Ուրբաթ օրը Կրեմլում ՌԴ նախագահ Դմիտրի Մեդվեդևը, Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն և Ղազախստանի նախագահ Նուրսուլթան Նազարբաևը ստորագրեցին միասնական տնտեսական տարածքի ստեղծման վերաբերյալ փաստաթղթերի փաթեթը` Եվրասիական տնտեսական ինտեգրացիայի մասին հռչակագիրը, Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովի մասին պայմանագիրը և այդ հանձնաժողովի աշխատանքի Կանոնակարգը:
Մեդվեդևը հայտարարեց. «Սրանով իսկ մենք արեցինք հերթական, հզոր քայլը Եվրասիական տնտեսական միության ձևավորման ճանապարհին, որն, անկասկած, որոշելու է մեր երկրների ապագան»… Հիշեցնենք, որ նման դաշինքի մասին ամիսներ առաջ հայտարարել էր ՌԴ վարչապետ Վլադիմիր Պուտինը` այն որակելով «պատմական ձեռքբերում» ոչ միայն երեք երկրների, այլև հետխորհրդային ողջ տարածքի համար… «Այս համաձայնագրով ՌԴ-ն, Բելառուսը և Ղազախստանը միասնական տնտեսական տարածք կստեղծեն ու հսկայական շուկա` ավելի քան 165 միլիոն սպառողների համար»,- հայտարարել էր Պուտինը:
Ի՞նչ է ընկած Կրեմլի այս քայլի հիմքում… Ամրապնդե՞լ վերահսկողությունը ԱՊՀ երկրների նկատմամբ և վերածնե՞լ նախկին Խորհրդային Միությունը` հատկապես, որ ՌԴ ներկայիս ղեկավարները իրենց ելույթներում չեն թաքցնում համակրանքը միասնական պետության նկատմամբ, իսկ Վ.Պուտինն էլ ԽՍՀՄ փլուզումը հստակ անվանեց 20-րդ դարի ամենամեծ աղետներից մեկը…
Մեդվեդևը նույն ոգով շարունակեց. «Խորհրդային Միության մոդելին վերադառնալու մեջ ամոթալի որևէ բան չկա: Մեր երկրում, այսպես ասած, մեկ միասնական ընդհանրություն էր ստեղծվում` սովետական ժողովուրդը…
Ցավոք, այդ մոդելը տապալվեց, ինչը ամենատխուր բանն է, որ կարելի է պատկերացնել, քանի որ աշխարհում կան օրինակներ, թե ինչպես կարելի է փայլուն կերպով կյանքի կոչել ազգային և մշակութային ինքնությամբ միասնական ժողովուրդ ստեղծելու գաղափար… Կարծում եմ՝ մենք չպետք է ամաչենք վերադառնալ այն գաղափարներին, որոնք միավորման բնույթ ու նպատակ են հետապնդում»… «Մենք ողջունում ենք այլ պետությունների, նախևառաջ` ԱՊՀ-ի անդամների ընդգրկումը այս նախագծում,- անցյալ ամիս «Իզվեստիաում» գրել էր Պուտինը` ընդգծելով, – Որևէ մեկին, սակայն, շտապեցնելու կամ այդ քայլին դրդելու նպատակ չկա»… Այս հոդվածի հրապարակումից մի քանի օր անց ՀՀ վարչապետը Սանկտ Պետերբուրգում հայտարարեց, թե Հայաստանը ևս դրական է վերաբերվում Պուտինի առաջարկին, քանի որ դա, ըստ Տիգրան Սարգսյանի, հեռանկարային է և ժամանակին համընթաց:
Այս օրերին Բելառուսի ընդդիմության ներկայացուցիչներն անժամկետ բողոքի ակցիաներ են սկսել Եվրասիական տնտեսական միությանը Բելառուսի միանալու դեմ: Հայաստանի ընդդիմադիր ուժերից առայժմ արտահայտվել է «Նոր ժամանակներ» կուսակցության առաջնորդ Արամ Կարապետյանը, որը համոզմունք է հայտնել, որ Հայաստանն անվերապահորեն պետք է միանա նոյեմբերի 18-ին Եվրասիական տնտեսական միություն ստեղծելու մասին արդեն ստորագրված հուշագրին:
Երեկ «Առաջին լրատվական»-ը փորձեց պարզել, թե ինչ դիրքորոշում ունեն հայաստանյան մյուս կուսակցությունները: ԱԺ «Ժառանգություն» խմբակցության ղեկավար Ստեփան Սաֆարյանը նախ հիշեցրեց. «Կարծում եմ՝ բոլորի հիշողության մեջ թարմ է «Ժառանգության» բացասական վերաբերմունքը Հայաստանում ռուսական ռազմաբազաների ժամկետի երկարացման հետ կապված: Այս կտրվածքով մենք համարում ենք, որ Եվրասիական միությունը կամ ազատ առևտրի համաձայնագրի ստորագրումը ոչ այնքան նպատակ է հետապնդում ԱՊՀ անդամ երկրների միջև տնտեսական հարաբերությունները խորացնելու, որքան միտված է ՌԴ-ի աշխարհաքաղաքական շահերը սպասարկելուն…
Համարում ենք, որ սա առավելապես հետապնդում է մեկ շահ, որը դեմ է Հայաստանի մեր տեսլականին: «Ժառանգությունը» կոնկրետ Հայաստանի հեռանկարը տեսնում է եվրոպական ընտանիքում, և, բնականաբար, չի կարող այս վերլուծության համատեքստում դրական վերաբերվել Հայաստանի կողմից այդ միությանը միանալու առաջարկին»: Սաֆարյանը նկատեց նաև, որ խնդիրը ոչ թե այն է, որ «Ժառանգությունը» դեմ է ՌԴ-ի, Եվրասիայի կամ ասիական առանցքներով համագործակցությանը, այլ պարզապես դա չի կարող լինել Հայաստանի դերը աշխարհաքաղաքական միջավայրում. «Մենք չենք ողջունի, եթե ՀՀ իշխանությունները փորձեն դրական արձագանքել այդ միությանը միանալուն»:
Հայաստանի լիբերալ կուսակցության առաջնորդ Հովհաննես Հովհաննիսյանը նկատեց, որ պետք չէ շտապել այս հարցում, և կյանքը ցույց կտա, թե այդ միությունը որքանով կաշխատի. «Փորձը ցույց է տալիս, որ ՌԴ-ի, Բելառուսի` դաշնակից պետությունների համար անգամ ամեն ինչ հարթ չէ: Ես վստահ չեմ, որ այդ եռակողմ միությունը կաշխատի: Պետք է սպասել, տեսնել, թե դա որքանով իրեն կարդարացնի: Կարծում եմ, որ և՛ ՌԴ-ի, և՛ Բելառուսի, և՛ Ղազախստանի նախագահներն էլ հասկանում են, որ ԱՊՀ-ն՝ որպես կառույց, ադպես էլ չկայացավ: Գիտակցելով այս պահի տնտեսական ճգնաժամը, որը ծնում է նաև քաղաքական ճգնաժամեր, գիտակցելով, որ ՌԴ-ն միայնակ չի կարողանում գոյատևել` փորձ են անում ստեղծել տնտեսական հիմքի վրա ինչ-որ մի նոր միություն, մինչդեռ ԱՊՀ հիմքում ընկած էր քաղաքականությունը:
Հիմա այս երեք երկրները գնում են հակառակ ճանապարհով. փորձում են համագործակցության հիմքում դնել տնտեսական համագործակցությունը, հավանաբար փորձում են նմանվել Եվրամիությանը, որի հիմքում տնտեսական հարաբերություններն էին: Կանխատեսումներ դժվար է անել, թե այդ միավորումը ինչ տնտեսական էֆեկտ կունենա»:
Եթե բանը հասնի նրան, որ Հայաստանի ընտրությանը պահը հասունանա, Հայաստանը պետք է միանա՞ այդ կառույցին, թե՞ ոչ՝ հարցրինք պարոն Հովհաննիսյանին: «Ես կարծում եմ, որ Հայաստանը պետք է այնքան խելք ունենա, որ չշտապի որոշում կայացնել, որովհետև պետք է գոնե մի քանի տարի, որ երևան այդ տնտեսական համագործակցության արդյունքները: Եթե այս հերթական համագործակցությունը նմանվի կեղծ համագործակցության, ապա կարծում եմ՝ միանալն անիմաստ կլինի: Պետք է ընդունել, որ ՌԴ-ն դարձյալ փորձեր է անում, որ դառնա տարածաշրջանային պետություն, որ նաև Արևմուտքի աջակցությանն արժանանա:
Բայց այստեղ կարևոր է մեկ այլ հանգամանք. եթե այս երեք երկրների տնտեսական համակարգերը դիտարկենք, ապա կտեսնենք, որ նրանք տարբեր զարգացման տնտեսություններ ունեն` տարբեր զարգացման հեռանկարներով: Արդո՞ք այդ երեք տարբեր տնտեսական համակարգ ունեցող երկրների մեջ կարելի է ընդհանրություններ գտնել… Ես կարծում եմ, որ դա շատ բարդ է: Եթե տնտեսական համագործակցության արդյունքում նրանք չգնան քաղաքական ռեֆորմների` տեսական համագործակցությունն էլ արդյունք չի տա, այսինքն` եթե այս երեք պետություններում պահպանվելու է քաղաքական նույն իրավիճակը, քաղաքական լիբերալիզացիա տեղի չի ունենալու, դա անիմաստ է»:
ՌԴ-ի, Բելառուսի և Ղազախստանի միասնական տնտեսական տարածքին Հայաստանը չի կարող միանալ, առաջին հերթին՝ տեխնիկական խնդիրների պատճառով, «Ժամանակի» հետ զրույցում ասաց ԱԺ տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Վարդան Այվազյանը: «Կա միասնական տարածք, միասնական դրամ և միասնական մաքսատուն, քանի որ Հայաստանն ինքն առանձնացված է, ընդհանուր սահման չունի այդ երկրների հետ, չեմ կարծում, թե այդքան էլ հեշտ կլինի»,- ասաց Այվազյանը:
Միաժամանակ նա նշեց, որ նախ պետք է տեսնել, թե այդ միավորումն ինչ արդյունք կտա, ընդհանրապես ինչի մասին է խոսքը, որովհետև եթե ՀՀ-ն միասնական սահման չունի այդ երկրների հետ, ապա ինչպես կարող է մեկ միավորման մեջ մտնել, եթե անգամ ռազմավարական գործընկեր են: «Բացառել ոչինչ չենք կարող, բայց պետք է խնդրի լուծման մեխանիզմները տեսնել: Օրինակ՝ Ազատ առևտրի համաձայնագիրը լրիվ այլ հասկացողություն է, որն ընդգծում է առևտրային լավ, ողջունելի մոտեցումներ տնտեսվարողների համար, բայց միասնական միավորման մեջ հանդես գալը կառավարության առաջնահերթ ծրագրերի շրջանակում չի կարող լինել»,- նշեց Այվազյանը:
