«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է իրանագետ, ՄԱՀՀԻ ասոցացված փորձագետ Էմմա Բեգիջանյանը:
-Տիկին Բեգիջանյան, անցնող շաբաթ ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանի գլխավորած պատվիրակությունը Իրանի Իսլամական Հանրապետությունում էր: Ինչպե՞ս եք գնահատում տեղի ունեցած կարևոր հանդիպումները, որքանո՞վ երկու երկրների հարաբերությունները նոր մակարդակի կբարձրանան:
–Իրանի կողմից շատ նկատելի է պատրաստակամություն զարգացնելու հարաբերությունները նոր մակարդակի, քանի որ ի տարբերություն նախին այցերի՝ այս այցի ընթացքում իրանական ԶԼՄ-ները բուռն արձագանքեցին: ՀՀ ԱԺ նախագահը հանդիպել է և ԱԳ նախարարին, և երկրի նախագահի, և խորհրդարանի նախագահին: Այս բոլոր հանդիպումներին զգուշավորության փոքր նոտա կար իրանական կողմից, որ մենք բոլոր հարևան երկրների և Հայաստանի հետ ունենք բյուրոկրատական խնդիրներ, որոնք խանգաևել են իրականացնել ստորագրված համաձայնագրերը: Նրանք սա բացթողում են համարում: Հայաստանի կողմից միշտ նկատվում է կրավորականություն, անկախությունից հետո արևմուտքին չվիրավորելու, հետագայում Ռուսաստանին չվիրավորելու: Այսինքն՝ մենք մեր շահերը միշտ զոհաբերել ենք հայտնի չէ ում: Չնայած պետք է նշել, որ Արևմուտքը, բացի տնտեսական հարցերից, անգամ սահմանափակումնեևրի դեպքում, միշտ մատների արանքով է նայել Հայաստան-Իրան հարաբերություններին, քանի որ Հայաստանը իր փոքր շուկայով չէր կարող փրկօղակ լինել:
Ալեն Սիմոնյանը և իր զրուցակիցները հանդիպումների ժամանակ կարևորում են հայ-իրանական երկաթուղին: Ես, օրինակ, ուղիղ հասկանում եմ հայ-իրանական, բայց ես չգիտեմ՝ Ալեն Սիմոնյանը նկատի ունի Նախիջևանի տարբերակը. Թե նկատի ունի այն, ինչ ես եմ ասում և իրանականկողը: Այսինքն՝ հետևելով այս բոլոր զրույցներին՝ ինձ համար այդպես էլ այս հարցը բաց է մնում:
-Իսկ որքանո՞վ է իրանական կողմը հետաքրքրված կոմունիկացիաների ապաշրջափակմամբ:
-Իհարկե, հետաքրքրված է: Հետաքրքրված է միջանցքով, սա նրանց համար ամենակարևոր հարցն է: Ապաշրջափակումը եթե լինի այն տրամաբանությամբ, որը եղել է Խորհրդարային Միության ժամանակ և անկախությունից հետո փակվել են ու հիմա վերաբացվում են, դա նորմալ է: Ես ինքս էլ այդ ճանապարհով եմ Հայաստան եկել Իրանից՝ Սյունիք-Նախիջևան-Երևան: Մի անգամ էլ Երևանից այդ նույն ճանապարհով, այսինքն՝ Նախիջևանով գնացել եմ Կապան: Բայց եթե լինի միջանցք, դա կնշանակի Սյունիքը տալ, հետո մի ուրիշ տարածք տալ, մինչև հասնեն Երևան: Երևանում էլ կսկսեն թուրքական դպրոցներ բացել և հայերն այստեղ կդառնան փոքրամասնություն:
-Իրանի խորհրդարանի նախագահն անդրադարձավ նաև Հյուսիս-Հարավ ծրագրի շինարարության ավարտին՝ նշելով, որ երկու երկրներում առկա բյուրոկրատական խնդիրներն են խանգարում արագ ընթացքին: Իսկապե՞ս խնդիրը միայն բյուրոկրատական հարցերն են:
Ես կարծում եմ, որ քաղաքական, տնտեսական կամքի բացակայությունն է պատճառը: Սկզբում մի քիչ կառուցեցին, հետո պարզվեց մեկ մլրդ դոլարը չգիտես որտեղ է գնացել: մեր կողմից էլ են շատ բացթողումներ եղել, հետագայում նոր իշխանությունները դա չշարունակեցին, թողեցին այդպես: Հիմա որպեսզի իրենք մեղմ ասեն, ասում են՝ երկու կողմի բացթողումներն են պատճառը: Ես կարծում եմ, որ ժամանակին Իրանն իմանար, որ բանն այստեղ է հասնելու, հաստատ իրենք կնախաձեռնեին ու կկառուցեին: Հայաստանին էր թողնված, Հայաստանն էլ մեկ միլիարդը կերավ, սկզբում շինարարությունը տվեցին չինացիներին, հետո մեկ ուրիշին, էդպես վերջում գործը քնեց: Հո չեն ասելու՝ դուք եք մեղավոր, դրա համար մեղքը գցում են բյուրոկրատիայի վրա՝ մեղմացնելով իրավիճակը:
-Հայաստանի և Իրանի միջև շատ ինտենսիվացել են հանդիպումները, այդ թվում՝ առաջին դեմքերի մակարդակով: Ձեր կարծիքով՝ ո՞ր ծրագրերի շրջանակներում կամ ինչպե՞ս պետք է էլ ավելի խորացնել հարաբերությունները:
-Իհարկե, շփումների ինտենսիվացումը շատ լավ է, բայց մի տեսակ կարծես այդ ինտենսիվացումը հայկական կողմին պարտադրվում է: Այսինքն՝ մեր կողմից մեծ էնտուզիազմ չեմ տեսնում: Բոլոր դեպքերում հենց այն, որ Իրանի գործոնը թույլ չի տալիս Ադրբեջանին անել այն, ինչ ուզում է, Ադրբեջանը չի կարող Իրանի վրա մատ թափ տալ, բայց Թեհրանին ասում է՝ ձեր տված Զանգեզուրն ինձ այնքան էլ պետք չի, ինձ պետք է Հայաստանի Զանգեզուրը: Իրանցիները շատ լավ դա հասկանում են, դրա համար շատ շահագրգիռ են մեր հետ կապերի խորացմամբ: Եթե մենք էլ նույնքան շահագրգիռ լինենք, հաստատ կհաջողենք:
