«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է քաղաքագետ Ռոբերտ Ղևոնդյանը։
-Պարոն Ղևոնդյան, արտաքին քաղաքականության ոլորտում 2021 թվականին Հայաստանը առաջընթաց գրանցե՞լ է, ինչքանո՞վ հնարավոր եղավ վերականգնել մեր դիրքերը միջազգային ասպարեզում պատերազմից հետո։
-Թրամպի «մեկուսացման» քաղաքականության ավարտի և միջազգային քաղաքական աշխարհակարգում փոփոխությունների շնորհիվ 2021 թվականին Հայաստանի համար մի շարք նոր հնարավորություններ բացվեցին: Այնուամենայնիվ դրանց միայն շատ փոքր մասը հնարավոր եղավ իրացնել: Սա պայմանավորված էր ինչպես օբյեկտիվ, այնպես էլ սուբյեկտիվ գործոններով: Հետպատերազմյան բարդ ժամանակահատվածում տարածաշրջանային և գլոբալ սուբյեկտայնության կտրուկ նվազման հետևանքով Հայաստանի արտաքին ակտիվությունը էականորեն սահմանափակվել էր: Որպես ուղղակի հետևանք՝ ականատես եղանք մի շարք անցանկալի, բայց հարկադրված որոշումների, որոնցից ամենաթարմը 3+2 ձևաչափին մասնակցությունն է: Մյուս կողմից էլ՝ ներքին անկայունությունն ու մարգինալ ուժերի կողմից չդադարող ահաբեկչական գործելաոճը, շատ դեպքերում` նաև իշխանությունների անգործության և անփութության համատեքստում, էլ ավելի նվազեցրին Հայաստանի մանևրելու հնարավորությունները: Հանրագումարում կարելի է նշել, որ 2021 թվականը, թեև որոշակի առումով ուշքի գալու և վերականգնման տարի էր, սակայն Հայաստանը, արտաքին քաղաքական ներուժի իրացման առումով, անբավարար արդյունավետություն է ցուցաբերել:
-Արդյոք արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունները երկրում առկա քաղաքական ճգնաժամը հաղթահարելու ելք դարձան, թե խորհրդարանի այս պատկերն էլ ավելի խորացրեց այդ ճգնաժամը։
-Արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունները քաղաքական ճգնաժամի մեղմացման միակ գործիքն էին: Բայց դրանք ոչ թե ելք, այլ նոր ձևավորված իշխանության համար երկիրը ծանր վիճակից դուրս բերելու հնարավորություն պիտի լինեին: Ընտրությունների արդյունքները ցույց տվեցին, որ ժողովրդավարական գործընթացների տրամաբանությունը դեռևս չի ընկալվել լայն զանգվածների կողմից, իսկ քաղաքական դիսկուրսը պտտվում է սև-սպիտակ երկվության տրամաբանությունում: Նման իրողության պայմաններում խորհրդարանի պատկերը արտացոլեց հասարակության երկու՝ միմյանց նկատմամբ ռադիկալ տրամադրված հատվածների նախապատվությունները: Բուֆերային քաղաքական ուժերին չհաջողվեց իրական այլընտրանք դառնալ, ինչը վտանգեց քաղաքական ճգնաժամի վերջնական հանգուցալուծման ակնկալիքը: Այս ամենի արդյունքում տեսնում ենք, որ ճգնաժամի էական մեղմացմանը զուգահեռ՝ այն դեռևս ամբողջությամբ չի վերացել: 2022թ.-ին հմուտ և քրտնաջան աշխատանք է պահանջվում քաղաքական ուժերի կողմից, որպեսզի քաղաքական ճգնաժամը վերջապես հանգուցալուծվի և պետությունը անցնի զարգացման բնականոն ընթացքի:
-Ընդդիմություն-իշխանություն առճակատումն ինչ դրսեւորումներ կունենա 2022-ին, հնարավո՞ր են արտահերթ զարգացումներ:
Խորհրդարանական ընդդիմության և իշխանության փոխհարաբերություններում որևէ առարկայական փոփոխություն չի սպասվում: Ինչպես նախորդ ամիսներին, այնպես էլ հաջորդ տարի դրանք դժվար թե դուրս գան փոխադարձ մեղադրանքների համապատկերից: Ընդդիմության հիմնական խնդիրը իշխանություն կազմող քաղաքական ուժին խանգարելն է: Նրանք այդ օրակարգով մասնակցեցին ընտրությունների և այդ օրակարգն իրականացնում են այսօր: Իշխանություններին էլ, իրենց հերթին, բավարարում է նշված գործելաոճը, քանի որ հնարավորություն են ստանում այս ապաքաղաքական հակամարտության շղարշով քողարկել բազմաթիվ ոլորտներում իրենց անգործությունն ու ձախողումները: Կարելի է նկատել, որ ձևավորված իրավիճակը ձեռնտու է երկու կողմերին էլ, այսպիսով արտահերթ ընտրությունների մասին խոսելու իմաստ չկա: Իրավիճակը փոխելու համար անհրաժեշտ է այլ քաղաքական ուժերի ակտիվություն: Սակայն քաղաքական դաշտում նշված քաղաքական ուժերը դեռևս չունեն համապատասխան ռեսուրսներ: Առավել ևս, որ երկու հիմնական խաղացողները փորձում են ամեն կերպ խուսափել երրորդ կարող ուժի ձևավորումից: Ակնհայտորեն կարելի է տեսնել, որ ցանկացած ուժ, որը փորձում է ստանձնել 3-րդ բևեռի դեր, մեղադրվում է հիմնական խաղացողներից մեկի կողմից՝ որպես մյուսի թաքնված աջակից: Անխոս շատ են նաև արհեստականորեն ստեղծված խմբերը, որոնք նույն՝ 3-րդ բևեռի ձևավորումը թույլ չտալու գործառույթ ունեն: Այս պայմաններում որևէ նշանակալի փոփոխության մասին խոսելն իրատեսական չէ:
–Որո՞նք են արտաքին քաղաքական ոլորտում մեր հիմնական անելիքները 2022 թվականի համար։
2022 թվականին կշարունակվեն միջազգային քաղաքական այն միտումները, որոնք սկիզբ են առել այս տարի: Հայաստանի հիմնական խնդիրը տարածաշրջանի սուր մրցակցային գործընթացներում սեփական շահերը ներառելն է: Անհրաժեշտ է առաջին հերթին ռազմավարական շահերի հիման վրա կարճաժամկետ ու միջնաժամկետ նպատակների մշակում, ինչից հետո՝ այդ նպատակների շուրջ համազգային համախմբման հնարավորությունների որոնում: Այդ նպատակները պետք է հստակ մոտեցումներ ներառեն Արցախի ապագայի, Հայաստան-Ադրբեջան, Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների, Արևմուտք-Ռուսաստան հակասություններում Հայաստանի չեզոքության, Պարսից ծոց-Սև ծով ճանապարհի և այլ տարածաշրջանային նախագծերում մասնակցության վերաբերյալ: Չափազանց կարևոր է, որ նպատակները լինեն չափելի, ինչպես նաև անվանապես պատվիրակվեն իրականացման ու վերահսկողության ինստիտուտների:
Միայն այս ամենի իրականացման դեպքում կգրանցվի սուբյեկտայնության որոշակի աճ, ինչը թույլ կտա արտաքին քաղաքական դաշտում ինքնուրույն գործելու փորձեր կատարել:
