«Առաջին լրատվական»–ի զրուցակիցն է արտաքին քաղաքականության, պաշտպանության և անվտանգության հարցերի փորձագետ Գրիգորի Տրոֆիմչուկը։
–Պարոն Տրոֆիմչուկ, օրերս Ռուսաստանի և Ադրբեջանի նախագահները Մոսկվայում դաշնակցային համագործակցության մասին հռչակագիր են ստորագրել։ Ի՞նչ նշանակություն ունի Մոսկվայի և Բաքվի միջև հարաբերությունների խորացումը այս փուլում։
– Հիմնական նշանակությունը թղթի վրա ռուս-ադրբեջանական հարաբերությունների իրավական հատուկ կարգավիճակի ամրագրումն է։ Յուրաքանչյուր կողմ իր նպատակներն է հետապնդում։ Մոսկվան ցանկանում է, որ Բաքուն (և Անկարան) այլևս իրեն «անակնկալներ» չմատուցեն՝ հատկապես հաշվի առնելով մեր ողջ ընդհանուր տարածքի ապակայունացումը։ Իսկ Բաքուն պարզապես գրագետ աշխատում է քաղաքական բազմավեկտորության՝ ղարաբաղյան հարցում զգալի առաջընթացից հետո։ Եվ առավել ևս՝ նկատի ունենալով ադրբեջանական կողմի, մեղմ ասած, բարդ վերաբերմունքը Ղարաբաղի մնացած հատվածում ռուս խաղաղապահների առկայության փաստին։ Բաքուն չի ցանկանում նյարդայնացնել Մոսկվային, ուստի գնաց ստորագրելու այս փաստաթուղթը։ Ընդ որում, Բաքուն, իհարկե, զգում է իր ուժը, քանի որ նրա բանակն արդեն իսկ իրեն դրսևորել է իրական պատերազմում։ Բաքուն ակնկալում է, որ իրավական ակտերի շնորհիվ շուտով բավականին հանգիստ կերպով կվերցնի Ղարաբաղն ամբողջությամբ։ Սակայն գործնականում նման բարդ հարցը ոչ մի թղթով չի լուծվում։ Ինչ վերաբերում է համագործակցության մյուս ոլորտներին, այդ թվում՝ տնտեսությանը, կրթությանը և այլն, դրանք միշտ դինամիկ զարգացել են և չեն ունեցել սուր, վիճելի բովանդակություն։ Սկսվող աշխարհաքաղաքական ապակայունացումը հիմնական ֆոնն է, որը ի հայտ բերեց դաշինքի մասին փաստաթուղթը։ Հինգ տարի առաջ ես մի շարք հարցազրույցների ժամանակ ասացի, որ նախկին ԽՍՀՄ-ում սկսվում է ռազմաքաղաքական դաշինքների ստեղծումը։ Եվ հիմա եկել է այս ժամանակը. Բայց դա չի նշանակում, որ նոր ժամանակի պատերազմների ժամանակ, որոնք ուղղված են հետխորհրդային դաշտի հետագա փլուզմանը, ստորագրված փաստաթուղթը խստորեն պահպանվելու է։ Միամիտ չլինենք.
– Ի՞նչ ռիսկեր է պարունակում այս հռչակագիրը Հայաստանի համար, մտահոգվելու առիթ կա՞։
-Հայաստանը վախենալու ոչինչ չունի, քանի որ հռչակագիրն իր համար ոչ մի նոր բան չի բերում, ավելին` իր հասցեին ոչ մի նոր բան չի հայտարարում։ Սպառնալիքներ չկան։ Մոսկվայի դիրքորոշումն այս փաստաթղթում կրկնում է նախկին բոլոր թեզերը, նույնը կարելի է ասել Բաքվի դիրքորոշման մասին։ Այն տարածքները, որոնք Ադրբեջանը համարում է իրենը, համարվում են ադրբեջանական և՛ Մոսկվայի, և՛ բոլոր միջազգային կազմակերպությունների, այդ թվում՝ ՄԱԿ-ի կարծիքով։ Մոսկվայի և Բաքվի հատուկ հարաբերությունները նախկինում էլ էին նույն կերպ հայտնի, բայց միայն հիմա նրանք դաշնակցի կարգավիճակ են ստացել արդեն ֆորմալ ռեժիմում։ Պարզ ասած, հռչակագիրը հակահայկական բնույթ չունի, մանավանդ, որ Ադրբեջանն այլևս չի պատրաստվում կռվել՝ հույս ունենալով փակել մնացած առանցքային հարցը՝ Ղարաբաղի հարցում, հենց այդպես։ Բայց կա միայն մեկ «փոքր» խնդիր՝ առանց Ղարաբաղի շուրջ պատերազմի, ոչինչ հենց այնպես չի ավարտվի՝ անկախ նրանից ուզում է դա ինչ-որ մեկը, թե ոչ։ Ավելին, պատերազմը (սկսած ուկրաինա-ռուսական առանցքային առճակատումից) այժմ իր ստվերով հզոր կերպով ծածկում է ողջ հետխորհրդային տարածքը ։ Այստեղ այլևս խաղաղություն չի լինի։
–Ի՞նչ հեռանկարներ ունի ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ֆորմատը Ռուսաստանի և Արևմուտքի հարաբերություններում ծայրահեղ լարվածության, սկսված պատերազմի ֆոնին:
– Մինսկ-2-ն այլևս գոյություն չունի. Բայց Բելառուսի նույն մայրաքաղաքում ստեղծված ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը դեռ չի մահացել, թեև Ադրբեջանն արդեն երես է թեքել նրանից։ Բելառուսն իր ներսում և նրա շուրջ տեղի ունեցող իրադարձությունների պատճառով այլևս չի կարողանա ձևավորել բանակցային որևէ չեզոք ձևաչափ։ Բայց Ռուսաստանը դեռ կարող է աշխատել այնպիսի գործիքի հետ, ինչպիսին ԵԱՀԿ Մինսկի խումբն է՝ փորձելով դրա միջոցով ազդել եվրոպացի և արևմտյան գործընկերների վրա։ Եվ եթե այս արևմտյան գործընկերները չցանկանան գործ ունենալ Մոսկվայի հետ այս շրջանակներում, ապա դա կարող է մեծացնել իր ազդեցությունը ղարաբաղյան գործընթացի վրա և փաստացի ներկայությունը այս գոտում: Այսինքն՝ Մոսկվան իրեն հնարավորություն է վերապահում Արևմուտքին քաշել այս պարանով, և դժվար թե հենց այնպես հրաժարվի նման լծակից։ Բայց Արևմուտքն ու ԱՄՆ-ն նույնպես ունեն ազդեցության գործիքներ Ղարաբաղի վրա՝ սկսած Ղարաբաղի ինքնիշխանության ճանաչման հարցից։ Ոնց որ «մեր սեղանից ձեր սեղան», Ուկրաինայի շուրջ հայտնի իրադարձություններից հետո. Արևմտյան երկրների համար ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի խնդիրն ընդամենը մեկ է՝ ձևաչափում թույլ մասնակիցներ՝ զուտ անձնական մակարդակով։ Բաքուն և Մոսկվան լիովին կօգտվեն այս թուլությունից։
