Հայաստանում ԱՄՆ դեսպան Լին Թրեյսին ապրիլի 20-ին այցելել է Ամուլսարի ոսկու հանքավայր, որտեղ առ այսօր սառեցված է Լիդիան ընկերության ներդրումային ծրագիրը: Սառեցումը տեղի ունեցավ 2018 թվակկանի թավշյա հեղափոխությունից հետո, երբ իշխանության փոփոխությունից հետո բնապահպանների, քաղաքացիների խմբեր և որոշ քաղաքական ուժեր արգելափակեցին հանքավայրի շահագործման ուղղությամբ Լիդիան ընկերության աշխատանքը: Նոր կառավարությունը սկսեց նոր փորձաքննությունների գործընթաց, տեղի ունեցան այլ դատական գործընթացներ, իրավիճակը առ այսօր շարունակում է լինել դե ֆակտո կանգառի վիճակում:
Հայաստանում ԱՄՆ դեսպանները մշտապես արտահայտվել են Ամուլսարի ներդրումային ծրագրով, այդ թվում նաև հեղափոխությունից առաջ: Այդ ծրագրով հետաքրքրվել են, ներդրումային ծրագրի հեռանկարի կարևորության մասին արտահայտվել են դեռևս դեսպան Ջոն Հեֆֆերնը, նաև դեսպան Ռիչարդ Միլզը, հետո նաև Լին Թրեյսին: Խոսել են նաև ամերիկացի այլ դիվանագետներ: Սակայն վերջին մեկուկես-երկու տարիների ընթացքում այդ մասին խոսակցություններ կարծես թե չեն եղել: Ինչո՞վ էր դա պայմանավորված, բարդ է ասել, այդ ընթացքում եղավ կորոնավիրուսի համաճարակն իր լոկդաունով, հետո 44-օրյա պատերազմը: Եվ ահա այժմ, ԱՄՆ դեսպանը վերստին դրսևորում է հետաքրքրություն Լիդիանի ներդրումային ծրագրի վերաբերյալ, ապրիլի 20-ին այցելում Ամուլսար և խոսում ծրագրի կարևորության մասին, ինչպես հայտնում է ԱՄՆ դեսպանատան հաղորդագրությունը: Ըստ դրա, «դեսպանը քաջալերեց ծրագրի հետ կապված չկարգավորված վեճերի արագ ու թափանցիկ լուծումը։ Նա ողջունեց աշխատանքի և բնապահպանական հարցերում ամենաբարձր միջազգային ստանդարտներն ապահովելու «Լիդիանի» հանձնառությունը և նկատեց, որ այս ծրագիրը Հայաստանի տնտեսության աճի նշանակալի խթան դառնալու ներուժ ունի»:
Կա մի հանգամանք, որ ԱՄՆ դեսպանի այցը Ամուլսար դարձնում է բավականին ուշագրավ: Դա այն է, որ այցը տեղի է ունենում Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի մոսկովյան պաշտոնական այցի և ՌԴ նախագահ Պուտինի հետ համատեղ հայտարարության հրապարակման ֆոնին, ըստ էության դրա հաջորդ օրն իսկ: Իսկ համատեղ հայտարարության մեջ կա հետաքրքիր դիտարկում տնտեսական բլոկի վերաբերյալ: Մասնավորապես՝ «կողմերը ողջունեցին ռուսաստանյան տնտեսական օպերատորների՝ Հայաստանում ամբողջական և ժամանակակից արտադրական ցիկլի ստեղծման մտադրությունը… Որոշվեց հետայսու ևս նպաստել դեպի Հայաստան ռուսաստանյան ներդրումների հոսքին: Ընդգծվեց, որ Ռուսաստանից տնտեսական օպերատորները Հայաստանի Հանրապետության հիմնական հարկատուների թվում են, ապահովում են աշխատատեղերի զգալի քանակի ստեղծումը և ընդլայնում կադրերի պրոֆեսիոնալ պատրաստման հնարավորությունները»: Այդ տողերում իհարկե չկա որևէ խոսք հանքարդյունաբերության, առավել ևս Ամուլսարի մասին: Սակայն, կա որոշակի իրականություն, որը բավականին «ներդաշնակ» ասոցացվում է այդ տողերին: Այդ իրականության մեջ է «Գեոպրոմայնինգ» ընկերությունը, որը դարձել է Հայաստանում հանքարդյունաբերության խոշորագույն ընկերության՝ Զանգեզուրի կոմբինատի նոր սեփականատեր, ընդ որում ընկերության բաժնեմասի 15 տոկոսն էլ նվիրաբերելով պետությանը՝ Հայաստանի հանրապետությանը:
Գեոպրոմայնինգը նաև Սոտքի ոսկու հանքավայրի, Արարատի ոսկու հարստացուցիչ կոմբինատի սեփականատեր ընկերությունն է, որն էլ արտահայտել է Հայաստանում հանքարդյունաբերական արտադրական ցիկլեր ստեղծելու մտադրության մասին: Ամիսներ առաջ եղավ տեղեկություն, որ փաստացի կանգնած Ամուլսարի հանքավայրի սեփականատեր Լիդիան ընկերությունը վաճառում է հանքավայրը հենց Գեոպրոմայնինգին: Լիդիանն իհարկե հերքեց տեղեկությունը, սակայն ծուխն ինչպես ասում են չի լինում առանց կրակ: Այդ թվում գուցե և այն «ծուխը», որ ըստ տարբեր խոսակցությունների մակարդակի շրջանառվում էր Ամուլսարի հարցում Լիդիանի դեմ հետհեղափոխական արգելափակումների վերաբերյալ, որ դրանց հետևում ռուսական շահեր են՝ ոսկու այդ հանքավայրը արևմտյան ներդրումային ծրագրի չթողնելու համար: Ավելին, իրավիճակը ունի ուշադրության արժանի մեկ այլ հանգամանք: 44-օրյա պատերազմից և ռեգիոնալ ստատուս-քվոյի փոփոխությունից հետո «Գեոպրոմայնինգը» փաստորեն զրկվել է Սոտքի հանքավայրը ամբողջությամբ շահագործելու հնարավորությունից, ինչը կարող է լինել Ամուլսարի խոշոր հանքավայրի հանդեպ հետաքրքրության լրացուցիչ խթան: Այդ ամենի ֆոնին, բավականին ուշագրավ է, որ հայ-ռուսական համատեղ հայտարարության հաջորդ օրը Հայաստանում ԱՄՆ դեսպանը լինում է Ամուլսարում և փաստացի աջակցություն հայտնում Լիդիանի ներդրումային ծրագրին, որն առ այսօր Հայաստանի համար խոշորագույն արևմտյան ներդրումային ծրագիրն է: Կհաջողի՞ ԱՄՆ դեսպանը այդ ծրագրի պաշտպանության իր ջանքում: Պետք է նկատել թերևս, որ իրավիճակը մարտահրավեր է նաև Հայաստանի ներքաղաքական դաշտին:
