Ադրբեջանում հավատարմագրված մի քանի տասնյակ երկրների դեսպաններ Ալիևի նախաձեռնությամբ մեկնել են օկուպացված Շուշի, իսկ նրանցից ոմանք էլ կիսվել իրենց «տպավորություններով»: Շուշի մեկնած և «տպավորված» դեսպանների ցանկը լայն է, աշխարհի տարբեր գոտիներից՝ Եվրամիությունից՝ Ավստրիա, Հունգարիա, Բուլղարիա և այլ երկրներ, մինչև ասիական ռեգիոն՝ Չինաստան, կամ Ամերիկա մայրցամաք՝ Մեքսիկա, Կոլումբիա, և այլն: Ընդ որում, նրանց շարքում կան երկրներ, որոնց հետ Հայաստանն ունի միանգամայն դրական հարաբերություն:
Հասկանալի է, որ օկուպացված Շուշի այցը արժանացել է Հայաստանի հանրության վրդովմունքին: Շուշի չեն այցելել Մինսկի խմբի համանախագահ երկրների՝ ԱՄՆ, Ֆրանսիա և ՌԴ դեսպանները: Այդ հանգամանքը թերևս հասկանալի է և վկայում է, որ նրանք այդպիսով ընդգծում են արցախյան հակամարտության վերջնական կարգավորման բացակայությունը, ու քանի որ ամեն ինչ կարգավորված չէ, ուրեմն կարգավորված կամ համաձայնեցված չէ ոչինչ: Դա բոլորովին չի նշանակում, որ նրանք չեն ընդունում Շուշիի նկատմամբ Ադրբեջանի վերահսկողության փաստը: Չխաբենք ինքներս մեզ, այդ փաստն ընդունված է: Սակայն, համանախագահների վարքագիծը հուշում է, որ նրանց համար ամբողջական չէ այդ փաստի քաղաքական գինը, որ թե հավաքականորեն, թե առանձին-առանձին նրանք թերևս ակնկալում են Բաքվից: Եվ սա արդեն շաղկապված է թե Արցախի հարցի լայն շրջանակի, թե ռեգիոնալ և թե աշխարհաքաղաքական հարցերի հետ: Որովհետև, այստեղ կա թերևս ոչ միայն Ադրբեջանի, այլ նաև Թուրքիայի հարց:
Ինչ վերաբերում է Շուշի այցելած երկրներին և այդ հանգամանքի հանդեպ հանրային վրդովմունքին, ապա թերևս շատ կարևոր է հասկանալ մի բան: Որևէ պետություն, առանց բացառության որևէ պետություն Հայաստանի հետ չի կառուցելու որևէ հարաբերություն Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ իր հարաբերության հաշվին: Նրանք կարող են ունենալ խնդիրներ Բաքվի ու Անկարայի հետ, դիտարկել Հայաստանը այդ խնդիրների լուծման համատեքստում որպես օգտակար գործոն կամ հանգամանք, բայց այդ իրողությունն էլ չպետք է Հայաստանի համար դառնա խայծ: Կարող է դառնալ իր հերթին սեփական խնդիրները լուծելու միջոց, սակայն ոչ թե խայծ: Որևէ երկիր Հայաստանի հետ հարաբերություն չի կառուցելու Ադրբեջանի ու Թուրքիայի հետ հայկական խնդիրների օրակարգի հիմքով: Հետևաբար, Հայաստանն էլ իր հերթին պետք է որևէ երկրի հետ հարաբերություն փչացնելու ռիսկ չգեներացնի կամ հարաբերություն փչացնելու անզգուշություն ու անշրջահայացություն չցուցաբերի Ադրբեջանի ու Թուրքիայի հետ այդ երկրների հարաբերության «հիմքով»: Այո, մեզ համար շատ ցավալի է, որ տարբեր երկրներ այցելում են պատերազմի հետևանքով օկուպացված Շուշի, բայց մենք այդ հանգամանքը պետք է դիտարկենք «սեղմած ատամներով», որովհետև ունենք այդ երկրների հետ հարաբերության, աշխատանքի օգնությամբ մեզ համար կենսական, հիմնարար նշանակության խնդիրներ լուծելու անհրաժեշտություն, այդ թվում և ինչու ոչ՝ գցելով ապագայում Շուշիի վերադառնալու հնարավորության ռազմավարական հիմքեր: Հետևաբար, պետք է սեղմել ատամներն ու աշխատել աշխարհի հետ, հասկանալով, որ այդ աշխարհը մեզ հետ միասին չի լինելու Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ թշնամության ռեժիմում:
