Արցախի արտգործնախարարը ամփոփելով 2021 թվականի աշխատանքը և խոսելով 2022-ի անելիքի մասին նշել է, որ առանցքայինը Արցախի աշխարհաքաղաքական «սուբյեկտության պահպանումն» է: Այդ արտահայտությունը թերևս փոքր ինչ չափազանցություն է, որովհետև խոսքն ավելի շուտ կարող է լինել աշխարհաքաղաքական սուբյեկտության ձևավորման, քան պահպանման մասին: Մինչ այժմ, անցնող գործնականում քառորդ դարում, Արցախը ըստ էության վեր էր ածվել աշխարհաքաղաքական օբյեկտի, քաղաքական իմաստով դե ֆակտո դառնալով Հայաստանի քաղաքական իշխանության կցորդ:
Թավշյա հեղափոխությունից հետո Հայաստանի նոր իշխանությունը փորձեց ձեռնամուխ լինել Արցախի սուբյեկտության ձևավորման, ինչը սակայն օբյեկտիվ ու սուբյեկտիվ գործոնների, ի վերջո կորոնավիրուսային համաճարակի՝ աշխարհաքաղաքականության վրա ունեցած ազդեցության հետևանքով, նաև 44-օրյա պատերազմի հետևանքով ըստ էության մնաց կիսատ: Իսկ պատերազմի հետևանքով այժմ բոլորովին այլ իրավիճակ և իրողություն է, որտեղ թերևս Արցախի սուբյեկտության հարցում կա «զրոյից սկսելու» խնդիր: Բայց, դրա համար իհարկե պետք է լինի քաղաքական, հասարակական-քաղաքական միջավայր, որը զգալիորեն ինքնաբավ է ոչ միայն Հայաստանի իշխանության, այլ ըստ էության նաև, և գուցե նույնիսկ ավելի շատ նաև Հայաստանի այսպես ասած ընդդիմության կամ նախկին իշխող համակարգի հանդեպ:
Սուբյեկտությունը գործնականում սկսում է քաղաքական մտքի և բովանդակության շուրջ աշխատանքից, քաղաքական մտքի ձևավորման միջավայրից: Չի կարող Արցախը լինել սուբյեկտ, եթե արցախյան քաղաքական կյանքի մասնակիցների տեքստերը գալիս են Հայաստանի, և կրկնեմ՝ էական չէ, իշխանությունից են գալիս, թե ընդդիմությունից: Արցախի սուբյեկտությունը պետք է սկսի ձևավորվել Արցախում հասարակական-քաղաքական մտքի, օրակարգի, քննարկումների միջավայրի ձևավորումով, որը համարժեք կլինի նոր իրողությունների, նոր խնդիրներին, զերծ կլինի պատրանքներից և պոռոտախոսությունից, ու իր բովանդակությամբ հետաքրքիր կլինի թե արցախցիներին, թե նաև Արցախի խնդրով զբաղվող աշխարհաքաղաքական սսուբյեկտներին: Դա է աշխարհաքաղաքականության սուբյեկտ դառնալու ճանապարհը: