Հայաստանի կառավարության նախաձեռնած «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագիծը գովելի նախաձեռնություն է․ այն կարող է ընդունելի և կառուցողական այլընտրանք ծառայել ավելի վիճելի առաջարկներին, ինչպիսին է, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքը», քանի որ ունի տարածաշրջանային կայունության, տնտեսական զարգացման և մշակութային փոխանակումների ամրապնդման ներուժ, որոնք վճռորոշ են Հարավային Կովկասի երկարաժամկետ խաղաղության և բարգավաճման համար:
«Արմենպրես»-ին տված հարցազրույցում այս մասին ասաց Իսպանիայի Կոնգրեսի պատգամավոր Ջոն Ինյարիտուն՝ խոսելով Հարավային Կովկասում հաղորդակցության ուղիների հնարավոր ապաշրջափակման, դրա վերաբերյալ հայկական կողմից հնչող առաջարկների, Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սկիզբ առած սահմանազատման գործընթացի, ինչպես նաև Հայաստանի ու Եվրոպական Միության միջև վերջին շրջանում ակտիվացած հարաբերությունների մասին։
-Վերջին տարիներին շատ է խոսվում Հարավային Կովկասում տարածաշրջանային հաղորդակցությունների ապաշրջափակման անհրաժեշտության մասին։ Ադրբեջանը Հայաստանից պահանջում է այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքը»՝ միաժամանակ սպառնալով ստանալ այն ուժով։ Ինչպե՞ս կգնահատեք Ադրբեջանի նման ագրեսիվ և չպատճառաբանված պահվածքը։
Պատմականորեն տարածաշրջանում միակ ճանաչված միջանցքը եղել է Լաչինի միջանցքը, որը ստեղծվել է Հայաստանը Արցախի (Լեռնային Ղարաբաղի) հետ կապելու համար։ Լաչինի միջանցքը Ռուսաստանի, Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև 2020 թվականի նոյեմբերին ստորագրված համաձայնագրերի մի մասն էր, որի նպատակն էր ապահովել անվտանգ անցում և կանխել Արցախում հայ բնակչության մեկուսացումը։ Սակայն դրանից հետո Ադրբեջանի գործողությունները ցույց են տվել այդ պայմանավորվածությունների բացահայտ անտեսումը:
Լաչինի միջանցքի շրջափակումը, որը հանգեցրել է զգալի հումանիտար ճգնաժամերի, ներառյալ կանանց, ծերերի և երեխաների սովամահությունը, Արցախից հայերի բռնի արտագաղթը, էթնիկ զտումների և պատերազմական հանցագործությունների ձև է։ Սա բացահայտում է ադրբեջանական վարչակարգի սառնասիրտ մոտեցումը, որն է ուժի և տառապանքի միջոցով իր կամքը պարտադրելը, ոչ թե բանակցությունների և դիվանագիտության միջոցով խնդիրները կարգավորելը։
Ադրբեջանի կողմից «Զանգեզուրի միջանցք» տերմինի հորինումն ու պարտադրումը արհեստական է, որի նպատակն է պատրվակ ստեղծել հետագա տարածքային հավակնությունների և էքսպանսիոնիստական նկրտումների համար։ Այս մարտավարությունը խաթարում է տարածաշրջանային կայունությունը և խաղաղության ջանքերը, և միջազգային հանրության համար կարևոր է ճանաչել և դատապարտել նման պահվածքը:
-Ի պատասխան ադրբեջանական կողմի այս պնդումների՝ անցյալ տարի Հայաստանի կառավարությունը նախաձեռնեց «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագիծը։ Ի՞նչ կարծիք ունեք այս նախաձեռնության վերաբերյալ։
