«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ՄԱԿ-ի էներգետիկայի հարցերով ազգային փորձագետ Արա Մարջանյանը
Պարոն Մարջանյան, Իրանում Նիկոլ Փաշինյան էներգետիկ ոլորտում համագործակցության վերաբերյալ փոխըմբռնման հուշագիր ստորագրեց, որը ենթադրում է «գազ էլեկտրաէներգիայի դիմաց» բարտերային համաձայնագրի ընդլայնում և երկարաձգում 10 տարով: Ինչպե՞ս եք սա գնահատում:
Նոր համաձայնագրրերը շատ դրական եմ գնահատում, իսկապես համաձայնագիրը թարմացնելու կարիք կար, որովհետև «գազ էլեկտրաէներգիա դիմաց» մեխանիզմով ընթացիկ պայմանագրի ժամկետը մոտենում էր ավարտին: Նոր պայմանագրի ստորագրումը որոշակի հեռանկարներ է բացում՝ խորացնելու Հայաստանի և Իրանի միջև տնտեսական համագործակցությունը: Կարծում եմ՝ այս առումով, առաջին հերթին խոսքը պետք է լինի բարձրավոլտ էլեկտրագծի շուտափույթ կառուցման և թողարկման մասին, ինչպես նաև Հայաստան ներկրվող գազի ծավալների և ՀՀ-ից արտահանվող էլեկտրաէներգիայի ծավալների մեծացման մասին, ինչի համար առկա ենթակառուցվածքը բավարար է:
Գազային պայմանագրով նախատեսված ծավալների ընդլայնումը կարո՞ղ է հանգեցնել նրան, որ մենք ավելի քիչ ռուսական գազ ստանանք, և հնարավո՞ր է ընդհանրապես, Հայաստանը հրաժարվի ռուսական գազից: Տեսակետ կա, որ Ռուսաստանը դա թույլ չի տա:
Այդ տեսակետը միանգամայն սխալ է, իրականությանը չի համապատասխանում: Ընդհանրապես, Իրանի հետ համագործակցությունը պետք է դիտարկել ոչ թե ընդդեմ Ռուսաստանի, այդպիսի խնդիր ոչ Ռուսաստանը, ոչ Իրանը իրենց առջև չեն դրել: Հակառակը, այդ համագործակցությունը պետք է դիտարկել Հայաստան-Ռուսաստան համագործակցության և կոմունիկացիոն մեծ առանցքի ստեղծման ներքո:
Իրանից գազի ներկրման կրկնապատկումն ի՞նչ հանգմանքներով է պայմանավորված:
Այն հանգամանքներով, որ անցած տասնամյակներում Հայաստանին այդպես էլ չհաջողվեց առկա գազատարն օգտագործել իր հզորության 100 տոկոսով: Մենք օգտագործում էինք ընդամենը 30-35 տոկոսով, և հիմա այս համագործակցությունը միտված է նրան, որ գազատարն օգտագործվի իր լրիվ ծավալով:
Ընդհանրապես, որքանո՞վ է Հայաստանը կարողացել էներգետիկ ոլորտում ճիշտ համագործակցել Իրանի հետ: Այդ ռեսուրսները ամբողջությամբ օգտագործվե՞լ են, թե հնարավոր էր ավելի խորացնել այդ համագործակցությունը՝ դիվերսիֆիկացնելով իր աղբյուրները:
Ցավոք սրտի ամբողջ պոտենցիալով չեն օգտագործվել Հայաստան-Իրան հարաբերությունները: Կարծում եմ՝ համագործակցության հուշագիրը, որ ստորագրվեց վերջերս Իրանում, հենց դրան էր միտված, որ վերջապես, բեկումնային զարգացում հաղորդենք մեր հարաբերություններին: Կարելի է ասել, որ անցած 30 տարիներին օգտագործվել է էներգետիկ ոլորտում Հայաստան-Իրան համագործակցության 25-30 տոկոսը:
Չեն դադարում խոսակցությունները, որ 2007-ին կառուցված Իրան-Հայաստան գազատարի տրամագիծը նախատեսված էր, որ պետք է մոտ 1200 մմ լիներ, և այն պետք է հասներ Եվրոպա, սակայն դա կյանքի չկոչվեց ռուսների դիմադրության պատճառով: Այսօր դա հնարավո՞ր է կյանքի կոչել:
Ոչ մի տեխնիկական խոչընդոտ չկար, որ ի սկզբանե այդ գազատարը ավելի լայն տրամաչափ ունենար: Բայց կային բազմաթիվ քաղաքական և աշխարհաքաղաքական խոչընդոտներ, և հիմնականում դրանք գալիս էին Արևմուտքի ուղիղ հակադրության և ռուսական որոշակի խանդի տեսքով: Հիմնական խոչընդոտը Արևմուտքի ճնշումն էր:
