«Առաջին լրատվական»-ի հարցերին պատասխանել է ՀՊՏՀ Ամբերդ հետազոտական կենտրոնի փորձագետ Էդգար Աղաբեկյանը:
Պարոն Աղաբեկյան, վերջին օրերին հայտնի դարձավ, որ կուտակային կենսաթոշակային հիմնադրամներում քաղաքացիների ունեցած գումարները նվազել են, ինչը վդրովմունք է առաջացրել հանրության շրջանում: Ձեր կարծիքով ինչո՞վ է սա պայմանավորված և ինչպիսի ազդեցություն է ունենալու:
Դա պայմանավորված է ֆինանսական շուկաներում գների անկմամբ: Մենք պետք է հասկանանք, որ մեր միջոցները կենսաթոշակային հիմնադրամներում չեն պահվում, ներդրված են ինչ-որ ակտիվների մեջ, դրանք պարտատոմսեր են, ներդրումային ֆոնդերում փայեր են կամ ավանդներ են: Մի մասն արտարժույթով է, մի մասը դրամով է: Մի կողմից դոլարի արժեզրկում է տեղի ունեցել, ինչը բերում է արտարժութային ակտիվների գների անկման, և այդ ֆոնդերում դրամային միջոցների նվազման, մյուս կողմից էլ պարզ է, որ նրանք ինչ-որ պարտատոմսեր, ակտիվներ ունեն, որոնք արժեզրկվել են, որովհետև արդեն երկար ժամանակ պարտատոմսերի շուկայում տոկոսադրույքների աճ է տեղի ունենում: Այս պարագայում բնական է, որ այդ գործընթացները նման ձևով պետք է արտացոլվեին, այսինքն ֆոնդերի ակտիվները պետք է արժեզրկվեին: Իսկ բուռն, էմոցիոնալ վերաբերմունքը նրանից է գալիս, որ շատերը չեն գիտակցում, թե իրենց միջոցները որտեղ էին: Նախկինում դոլարի փոխարժեքի աճը կամ պարտատոմսերի գների աճը բերում էր իրենց միջոցների աճի, բայց դա մարդիկ չէին նկատում:
Հիմա չպե՞տք է քաղաքացիներին անկեղծ ու հասկանալի ձևով բացատրվի, թե ինչ է տեղի ունեցել, քանի որ ըստ էության, քաղաքացիների կենսաթոշակային միջոցների շուրջ 7-8 տոկոսը ջուրն է լցվել:
Իրականում ինֆորմացիայի պակաս կա, որը դրսևորվում է այն տեսքով, որ մարդիկ ֆոնդերը պարբերաբար չեն փոխում: Սա ֆինանսական գրագիտության խնդիր է, մյուս կողմից էլ պետք է բնակչությանը տեղեկացվի, թե որոնք են դրա պատճառները և ինչ հետևանքների կարող են բերել: Իրականում այդ ակտիվները չեն կորել, այդ ակտիվների գներն են նվազել, ու եթե հետագայում տեղի ունենա ակտիվների գների աճ, դա հակառակ պրոցեսին է տանելու: Մյուս կողմից որոշակի խմբերի կողմից մարդկանց էմոցիաների վրա խաղալու փորձ է կատարվում, ինչը դրական չէ:
Տեսակետ կա, որ բոլոր ֆոնդերում էլ նույն վիճակն է և դեպոզիտարիան դա բացատրում է համաշխարհային շուկայում դոլարի անկմամբ: Այդ ֆոնդերին կարելի՞ է պարտադրել այդ միջոցների գոնե մի մասը ներդրում անել Հայաստանում:
Այդ ֆոնդերն ունեն հստակ սահմանափակումներ իրավական առումով,մ որոնք մի կողմից դիվերսիֆիկացիայի նպատակ ունեն: Ֆոնդերը եթե ներդրում կատարած լինեին դրամային ակտիվներում, հիմա կարող էր հակառակ գործընթացը տեղի ունենար, այսինքն դրամային ակտիվների արժեզրկում լիներ, և մենք էլի վատ վիճակում հայտնվեինք: Այսինքն պետք է գիտակցենք, որ այդ ֆոնդերը որոշակի խիտ սահմանափակումներ ունեն և իրենց կողմից կատարված ներդրումները շատ դեպքերում պարտադրված որոշումներ են: Դա գալիս է նրանից, որ իրենք պետք է ունենան որոշակի դիվերսիֆիկացիա, այդ թվում արտարժութային դիվերսիֆիկացիա: Հիմա եթե մտածում ենք, որ իրենք պետք է ներդրում անեն միայն դրամային ակտիվներում, մենք պետք է հասկանանք՝ դրամային ակտիվները որոնք են: Որովհետև այս պահին կապիտալի շուկայում էլ հիմնականում պետական պարտատոմսեր են կամ ինչ-որ չափով նաև կորպորատիվ պարտատոմսեր: Մենք չենք կարող երաշխավորել, որ այս ինֆլյացիայի պայմաններում տոկոսադրույքների բարձրացումը չի բերելու դրա արժեզրկմանը: Դրանք համաշխարհային միտումներ են, այս պահին ամբողջ աշխարհում մեծ ինֆլյացիոն ճնշումներ են, երկրների կենտրոնական բանկերը գնում են տոկոսադրույքի բարձրացման: Այդ ամենը դրսևորվում է պետական պարտատոմսերի տոկոսադրույքների բարձրացմամբ և դրանց արժեզրկմամբ: Եթե մեր արժեթղթերի շուկան զարգացած լիներ, ֆոնդերը միջոցներ ներդնեին բաժնետոմսերում, ինչ-որ ձևով կարող էին այս երկու գործիքներն իրար հակակշռել և դիվերսիֆիկացիայի էֆեկտը որոշակիորեն դրսևորվեր: Բայց այս պահին իրենք ներքին շուկայում բացի պարտատոմսերից ու ավանդներից այլ ակտիվներ չունեն:
Այսինքն այս իրավիճակը պայմանավորված է նրանով, որ թե Հայաստանում, թե գլոբալ մակարդակում գնաճի բարձր մակարդակ կա, դոլարի փոխարժեքի տտանում կա:
Մենք պետք է գիտակցենք, որ գտնվում ենք ճգնաժամի մեջ: Համաշխարհային ֆինանսական շուկաները ևս գտնվում են որոշակի ճգնաժամային իրավիճակում և այս պարգայում բնական է, որ նմանատիկ անկումներ պետք է լինեին: Ուղակի կենսաթոշակային համակարգի ներդրման շրջանում դոլարի նմանատիպ արժեզրկում չի եղել և մենք մեր մաշկի վրա դա չենք զգացել: Հիմա առաջին անգամ զգում ենք: Մենք պետք է հասկանանք, որ նմանատիպ գործընթացներ ներդրումային ոլորտում լինում են, կարգավորող մարմիններն էլ պետք է որոշակի միջոցներ ձեռնարկեն, որոշակի լուծումներ առաջարկեն, ինչը շատ հեշտ գործընթաց չէ:
