«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է տարածաշրջանային և անվտանգության հարցերով ռուսաստանցի քաղաքագետ Գրիգորի Տրոֆիմչուկը:
–Պարոն Տրոֆիմչուկ, նախօրեին հայ–ադրբեջանական սահմանին իրավիճակը կրկին սրվել էր, Հայաստանի պաշտպանության նախարարությունը հայտնեց զոհերի և վիրավորների մասին։ Ի՞նչ եք կարծում, ո՞րն է սահմանային այս հերթական լարվածության նպատակը։
-Դեռևս 2020 թվականի նոյեմբերի 10-ին ես մի շարք հարցազրույցներում ասել էի, որ պետք չէ ակնկալել պատերազմի ամբողջական դադարեցում։ Այս պատերազմը դեռ երկար կձգվի, շարունակվելու է տարբեր ձևերով՝ հրետակոծություն, դիվերսիա և այլն։ Պատճառները, թե ինչու է զոհերի ցուցակը պարբերաբար թարմացվում, բոլորին է հայտնի՝ Ղարաբաղի մնացյալ հատվածի և սահմանների հետ կապված չկարգավորված իրավիճակը, ռազմագերիներ և այլն։ Ուստի, սկզբունքորեն, լավատեսության առիթ չկա։ Ցավոք սրտի, միայն նոր պատերազմն է ի վիճակի ավելի հստակ շտկումներ անել, և այն էլ ոչ երկար ժամանակ։ Այն, ինչ տեղի է ունենում Ղարաբաղի շուրջ, խնդիր է առնվազն հարյուր տարվա համար՝ հաշվի առնելով, որ Ռուսաստանը թուլացրել է իր պատմական ազդեցությունն այս տարածաշրջանում։ Ստիպված ենք դա ընդունել, պատմությունը հետ է գնում: Ուստի Մոսկվային մեղադրելն այն բանի համար, որ նա կամ, այնտեղ, ՀԱՊԿ-ն, իբր, չի ցանկանում պաշտպանել դաշնակից Հայաստանին, պետք է մի կողմ դնել։ Ամեն ինչ այնքան էլ պարզ չէ, որքան թվում է շատ հայերի, այդ թվում՝ Ռուսաստանի Դաշնության նկատմամբ դրական վերաբերմունք ունեցողների համար։
Պետք է նաև ընդգծել, որ այս երերուն ֆոնի վրա Ադրբեջանը, բնականաբար, հետամուտ է լինելու իր ռազմավարական նպատակներին և լուծելու ընթացիկ մարտավարական խնդիրները։ Ռուսաստանը նրան հավակնություններ չի կարող ներկայացնել, քանի որ դրանք կարող են հանգեցնել ադրբեջանա-ռուսական հարաբերությունների սրման, ինչը սկզբունքորեն անընդունելի է Մոսկվայի համար, սա նույնպես յուրօրինակ «կարմիր գիծ» է։ Բայց ժամանակն անցնում է, և Ղարաբաղի հետ կապված իրավիճակը թիվ մեկ է Բաքվի ծրագրում, որը միայն իր համար հարմար ժամի է սպասում։
Բայց այսօրվա աշխարհաքաղաքական ամենաբարդ պայմաններում Հայաստանի կողմից Ղարաբաղի վերադարձը չի նշանակի, որ Երևանին հանգիստ կթողնեն։ Քանի որ Հարավային Կովկասն ինքնին անխուսափելիորեն սողոսկելու է:
-ՀԱՊԿ շրջանակներում Ղազախստան զորք ուղարկելու Հայաստանի որոշումից հետո, Հայաստանն այս անգամ կարո՞ղ է հույս դնել ՀԱՊԿ-ի վրա, ի՞նչ սպասել այս կազմակերպությունից։
–Խոսելով Հայաստանին հատկացվելիք ՀԱՊԿ-ի օգնության մասին, չգիտես ինչու, բոլորը նկատի ունեն նման հիպոթետիկ օժանդակությամբ միայն մեկ դրվագ՝ երկրորդ ղարաբաղյան կամ հայ-ադրբեջանական պատերազմը։ Սակայն 2018-ի գարնանը, երբ Փաշինյանը ն վերցրեց երկրի իշխանությունը, ՀԱՊԿ-ը, ինչպես հիմա Ղազախստանում, նույնպես կարող էր շատ լավ օգնել այն ժամանակվա գործող իշխանությանը՝ Սերժ Սարգսյանին։ Սակայն ՀԱՊԿ-ը կոնտինգենտ չմտցրեց Հայաստան, երբ Փաշինյանի կողմնակիցները կաթվածահար արեցին երկրի ողջ ենթակառուցվածքը՝ թույլ տալով նրան դառնալ պետության ղեկավար։ Այսպիսով, Փաշինյանն ինքն էլ է հասկանում, որ պարտքերը պետք է վերադարձնել։ Եթե 2018-ին իրեն չխանգարեցին իշխանության հասնել, ապա նա իրավունք չունի 2022-ին պահանջել ՀԱՊԿ-ի օգնությունը։ Բալանսը լիովին պահպանված է, Փաշինյանը նեղանալու բան չունի.
Ի դեպ, նախագահ Տոկաևի՝ ՀԱՊԿ կոնտինգենտի ներդրման խնդրանքից հետո առաջին ժամերին հենց Փաշինյանն էր պաշտոնապես ղեկավարում այս ռազմական դաշինքը։ Ուստի այստեղ ՀԱՊԿ-ը նրան ընդառաջ գնաց։ ։ Նա ինքը չէր կարող ավելիի մասին երազել, հատկապես՝ նկատի ունենալով նույն փառավոր 2018 թվականին ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղար Խաչատուրովի ձերբակալությունը, որը գրեթե վեց ամիս կաթվածահար արեց այս կազմակերպության աշխատանքը։ Եվ ընդհանրապես. Ղազախստանում ապստամբությունը ճնշող լիբերալ «թավշյա հեղափոխության» առաջնորդն ինքնին աբսուրդի յուրօրինակ օրինակ է։
–Երևանի այդ քայլից հետո կփոխվի՞ ՀԱՊԿ անդամ երկրների վերաբերմունքը մեր խնդիրների նկատմամբ։
-ՀԱՊԿ-ը միշտ լավ է վերաբերվել Հայաստանին., բայց Հայաստանի այս ղեկավարությունը, ինչպես վերևում նշեցի, միշտ չէ, որ լավ է վերաբերվել ՀԱՊԿ-ին։ Այնուամենայնիվ, ՀԱՊԿ-ը չմտավ Հայաստանի հիմնական քաղաքներ, ինչպես մտավ Ղազախստանում, և Նիկոլ Փաշինյանը, իհարկե, պետք է միայն ուրախանա դրա համար։ Ինչ վերաբերում է Ղարաբաղին, ապա բոլոր խնդիրները դեռ առջևում են։ Ցավոք, բոլորը ժամանակ կունենան մասնակցելու այդ ապագա չլուծված պատերազմին։ Ղարաբաղը դարձավ ԽՍՀՄ-ը կործանող «ջարդոն». Չի բացառվում, որ այդ նույն «ջարդոնը» կարող է մասնակցել հետխորհրդային տարածքի հետագա փլուզմանը։