Հայաստանի կառավարության նախաձեռնած «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագիծը գովելի նախաձեռնություն է, որն ուղղված է կովկասյան տարածաշրջանի երկրների միջև կապի և համագործակցության խթանմանը։ Այս նախագիծն ունի տարածաշրջանային կայունության, տնտեսական զարգացման և մշակութային փոխանակումների ամրապնդման ներուժ, որոնք վճռորոշ են Հարավային Կովկասի երկարաժամկետ խաղաղության և բարգավաճման համար:
«Խաղաղության խաչմերուկ» նախագիծը կարող է ընդունելի և կառուցողական այլընտրանք ծառայել ավելի վիճելի առաջարկներին, ինչպիսին է, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքը»։ Կարևորելով համագործակցությունն ու փոխկապակցվածությունն առանց հարկադիր տարածքային պահանջների՝ նախագիծը համահունչ է միջազգային նորմերին և նպաստում է տարածաշրջանային զարգացման ավելի ընդգրկուն մոտեցմանը:
Այնուամենայնիվ, նման նախաձեռնության հաջողությունը կախված է մասնակից պետությունների ինքնիշխանության և տարածքային ամբողջականության փոխադարձ հարգանքից: Ցավոք սրտի, Հայաստանն այս առումով բախվում է զգալի մարտահրավերների, մասնավորապես, իր հարևանների՝ Ադրբեջանի և Թուրքիայի կողմից, որոնց ծավալապաշտական նպատակներն ու ագրեսիվ քաղաքականությունը խաթարում են խաղաղ համագործակցության ոգին։
Վրաստանը մնում է բացառություն՝ ընդհանուր առմամբ պահպանելով ավելի չեզոք և համագործակցային դիրքորոշում տարածաշրջանային հարցերում։
Որպեսզի այն հաջողվի, բոլոր մասնակից երկրները պետք է հավատարիմ մնան հարգանքի, ինքնիշխանության և չհարձակման սկզբունքներին: Առանց այս հիմնարար պարտավորությունների, խաղաղ և փոխկապակցված Կովկասի տեսլականը կարող է անհասանելի մնալ:
-Վերջերս Հայաստանն ու Ադրբեջանը համաձայնության են եկել Ալմա-Աթայի հռչակագրի հիման վրա սահմանների սահմանազատման գործընթաց սկսելու վերաբերյալ։ Ինչպե՞ս կգնահատեք այս համաձայնությունը և, ըստ Ձեզ` կարո՞ղ է այն խաղաղություն բերել երկու երկրներին և հարավկովկասյան տարածաշրջանին։
Թեև բանակցությունները կարևոր են հակամարտությունների խաղաղ լուծման հասնելու համար, սակայն պետք է ընդունել բարդությունները և հիմքում ընկած խնդիրները՝ հասկանալու համար այս համաձայնության հնարավոր արդյունքները:
Սահմանների սահմանազատման գործընթացը նպատակ ունի հստակեցնել և հաստատել փոխադարձ ճանաչված սահմանները, ինչը հարևան պետությունների միջև խաղաղ հարաբերությունների հիմնարար ասպեկտն է։ Այնուամենայնիվ, այս գործընթացի հաջողությունը մեծապես կախված է արդար և թափանցիկ բանակցություններին երկու կողմերի իրական հանձնառությունից: Այս համատեքստում Հայաստանի իշխանությունները բանակցում են Ադրբեջանի բռնատիրական ռեժիմի հետ, որը գլխավորում է էքսպանսիոնիստական նկրտումների պատմություն ունեցող ալիևյան կլանը:
«Արևմտյան Ադրբեջանի» մասին քարոզչության մեջ Ադրբեջանի իշխանությունների զգալի ներդրումը, ինչպես նախկինում նրանք անում էին «խավիարային դիվանագիտության» սխեմայի դեպքում, մտահոգություն է առաջացնում նրա մտադրությունների անկեղծության վերաբերյալ: Նման գործողությունները կարող են խաթարել խաղաղության գործընթացը՝ ստեղծելով և հավերժացնելով կեղծ պատմություններ, որոնք ավելի շուտ բորբոքում են լարվածությունը, քան լուծում դրանք:
Անարդար խաղաղությունը, որը պարտադրված է կամ չի կարողանում լուծել երկու կողմերի հիմնական խնդիրները և դժգոհությունները, դժվար թե տևական կայունություն բերի: Փոխարենը, այն կարող է հանդես գալ որպես «ժամային ռումբ»: Որպեսզի խաղաղությունը կայուն լինի, համաձայնագիրը պետք է լինի արդար, հավասարակշռված և հարգված՝ դրանում բոլոր ներգրավվածների կողմից:
Բացի այդ, Ադրբեջանի կողմից Արցախի կառավարության ներկայացուցիչների, արցախցի քաղաքացիական անձանց և նույնիսկ երրորդ երկրներից, օրինակ՝ Լիբանանից եկած անհատների շարունակական կալանավորումը, որը հիմնված է բացառապես այդ մարդկանց հայկական ծագման վրա, մարդու իրավունքների և միջազգային իրավունքի կոպիտ խախտում է: Այս ապօրինի գերությունն ընդգծում է ադրբեջանական ռեժիմի համակարգված և խտրական քաղաքականությունը հայերի նկատմամբ: Նման գործողություններն ավելի են ընդգծում ռեժիմի կողմից մարդու հիմնական իրավունքների անտեսումը և նրա մտադրությունը՝ ահաբեկելու և ճնշելու հայ բնակչությանն ամբողջ աշխարհում:
-Որքանո՞վ է կարևոր Հայաստանի և Եվրամիության միջև հարաբերությունների խորացումը տարածաշրջանի անվտանգության և բարգավաճման համար։ Ինչպե՞ս կգնահատեք ապրիլի 5-ին Բրյուսելում կայացած Հայաստան-ԵՄ-ԱՄՆ բարձր մակարդակի հանդիպումը։
Հայաստանի և Եվրամիության հարաբերությունների խորացումը վճռորոշ է տարածաշրջանի և հատկապես Հայաստանի անվտանգության ու բարգավաճման համար։ Կապերի այս ամրապնդումը կարող է դիտվել որպես կայունության և տնտեսական աճի խթանման ռազմավարական քայլ՝ միաժամանակ ամրապնդելով Հայաստանի ինստիտուտները և ավելի սերտացնելով այն եվրոպական չափանիշներին և արժեքներին:
Ապրիլի 5-ին Բրյուսելում Հայաստանի, ԵՄ-ի և Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների բարձր մակարդակի հանդիպումը կարևոր էր ընդհանուր օրակարգն առաջ տանելու համար։ Միջազգային խոշոր դերակատարների ներգրավվածությունը, ինչպիսիք են ԵՄ-ն և ԱՄՆ-ը, հակակշիռ է ապահովում տարածաշրջանային լարվածությանը, մասնավորապես, նվազեցնում է Ադրբեջանի հետ հակամարտության հավանականությունը։ Ավելի շատ միջազգային շահագրգիռ կողմերի երկխոսության մեջ ներգրավելով՝ ավելի մեծ հավաքական ջանքեր են գործադրվում կայունության ապահովման և ադրբեջանական ագրեսիան զսպելու համար:
Հայաստանը՝ որպես եվրոպական քաղաքակրթության հետ մշակութային և պատմական կապեր ունեցող ժողովրդավարական երկիր, զգալիորեն կշահի ԵՄ-ի հետ ներգրավվածության ավելացումից: Այս ներգրավվածությունը ոչ միայն աջակցում է Հայաստանի ժողովրդավարական նկրտումներին, այլ նաև ընդլայնում է նրա տնտեսական հեռանկարները՝ առևտրի, ներդրումների և Եվրոպայից եկող աջակցության միջոցով: Ըստ էության, Հայաստան-Եվրամիություն հարաբերությունների սերտացումը դրական քայլ է Հայաստանի և ավելի լայն տարածաշրջանի ապահովության և բարգավաճման ուղղությամբ։
