«Առաջին լրատվական»-ի Real Politik հաղորդաշարի հյուրն է ԱԳ նախկին նախարար, «Ազատ դեմոկրատներ» կուսակցության անդամ Ալեքսանդր Արզումանյանը:
– Պարոն Արզումանյան, գարնանը Դուք լիահույս էիք, որ Կոնգրեսի գործողությունները, ի վերջո, կհանգեցնեն բավական արդյունավետ հանգրվանի, և արդյունքները իրենց սպասեցնել չեն տա: Այս ընթացքում բավական լուրջ արմատական փոփոխություններ տեղի ունեցան թե՛ Կոնգրեսի գործողություններում, թե՛ քաղաքական դաշտում, և Դուք այսօր այլևս նոր քաղաքական ուժի անդամ եք: Ի՞նչ փուլում ենք հիմա մենք գտնվում:
– Իրավացի եք. երբ նոր էր սկսվել երկխոսությունը, ես երկու կարևորագույն պայման նշեցի երկխոսության հաջողության համար. հասարակության լայն մոբիլիզացիան և ընդդիմադիր դաշտի համախմբումը` կոնսոլիդացիան: Այդ երկու նախադրյալների պարագայում էր հնարավոր պարտադրել իշխանություններին գնալ զիջումների և խոսել հավասարը հավասարի հետ: Սակայն, ցավոք, դա չստացվեց: Հռետորաբանությունը, որը հնչում էր հանրահավաքների ժամանակ, մերժողական էր, այսինքն` մոտեցումը սա էր. «Ով մեզ հետ չէ, մեզ դեմ է», որը չի նպաստում համախմբմանը:
– Կարծում եք՝ մոբիլիզացիան տեղի չունեցավ առավելապես Կոնգրեսի հռետորաբանությա՞ն պատճառով, ոչ թե դաշտում քաղաքական ուժերի հակվածությա՞ն:
– Հարցն այն չէ՝ ում մեղադրել, ում՝ ոչ: Հարցն այն է, որ Կոնգրեսը հռչակում էր, որ ինքը ամենալայն աջակցություն ունեցող քաղաքական ուժն է և միակ ընդդիմադիր պայքարող ուժը: Ամենաուժեղից և ամենակայացածից էլ սպասվում է, որ այնքան խոհեմ կգտնվի, այնքան դիվանագիտորեն ճիշտ կվարի այդ բանակցությունները, որ կհամոզի դաշտում գործող քաղաքական ուժերին, որ միասնական դաշտում հանդես գալը ճիշտ է:
– Ո՞ւմ եք պատկերացնում, որ այդ դաշտում կարող էր համագործակցել և չհամագործակցեց, բացի «Ժառանգությունից»:
– «Ժառանգությունն» ակնհայտ ընտրություն էր, ՀՅԴ հետ կային գաղափարական տարբերություններ: Դաշնակցությունը, դիրքավորվելով որպես ընդդիմադիր կուսակցություն, առաջարկներ էր անում, որոնք ընդունելի էին ընդդիմադիր դաշտի համար` Ընտրական օրենսգրքի փոփոխության հետ կապված, ընտրությունները վերահսկելու մեխանիզմներ էր առաջարկում, և դրանք մերժվեցին առանց նույնիսկ քննարկման: Դաշտում կան տարբեր քաղաքական, նույնիսկ փոքր, մարգինալ ուժեր, որոնց համախմբումը ընդլայնում էր հնարավորությունները: Չի կարելի ոչ մի դեպքում ոչ մի քաղաքական ուժի դուրս թողնել: Չմոռանանք, որ մի քանի հարյուր հազար մարդ 2008 թվականին ձայն չի տվել ո՛չ Լևոն Տեր-Պետրոսյանին, ո՛չ Սերժ Սարգսյանին: Այդ մի քանի հարյուր հազարը քվեարկել են Արթուր Բաղդասարյանի օգտին, պարզ է, չէ՞, որ այլևս հիասթափված են, թե ինչ մեծ խաղի մեջ ներքաշեցին իրենց և փնտրում են ընդդիմադիր դաշտում այլ քաղաքական ուժեր, որոնց պետք է սատարել: Նույնը կարելի է ասել մյուս քաղաքական ուժերի մասին, որոնք առանձին են մասնակցելու ընտրություններին:
