Մոսկվայում հունվարի 14-ին տեղի ունեցած հայ-թուրքական առաջին հանդիպումից հետո թե Երևանը, թե Անկարան այն գնահատեցին կառուցողական և հաղորդագրություն տարածեցին, որ պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել մոտ ապագայում նոր հանդիպման վերաբերյալ: Դրա մասին հայտարարություններ և կոնկրետացում առայժմ չկա: Հայ-թուրքական գործընթացն ու առաջին հանդիպումը ողջունեցին աշխարհաքաղաքական գործնականում բոլոր խոշոր մայրաքաղաքները, ողջունեց նույնիսկ Բաքուն:
Անկասկած է սակայն, որ այդ ամենի ներքո կա իհարկե բավականին բարդ և բազմաշերտ իրականություն, բարդ խաղ, որտեղ հնչող առերևույթ ողջույնները իրականում կարող են լինել բոլորովին այլ տրամադրության ու տրամադրվածության ծածկոց միայն: Սա էլ իհարկե անակնկալ կամ անսպասելի իրողություն չէ, հետևաբար պետք է վերստին արձանագրել, որ հայ-թուրքական գործընթացում հայկական կողմի դիմադրունակության, մրցունակության և արդյունավետության առաջին գրավականն անշուշտ պատրանքներ չունենալն է:
Մյուս կողմից սակայն, պատրանքներ չունենալուց բացի, պետք է ունենալ սցենարներ, թե ինչ է անում Հայաստանը իրապես կառուցողական ընթացքի պարագայում և ինչ է անում, եթե ընթացքը որևէ պահից փոխվում է «ապակառուցողականի» կամ անարդյունավետի: Ու քանի որ սա միայն հայկական կողմից չէ, որ կախված է, և թերևս ամենաքիչն է կախված հենց հայկական կողմից, ապա այստեղ իհարկե բոլոր դեպքերում պետք է ունենալ մի շարք սցենարային մշակումներ, կապված դրական կամ բացասական զարգացման վեկտորներից:
Այստեղ ցավալի փաստ է այն, որ Հայաստանում այս առնչությամբ չկա բովանդակային առումով կատարված «տնային աշխատանք»: Այսինքն, տարիների ընթացքում հայ-թուրքական հարաբերության թեման Հայաստանում չի եղել թե քաղաքական, թե փորձագիտական շրջանակի համար դիտարկումների հիմնական, առանցքային ուղղություններից մեկը: Այն դեպքում, երբ հայ-թուրքական թեման թերևս լրջագույնն էր հայկական պետականության ու ռեգիոնալ անվտանգության տեսանկյունից: Առավելագույնը, թեման դիտարկվել է պատմական համատեքստով, այդպիսով կենտրոնանալով պատմությունից եկող և բյուրեղացած ավելի շուտ զգայական չափումների վրա: Ընդ որում, այստեղ խնդիրը դրանց հիմնավոր կամ արդարացի լինելը չէ, այլ օգտակար, ռացիոնալ, օպտիմալ լինել չլինելը:
Երբ խոսվում է հայ-թուրքական հարաբերության հարցում զգայականությունը հնարավորինս զսպելու և իրավիճակը սառը գնահատելու մասին, ապա դրա պատճառն այն չէ, որ զգացումները սխալ են կամ անհիմն: Պարզապես, զգացումները թույլ չեն տալու առավելագույն արդյունավետությամբ սպասարկել այն հարցերը, որոնք կան հայ-թուրքական հարաբերության և դրա շուրջ առկա աշխարհաքաղաքական միջավայրի առումով, հաշվի առնելով նաև հենց միջավայրի բազմաշերտությունը: Առայժմ սակայն, հայկական հասարակական-քաղաքական միջավայրը չի եկել կարևորագույն այդ խնդրի շուրջ ռացիոնալ քննարկումների դաշտ, ինչի ցավալի հերթական վկայություն էր ԱԺ հերթական քառօրյայի մեկնարկը, դրա վերաբերյալ ընդդիմություն համարվող ուժերի հարցադրումներն ու քաղաքական մեծամասնության հակադարձումները:
