: «Շվեյցարիան ևս հետաքրքրված է այս խնդրով, որովհետև նախ Շվեյցարիան էլ այդ գազի կարիքն ունի և շվեյցարական խոշոր էներգետիկ ընկերություններ համաձայնություններ ունեն ադրբեջանական և իրանական գազային ընկերությունների հետ: Պարզ է, որ Շվեյցարիան առաջին հերթին հետաքրքրված է այդ գազը ապահով ճանապարհով սեփական երկիր հասցնելու խնդրով, ինչն էլ պետք է իրականացվի Nabucco-ի միջոցով»,- կարծիք հայտնեց Շահինյանը:
Նա նաև նկատեց, որ Շվեյցարիան հայ-թուրքական գործընթացում միջնորդական առաքելություն իրականացնելու ևս մեկ շահագրգռվածություն ունի: Նրա խոսքերով, դա պայմանավորված է ԱՄՆ-Շվեյցարիա հարաբերություններով. «Շվեյցարիան բավականին լուրջ խնդիրներ ունի ԱՄՆ-ի հետ դրամական հարաբերությունների ոլորտում և ինքը, հանձն առնելով այս տեսակ միջնորդական գործունեություններ, փորձում է ստանալ ԱՄՆ մեղմ դիրքորոշումն իր նկատմամբ»:
Ի դեպ, հայ-թուրքական խնդրի մասին խոսել է նաև Սերժ Սարգսյանը Մարսելի հայ համայնքի ներկայացուցիչների հետ հանդիպման ժամանակ: Նա վստահություն է հայտնել, որ Թուրքիան պետք է ապաշխարի, և որ «երբևէ Թուրքիայի ղեկավարությունը կարող է ուժ գտնել և վերարժևորել իր մոտեցումները Հայոց ցեղասպանության հանդեպ»: Նա նաև շեշտել է, որ Հայաստանը պատրաստ է Թուրքիայի հետ ունենալ բնականոն հարաբերություններ, ինչպես վայել է հարևան երկրներին. «Վաղ թե ուշ իրեն եվրոպական երկիր համարող Թուրքիան կունենա եվրոպական լինելուն հարիր ղեկավարություն, որը գլուխ կխոնարհի Ծիծեռնակաբերդում: Ավելի լավ է` վաղ, բայց դա Թուրքիայի ժողովրդի գործն է: Մենք նրանց ոչինչ չենք պարտադրում. դա իրենք պետք է անեն հանուն թուրք ժողովրդի, ինչպես որ Վիլի Բրանդտը դա արեց հանուն գերմանացիների»:
Ինչևէ, եթե ԱՄՆ-ի և Շվեյցարիայի շահագրգռվածությունը հայ-թուրքական գործընթացի վերսկսման նկատմամբ այդքան մեծ է, ապա դրան ուղղված քայլերն, ամենայն հավանականությամբ, մենք կարող ենք տեսնել 2012 թ., քանզի 2011-ի ավարտին հաշված օրեր են մնացել: Սակայն մեծ է կասկածը, որ գործընթացին «երկրորդ շունչ» տալու փորձը ևս կարժանանա առաջինի ճակատագրին, քանզի այս երկրորդ շունչն էլ խնդրի մասնակից և միջնորդ կողմերից յուրաքանչյուրը կօգտագործի սեփական շահերն իրացնելու ուղղությամբ, մանավանդ որ` առաջիկայում ընտրություններ են: