«Առաջին լրատվական»-ի հարցերին պատասխանել է իրանագետ, ՄԱՀՀԻ ասոցացված փորձագետ Էմմա Բեգիջանյանը
– Տիկին Բեգիջանյան, ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և ԻԻՀ նախագահ Էբրահիմ Ռայիսիի միջև տեղի է ունեցել հեռախոսազրույց, որի ժամանակ զրուցակիցները մտքեր են փոխանակել, մասնավորապես, տարածաշրջանային կոմունիկացիաների բացման, Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև պետական սահմանի դելիմիտացիայի աշխատանքների մեկնարկի, ԼՂ հարցի կարգավորման ընթացքի, Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորման հեռանկարների մասին: Որքանո՞վ է սահմանազատման հարցն այսօր Իրանի հետաքրքրությունների տիրույթում։
-Թեև Հայաստանի ԶԼՄ-ները հայտարարել են, որ վարչապետը և Իրանի նախագահը սահմանազատման և սահմանագծման հարցերն են քննարկել, իմ կարծիքով, սակայն, քննարկել են Զանգեզուրի միջանցքի հարցը, քանի որ Իրանի ԶԼՄ-ներում լայնորեն տարածվել է տեղեկատվությունը, ըստ որի Բաքուն հայտարարել է, թե Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև Զանգեզուրի միջանցքի բացման շուրջ համաձայնություն կա: Այս հարցն է Իրանի առաջին և հիմնական հետաքրքրությունը։ Սահմանազատումը, իհարկե, հենց այս տրամաբանության մեջ է։ Մեր պաշտոնյանների շուրթերից մենք շարունակ լսում ենք, որ նման բան անհնար է: Մենք տեսնում ենք, որ Բաքուն հայտարարում է, որ համաձայնության են եկել, Հայաստանը չի հայտարարում է, որ Բաքուն ստում է։ Չես հասկանում՝ հատարարություններից որն է ճիշտ, որը՝ սխալ, բայց մեկ բան հստակ է՝ Իրանին իրականում հենց սա է հետաքրքրում, որովհետև Իրանն արդեն Ադրբեջանին համանման ճանապարհ տրամադրում է։ Բայց տպավորություն է, որ ինչ պարտադրում են մեզ թուրքերը, մենք սուսուփուս ընդունում ենք։
-Հեռախոսզրույցի ընթացքում քննարկվել են նաև երկկողմ օրակարգին վերաբերող հարցեր, մասնավորապես հատուկ ուշադրության առարկա են դարձել Հայաստան-Իրան երրորդ էլեկտրագծի, Հյուսիս-Հարավ ավտոճանապարհի կառուցմանը, էներգետիկ ոլորտին վերաբերող հարցերը: Այս հարցերի ուղղությամբ ինչպիսի՞ առաջընթաց կա։
-Իհարկե, այս հարցերը օրակարգում են, հատկապես «գազ էլէներգիայի դիմաց» ծրագիրը, քանի որ Իրանն ամռանը դրա պակասը շատ է զգում, քանի որ շատ շոգ է և ամռանը մեծանում է էլէկտրաէներգիյաի պահանջարկը։ Տարիներ շարունակ, անգամ նախկին իշխանությունների ժամանակի սա օրակարգում է եղել, իսկ Հյուսիս-Հարավ ճանապարհը եթե բացվեր, այսօր Ադրբեջանը չէր կարող ի լուր աշխարհի հայտարարել, որ համաձայնել է ոչ թե ճանապարհի, այլ միջանցքի հարցում, որտեղով անցնում է և՛ երկաթուղին, և՛ ավտոմայրուղին։ Սա հարված է լինելու Իրանին բոլոր դեպքերում, և սա ոչ թե ճանապարհների ապաշրջափակում է, այլ միջանցքի կառուցում։
-Որքանո՞վ է հավանական, որ Հայաստանը կգնա այդ քայլին։
–Մեր շահերը այս հարցում միայն Իրանի շահերի հետ են համընկնում: Ես տեսնում եմ, որ եթե Իրանը մինչև այս պահը այդքան համառությամբ չէր հետաքրքրվում, ապա հիմա հետաքրքրվում է, բայց ես Հայաստանի կողմից գործուն քայլեր չեմ տեսնում: Սայլը գամվել է տեղում և չի շարժվում։
-Փոխադարձ այցեր են առաջիկայում նախատեսվում։ Վերջին շրջանում երկու երկրների պաշտոնյաների փոխադարձ այցերը շատացել են։ Առաջիկայում նորից կլինեն այցեր։ Ինչո՞վ է սա պայմանավորված:
-Այդ այցերի ինտեսիվությունը պայմանավորված է հիմնականում Իրանի խիստ հետաքրքրությամբ, որովհետև Իրանը իր ազգային շահերը, ի տարբերություն մեզ, շատ լավ է հասկանում, իսկ այս դեպքում նրանց շահը համընկնում է մեր երկրի շահերին։ Իրանը ժամանակին զլացել է այս հարցում, ժամանակին չի ենթադրել, որ նման իրավիճակ կստեղծվի: Իրանը հասկացել է, որ եթե Հյուսիս-Հարավ ճանապարհը շատ արագ կառուցվեր, ինքն ավելի հետամուտ լիներ, պահանջներ ներկայացներ, Մեղրիի տնտեսական ազատ գոտին ակտիվացներ, աջակցեր, իրավիճակն այլ կլիներ: Սրանք անցյալի սխալներն են, որոնք հանգեցրել են Զանգեզուրի միջանցքի շուրջ խոսակցություններին։