– Պարոն Արզումանյան, ըստ Ձեզ, ի՞նչ տրանսֆորմացիաների ենթարկվեց ընդհանրապես այն քաղաքական գիծը, որը ունեինք գարնանը և ունենք այսօր: Ինչպե՞ս կբնորոշեք:
– Մարտի 1-ի այս տարվա հանրահավաքը հավաքեց շատ մեծ քանակությամբ մարդկանց: Երկխոսության հայտը ներկայացվեց գարնանը, սկսվեց իրար մեսիջ փոխանցելու գործընթացը, քաղբանտարկյալների ազատ արձակումը, երեք պայմանների կատարումը, որից հետո ձևավորվեց բանակցային թիմ: Այստեղ խառնվեցին երկխոսության և բանակցության գաղափարները, որովհետև բանակցության եթե գնում ես ձևավորված թիմերով, ապա պետք է ենթադրես կոմպրոմիս: Բանակցության արդյունքը կոմպրոմիսն է, բանակցությունում չեն հաղթում մեկը մյուսին: Դրա համար այդ ժամանակ կարելի էր քննարկել այն բոլոր հարցերը, որոնք այսօր առաջ են քաշվում` Ընտրական օրենսգրքի փոփոխությունը, համամասնական համակարգի ներդրումը և մի շարք այլ հարցեր: Այնուամենայնիվ, երկու պրոցեսը պետք չէր միատեղել, այսինքն` ժողովրդի ցասումը, հասարակական ընդվզումը, հրապարակը պետք է պահանջեր հրաժարական, հրապարակի ներկայացուցիչները պետք է քննարկեին տարբեր խնդիրներ, որոնք հուզում էին հասարակությանը: Այդ գործընթացները կարող էին, ի վերջո, անհրաժեշտ համախմբման բերել, որ պարտադրեին իշխանությանը, որ փոփոխությունները պահանջում է հասարակությունը, ոչ թե հրապարակը: Քաղաքացիական ֆորումը, որի մասին խոսվում էր մարտյան հանրահավաքների ժամանակ, այդ ձևը պետք է ստանար: Մինչդեռ ինչի հասանք` իշխանությունը լուծեց իր առջև դրված խնդիրը, ստացավ բանակցողի, ժողովրդավարի իմիջ, երկիր, որը այլևս չունի քաղբանտարկյալ, որը նստել է սեղանի շուրջ ամենառադիկալ ընդդիմության հետ և իր վրայից հանեց դամոկլյան սրի պես կախված ԵԽԽՎ բանաձևերի վտանգը, մինչև իսկ Մարտի 1-ի էջը փակելու հետ կապված վտանգավոր ձևակերպումը, որ տեղ գտավ, իսկ ընդդիմությունը ոչինչ չստացավ, փաստորեն ավելի թուլացած դուրս եկավ այս գործընթացից, ավելին` կորցրեց համախոհների մի ստվար զանգված:
– Պարոն Արզումանյան, Դուք համարվել եք Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ամենաառանցքային զինակիցը, եղել եք նրա քաղաքական թիմում, երբ նա իշխանության էր, Դուք նաև եղել եք նրա նախընտրական շտաբի ղեկավարը, և ամենացավագինը Կոնգրեսում հատկապես Ձեր բացակայությունն է: Տեր-Պետրոսյանի մոտ նաև որոշումներ կայացնելու իրավունք եք ունեցել 2008 թվականին նախընտրական շտաբում: Անցած այս երեք տարիների ընթացքում Դուք թե՛ ազատազրկման ենթարկվեցիք, թե՛ քաղաքական թիմում շարունակեցիք կարևոր դերակատարություն ունենալ: Ինչպե՞ս եք գնահատում` ափսոսանք, ցավ… կորսված ժամանակաշրջան համարո՞ւմ եք:
– Ափսոսանքի որևէ խնդիր չկա: Նախ 2007 թվականին Լևոն Տեր-Պետրոսյանի վերադարձով արթնացավ քաղաքական դաշտը, հասարակությունը կարողացավ թոթափել վախի զգացումը, որ ներարկվում էր վերջին 10 տարիների ընթացքում, հույս հայտնվեց, այլընտրանք տեսավ ժողովուրդը, և 2008 թվականին ձևավորվեց բավականին ուժեղ նախընտրական դաշինք տարբեր քաղաքական ուժերի ներկայությամբ, որը խնդիր դրեց իր առջև և այդ խնդիրը փայլուն կերպով լուծեց, այսինքն, ըստ մեզ, մեր թեկնածուն հաղթեց ընտրություններում, հետո եղան կեղծիքներ, որի արդյունքում ղեկավարության զգալի մասը նետվեց բանտերը, հետո եղավ Մարտի 1-ի սպանդ և այլն: Այդ առումով հասարակության արթնացման, քաղաքացիական հասարակության կայացման ուղությամբ, որպես քայլ, շատ կարևոր էր: Հայտնվեցին մի շարք քաղաքացիական նախաձեռնություններ, որոնք, անկախ Կոնգրեսից, որևէ քաղաքական ուժից, իրենց գործն են առաջ տանում, իրենց խնդիրներն են բարձրաձայնում, խոսում են այն խնդիրներից, որոնք տաբու էին 1-2 տարի առաջ: Որևէ մեկը 2 տարի առաջ չեր կարող խոսել բանակում տեղի ունեցող բեսպրեդելի մասին, այսօր այդ սպանությունների մասին խոսում են:
– Հիմա արդեն խոսում են օտարալեզու դպրոցների մասին, Թռչկանից, որտեղ համատեղվում են թե՛ Կոնգրեսին համակիր երիտասարդներ, թե՛ իշխանական դաշտից, մարդիկ, ովքեր իսկապես ընդունակ են միմյանց հետ խոսելու:
– Այո՛, կա հասարակական դիսկուրս, որը քաղաքացիական հասարակության ձևավորման պարտադիր պայմաններից է: Այդ առումով դրական է: Հաջորդ քայլը Կոնգրեսի ձևավորումն էր, Կոնգրեսի հիմնումը, որին ես օբյեկտիվ պատճառներով չեմ կարողացել մաս կազմել` եղել եմ կալանավայրում: Դա ուներ իր տրամաբանությունը, և ըստ իս՝ այդ տրամաբանությունը այլ է: Նախընտրական շտաբից էապես տարբերվող հավակնությունը, համենայնդեպս՝ նման ուժ և նման անվանումով ուժ ստեղծելու, ընդհանուր հասարակության համախմբումն է: Դա ժառանգականության ինչ-որ իմաստ էր իր մեջ կրում, սա էր պատկերացնում Կոնգրեսը, խնդիրները մի փոքր այլ էին: Ես քանի որ այդ ուժը չեմ ներկայացնում, քաղաքական կուսակցության մաս եմ կազմում, որը իր խնդիրներն է դնում, իր ծրագրերով է հանդես գալիս:
– Պարոն Արզումանյան, այսօր ընդունված է, որ երկրի քաղաքական օրակարգը ձևավորի քաղաքական ընդդիմությունը: Այսօր օրակարգը չի ձևավորում ընդդիմությունը, ձևավորում են ներիշխանական այն վերջին շրջանի խմորումները, դասավորությունները, պաշտոնանկությունները, որոնք բոլորովին նոր քաղաքական շրջանի մեկնարկ են նախանշում: Կարո՞ղ ենք ասել, որ մեկնարկել է նախընտրական շրջանը: Ինչպե՞ս եք գնահատում ընդհանրապես և՛ ընդդիմադիր դաշտի հնարավորությունը, և՛ իշխանական:
– Միանգամայն իրավացի եք, որ այսօր իշխանությունն է ձևավորում ներքաղաքական օրակարգը, և դա հատուկ է ավտորիտար երկրներին կամ գոնե ավտորիտար նկրտումներ ունեցող իշխանություններին, իսկ ընդդիմությունը կոչված է նրան, որ թույլ չտա իշխանություններին ու ձևավորի իր այլընտրանքային համակարգը, որը հասարակական քննարկումների միջոցով կտանի պրոցեսներ, որոնք, ի վերջո, նպաստում են հասարակության կայացմանը, երկրի զարգացմանը և այլն: Այո՛, այսօր սկսվել է հերթական խորհրդարանական ընտրությունների փուլը, հստակ նախընտրական պայքարի մեջ են մտել թե՛ իշխանությունները, թե՛ ընդդիմադիր դաշտի մի մասը` ի դեմս Կոնգրեսի: Իշխանության պարագայում հասկանալի է, այսինքն` գնում է դիրքերի ամրապնդման մի գործընթաց, և շատ շուտ է սկսվել այս գործընթացը: Երկու կողմին էլ` թե՛ ՀԱԿ-ին, թե՛ ՀՀԿ-ին ձեռնտու է արտահերթ ընտրության գնալը, սակայն նախընտրական այս փուլը սկսվել է ավելի շուտ: Իշխանությունը նախ դիրքավորվում է, հստակ պայմաններ է ուղարկում իր շուրջը հավաքված քաղաքական ուժերին և պարտադրում է, որ ենթարկվեն խաղի կանոններին: Խոսքը ջարդած տաշտակի մասին է, և կան տարբեր արտահայտություններ: Այս բոլոր քայլերը գնում են սպասարկելու գեթ մեկ խնդրի` իշխանության վերարտադրությանը: Այսինքն` գործող նախագահը իր թիմով որոշել է, որ պետք է վերարտադրի իշխանությունը նույն համամասնություններով, և ով դրա հետ համամիտ չէ, ինչպես վարչապետը ասաց՝ «Կհայտնվի կոտրած տաշտակի առջև», և այդ իշխանական դաշտը կարծես ընդունեց խաղի կանոնները: Թե ինչքանով է գեղեցիկ, ինչքանով է դա ժողովրդավարական, ինչքանով է բխում հասարակական շահից՝ դա իրենց խնդիրն է: Շատ անհասկանալի է, որ նույն բանը փորձում է անել ընդդիմադիր դաշտը, այսինքն՝ ընդդիմությունում հայտնվում է մի ուժ, որն ասում է՝ ես եմ, համախմբվեք իմ շուրջը: Այսինքն՝ երկու կողմից մահակավորներ վերցրել են մահակ, որի անունը դրել են համախմբում, և այդ մահակով աջ ու ձախ ջարդելով՝ գնում են. եթե ավտորիտար իշխանության պարագայում դա միանգամայն հասկանալի և բացատրելի է, ապա լրիվ մերժելի է ընդդիմադիր դաշտում: Ընդդիմադիր դաշտում ոչ թե մահակը պետք է խոսի, այլ խոսքը, միտքը, գաղափարը, որի շուրջը պետք է փորձես համախմբել, համոզես, դիսկուրս ձեռնարկել և միասնական լուծումներ գտնել` զիջելով, մյուսին ստիպելով զիջելու, բայց բանակցելու միջոցով: Այս գործընթացը ինձ համար մերժելի է, և կարծում եմ՝ հաջողության չի հասնի: Ինչո՞ւ ես ասացի, որ ՀԱԿ-ին էլ է ձեռնտու հերթական ընտրության գնալը, որովհետև արտահերթ ընտրության պահանջը օգտագործվում է, այսինքն՝ զարգացումները ցույց են տալիս, որ ՀԱԿ-ը ոչ թե նպատակ ունի հասնելու արտահերթ ընտրության, այլ արտահերթ ընտրությունը կամ հրաժարականը օգտագործում է որպես գործիք՝ լավ դիրքավորվելու և համախմբվելու հերթական խորհրդարանական ընտրություններից առաջ, և այս տրամաբանությամբ շարունակվելու է: Հռետորաբանությունը, թե՝ գեթ մեկ ժամ առաջ էլ լինի արտահերթ, մենք արտահերթ ենք պահանջելու, մի կողմ դնելով, որ Սահմանադրությունը չի նախատեսում որևէ արտահերթ խորհրդարանական ընտրության անցկացման հնարավորություն, արդեն բոլոր ժամկետները անցել են: Անկեղծ չենք, որ մեր էլեկտորատին, մեր համախոհներին, մեր ընկերներին ասենք, որ սա է: Այո՛, չստացվեց, եկեք հերթական ընտրություններով գնանք, բայց դա կարելի էր ասել մեկ տարի առաջ: Պետք է ժողովրդի հետ խոսել՝ ինչպես հավասարը հավասարի հետ, և անկեղծ լինել ժողովրդի հետ, իսկ երբ փորձում ես օգտագործել իրավիճակը և անկեղծ չես հասարակության հետ, ի վերջո դա առաջացնում է դժգոհություն և հուսահատություն, և շատ մարդիկ այդ տրամաբանության մեջ այլևս չեն ցանկանում շարունակել պայքարը:
– Պարոն Արզումանյան, պաշտոնանկությունների մասին ի՞նչ կարծիք ունեք` քաղաքապետից սկսած:
– Բոլոր պաշտոնանկությունները, որ եղան, և որ դեռ կլինեն, միտված են գեթ մեկ խնդրի` լուծելու ընտրություններում «Հանրապետական» կուսակցության մեծամասնության ապահովումը, «Հանրապետական» կուսակցության վերարտադրությունը:
– Ռոբերտ Քոչարյանի հնարավոր ազդեցությունը չեզոքացնելու խնդի՞ր է:
– Դա հենց դրա պոտենցիալն է, որ այո՛, Ռոբերտ Քոչարյանի գործոնի չեզոքացումը կատարվում է ՀՀԿ-ի ամրապնդմամբ: Սա ընդհանուր գործընթաց է:
– Պարոն Արզումանյան, որքա՞ն է արտաքին ազդեցության դերը մեր քաղաքական պրոցեսների վրա: Ռուսաստանը բավական ակտիվ գործում է թե՛ իշխանության խողովակում, թե՛ ՀԱԿ-ի, այսինքն, մեծ հաշվով, կարող ենք ասել, որ Ռուսաստանը խնդիր չունի Հայաստանում ներկայացվելու, և ընդգծված արևմտյան կողմնորոշում ունեցող չկա ընդդիմադիր դաշտում: Այդ դերը նույնպես իր վրա է վերցրել իշխանությունը, որը կարողանում է հետաքրքիր լուծումներով թե՛ Արևմուտքին դուր գալ, թե՛ միաժամանակ Ռուսաստանին: Մարդկանց վնասելու սեփական իշխանության գոյությունը երկրում ինչպե՞ս եք գնահատում, Հայաստանում գերագնահատվա՞ծ է այդ ազդեցության աստիճանը, այնուամենայնիվ՝ ազդեցությունը կա, և Հայաստանում ներքաղաքական պրոցեսների վրա ազդելու ընդունակ ուժերը շարունակում են ակտիվ դերակատարություն ունենալ և ազդել գործընթացների վրա:
– Միշտ էլ Ռուսաստանը լուրջ լծակներ է ունեցել, լուրջ ազդեցություն է ունեցել Հայաստանի վրա և խառնվել է ներքին գործերին, սակայն գնալով այդ ազդեցության աստիճանը պետք է փոքրանա, բայց ցավալի է, որ այն ոչ թե գերագնահատվում է քաղաքական ուժերի կողմից, այլ քաղաքական ուժերը նպաստում են նրան, որ հասարակության կողմից գերագնահատվի, և դրանից հետո, որպես երկրորդ քայլ, փորձում են ինչ-ինչ հանդիպումներով հասարակության մեջ ներարկել այն գաղափարը, որ Ռուսաստանը «դաբրո» է տվել: Դա շատ վտանգավոր պահ է, արդեն անկախ պետություն ենք, և պետք է գիտակցենք, պետք է ստիպենք յուրաքանչյուր մեր պարտնյոր երկրին` մեծ, թե փոքր, որ հաշվի նստեն մեր հասարակության, մեր ժողովրդի ընտրության հետ, և ոչ թե նրանք մեզ պարտադրեն այդ ընտրությունը: Ես չէի ցանկանա ասել, որ պետք է արևմտամետ ուժ: Հայաստանին պետք է հայաստանամետ ուժ, որը անկախ լինի այդ կախումներից: Հայաստանի շահերից բխող գործողություններ իրականացնող, քայլեր ձեռնարկող ուժը ինքնըստինքյան դառնում է հակակայսերապաշտական ուժ, թույլ չի տալիս այն ոտնձգությունները, որ կատարվում են Հայաստանում Ռուսաստանի կամ մեկ այլ տերության կողմից, չեզոքացնում է Հայաստանին իր գործողություններով: Շատ կարևոր է, որ Հայաստանը ունենա լավ հարաբերություններ եվրոպական կառույցների հետ և այդ կառույցներին ինտեգրվի, որովհետև ի վերջո մենք խոսում ենք ոչ միայն անկախ Հայաստանի, այլ անկախ ժողովրդավարական Հայաստանի մասին, որտեղ մարդու իրավունքները, անհատի հարգանքը բացարձակ արժեք են, և ազատությունը բացարձակ արժեք է: Այդ առումով մեզ հոգեհարազատ պետք է լինեն այն համամարդկային արժեքները, որոնք այսօր ընդունված է կոչել արևմտյան, բայց դրանք համամարդկային արժեքներ են՝ հազարամյա պատմությամբ, պետք է առաջնորդվենք այդ արժեքներով, և եթե այդ արժեքների կիրառումը մեր ներպետական կյանքում հակասում են որևէ այլ պետության շահերին՝ դա տվյալ պետության պրոբլեմն է, և այդ տերությունը պետք է փոխի իր մոտեցումները, որպեսզի կարողանա համագործակցել իր պարտնյոր Հայաստանի Հանրապետության հետ:
– Իշխանությանը ինչպե՞ս է հաջողվում այս երկու հիմնական խաղացողների շահերը Հայաստանում համադրել, դրանք միմյանց չհակադրել և արդյունքում շահող դուրս գալ:
– Ցավոք, վաղ է խոսել շահող դուրս գալու մասին: Ի վերջո, իշխանությունները ընտրություն կատարելու են հօգուտ քաղաքակրթության: Ընտրության առաջ կանգնել են մեր նման շատ երկրներ: Ինչ-որ պահից նման ընտրության անհրաժեշտությունը դառնում է առաջնային: Այս պահին որևէ խաղացող անհրաժեշտություն չի գտնում: Հայաստանի ցանկացած իշխանություն դատապարտված է ունենալ բարիդրացիական հարաբերություններ Ռուսաստանի հետ և դրա հետ մեկտեղ ամեն կերպ ամրապնդել հարաբերությունները ԱՄՆ-ի և եվրոպական կառույցների հետ, նաև դրա հետ մեկտեղ երրորդ ուժ կա, որ մենք ունենք՝ հարևան Իրանի Իսլամական Հանրապետություն, արաբական երկրներում հայկական համայնքներ: Այս բոլոր գործընթացներին պետք է փորձենք մանևրելով՝ լավագույնս սպասարկել անկախ Հայաստանի պետական շահը: Չեմ կարծում, որ որևէ իշխանության հաջողվել է սպասարկել դա առանց կորուստների, դրա վկայությունը կեղծված ընտրություններն են, մարդու իրավունքների բացահայտ ոտնահարումները: Վստահ եմ, որ այդ ուղղությամբ է շարժվում Հայաստանը: Հայաստանի զարգացման և քաղաքակիրթ երկիր ստեղծելու միակ ուղին այդ ճանապարհն է:
– Պարոն Արզումանյան, ղարաբաղյան գործընթացում վերջին շրջանում փակուղային տրամադրություններ են: Ասում են, որ Մինսկի խումբն իրեն ընդհանրապես սպառել է, պետք է նոր ձևաչափեր գտնել, բայց ամենավերջին նորությունը, որ մենք ստացանք՝ Ադրբեջանի ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում ոչ մշտական անդամ դառնալու փաստն էր: Որպես այդ կառույցում ոչ մշտական անդամ՝ Ադրբեջանի քայլերը որո՞նք են և Հայաստանը ի՞նչ պետք է անի:
– Առաջին՝ փաստ է, որ Ադրբեջանը կարողացավ ընտրվել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի ոչ մշտական անդամ: Դա Հայաստանի Հանրապետության ձախողումն է: ՄԱԿ-ի անդամ դառնալուց հետո պետությունները բաժանվում են աշխարհագրական խմբերի: Դա կոչված է նրան, որպեսզի պաշտոնների ներկայացվածության արդար բաշխում լինի, և խմբերին տրվում են տեղեր ընտրությունների համար: Հիմնականում խումբը ներսում է քննարկում այս կամ այն պաշտոնում ընդգրկվելու հարցը: Թե՛ Ադրբեջանը, թե՛ Սլովենիան Անվտանգության խորհրդում իրենց ընտրվելու ցանկության մասին հայտարարել են դեռևս 10 տարի առաջ, այսինքն՝ այս 10 տարիների ընթացքում մենք էլ կարող էինք քննարկումներ անցկացնել: ՄԱԿ-ում ընդհանրապես ընդունված է, որ խումբը ինքը որոշի, որովհետև դա խմբի տեղն է: Եթե խմբում կոնսենսուս կա՝ մեկ թեկնածու, ապա քննարկում չի գնում, բոլորը կողմ են քվեարկում, որովհետև դեմ քվեարկելն անիմաստ է դառնում: Խմբի որոշումն է, իրենց տեղն է: Պետք է գալ կոմպրոմիսի և գտնել լուծում այս 10 տարիներին: Պետք է դնել թեկնածություն և դուրս գալ Ադրբեջանի հետ և մեկ տեղի համար պայքարել, տեսնել որ երկիրը ավելի շատ աջակցություն կստանա: Երկրորդ`ինքնին շատ մեծ նշանակություն այդ փաստին տալ բոլորովին պետք չէ, այնպես չէ, որ Ադրբեջանը հիմա այլևս կսկսի թելադրել Անվտանգության խորհրդի օրակարգը: Կան հինգ մշտական անդամներ, որոնցից երեքը Մինսկի խմբի եռանախագահողներն են: Սա շատ լավ հարթակ է Ադրբեջանի համար` օգտագործելու Լեռնային Ղարաբաղի հարցը պրոպագանդայի առումով: Ի վերջո, Անվտանգության խորհրդում մենք իմանում ենք միայն բաց քննարկումների մասին, բայց գաղտնի կոնսուլտացիաներ կան, քննարկումներ կան, հազարավոր ժողովներ են լինում տարբեր ֆորմատներով, որի մասին լայն հասարակությունը ընդհանրապես տեղեկացված չէ: Սա լուրջ գլխացավ է հայաստանյան դիվանագիտության համար, և ևս երկու տարի մեր առջև ամեն օր նոր մարտահրավեր է առաջ գալու՝ այս կամ այն ոլորտում: Դա մեր ոչ կոմպետենտ դիվանագիտության արգասիքն է:
– Առաջիկա երկու տարին նախընտրական է թե՛ Ռուսաստանի համար, թե՛ ԱՄՆ-ի, թե՛ Հայաստանի, որից հետո Ադրբեջանում են ընտրություններ սպասվում: Ընդհանրապես ղարաբաղյան կարգավորման օրակարգը որքանո՞վ կարող է ենթարկվել այդ ընտրություններին, և կարո՞ղ ենք երկու տարի մտածել, որ այդ գործընթացում էական ոչինչ չի փոխվի:
– Այո՛, էական որևէ ճեղքում չի լինի, և բոլոր երկրներում նախընտրական տրամադրություններ են լինելու, սակայն կլինեն տարբեր նախաձեռնություններ, բայց ոչ միայն իմիտացիոն բնույթի: Ի լրումն Մինսկի խմբի՝ կներգրավվեն Եվրախորհուրդը, Եվրամիությունը և այլ կառույցներ, որոնք կփորձեն հումանիտար լծակներով դաշտի վրա այլ խնդիրներ լուծել, բազմաթիվ խնդիրներ կան, որոնք կապված են կոնֆլիկտի հետ և կոնֆլիկտի արդյունք են, որոնք խոչընդոտում են երկու երկրների կարգավորմանը`հասարակության մերձեցման առումով, ժողովրդավարացման առումով: Ի վերջո, կա գիտակցութուն, որ Հայաստանը և Ադրբեջանը պետք է դառնան ժողովրդավարական պետություններ, որտեղ իշխանությունը ձևավորվում է ժողովրդի քվեի շնորհիվ, որպեսզի իշխանությունները ի վիճակի լինեն և բարոյական իրավունք ունենան զիջումների գնալու և խնդիրներ լուծելու: Կա հստակ գիտակցություն եվրոպական կառույցներում, որ սա մի կարևոր ուղղություն է, որը Մինսկի խմբի գործընթացին զուգընթաց պետք է տարվի: Ես կարծում եմ՝ մոտակա երկու տարիների ընթացքում մենք կլինենք մանևրելու վկաները: Մի կողմից՝ կլինեն Մինսկի խմբի հավաքներ, այցելություններ տարածաշրջան, մյուս կողմից՝ տարբեր նախաձեռնություններ այլ դերակատարների կողմից, բացի այդ՝ կլինեն Ադրբեջանի փորձերը սա տեղափոխել ոչ միայն ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդ, այլ ՆԱՏՕ-ի Գլխավոր վեհաժողով, և դա կլինի ակտիվ դիվանագիտության շրջան, որը նաև չի տանի որևէ ճեղքման:
– Պարոն Արզումանյան, «Ազատ դեմոկրատները» ե՞րբ է ակտիվ քաղաքական դաշտ մտնելու ակտ ներկայացնելու:
– Ձևավորման պահից իրականացվում են կուսակցությանը հարիր գործողություններ, ստեղծվում են կառույցներ և այլն: Կարծում եմ` այս ամսվա ընթացքում կունենանք լայն ֆորմատի համաժողովներ, որում կփորձենք ընդգրկել քաղաքացիական հասարակությանը ներկայացնող լայն սպեկտրին` քննարկելու մեր պատկերացումները Հայաստանի ապագայի վերաբերյալ: Մենք ասել ենք, որ լուրջ խոչընդոտ ենք տեսնում զանգվածային զարգացման ուղղությամբ, այն, որ Հայաստանի կառավարման համակարգի մեջ ենք տեսնում այդ խոչընդոտը, և կարծում ենք` խորհրդարանական կառավարման անցնելը կարող է նպաստել ժողովրդավարացման զարգացմանը: Այս խնդիրների, տնտեսական բարեփոխումների և այլ հարցերի շուրջ կլինեն համաժողովներ, որից հետո կլինի համագումարը և կնախապատրաստվենք ընտրությունների:
– Պարոն Արզումանյան, մասնակցելո՞ւ եք ընտրություններին:
– Այո՛: Կուսակցությունում համախմբվել են մարդիկ մի գաղափարի շուրջ, որը գտնում է, որ այս ժողովրդավարական գաղափարախոսությունը պետք է ներկայացված լինի խորհրդարանում:
– Համագործակցության եզրեր տեսնու՞մ եք այլ քաղաքական ուժերի հետ:
– Բոլոր ուժերի հետ տեսնում ենք, եթե ընտրությունները նորմալ կազմակերպվեն: Իսկ գաղափարական առումով դաշտում կան ուժեր, առաջին հերթին «Ժառանգությունը», որոնց հետ լավ հարաբերություններ ունենք, քննարկումներ ենք անում միասին: Այնպես որ, զուտ գաղափարական առումով` քննարկումներով պատրաստ ենք բացել բոլոր մեր գաղափարները համախոհ ուժերի հետ:
