«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ՀԱԿ քաղխորհրդի անդամ, տնտեսագետ Զոյա Թադևոսյանը:
-Տիկին Թադևոսյան, ի՞նչ գործոններով է պայմանավորված և մինչև ո՞ւր կարող է հասնել դրամի արժեզրկումը։
-Համաշխարհային տնտեսությունը ներկայում գտնվում է նոր ճգնաժամի նախաշեմին: Համաշխարհային բանկը 2020 թ.ին զարգացած երկրներում կանխատեսել է, ճիշտ է ոչ էական, համենայնդեպս անկում: Առաջնահերթ դա կորոնա-համավարակով պայմանավորված հարկադիր պարապուդների, գործազրկության, եկամուտների նվազման, ապրանքների և ծառայությունների, ներդրումային հոսքերի կրճատման հետևանքն է: Ապրանքային բորսաներում նավթի և գունավոր մետաղների գները աճում են, ազնիվ մետաղներինը՝ նվազում, ընկնում են բոլոր եվրոպական ինդեքսները, համաթվերը, որոշ, աննշան չափով բարձրացել են տեխնոլոգիական համաթվերը:
Հովանավորչական քաղաքականության տարրեր են նկատվում ինտեգրացիոն խմբավորումների միջև: ԵԱՏՄ-ում նույնիսկ առկա է «առևտրային պատերազմ» երևույթը: Աշխարհը, կարծես թե վարում է ռեակցիոն տնտեսական քաղաքականություն: Այս ամենին գումարվում են տարածաշրջանային կոնֆլիկները, ռազմական ծախսերի ավելացումը, որոնք համաշխարհային նոր ճգնաժամը դարձնում են անխուսափելի:
–Տիկին Թադևոսյան, դրամի արժեզրկումը ի՞նչ հետևանքներ կունենա բիզնեսի վրա։
-Որպես կանոն, ազգային արժույթի արժեզրկումը շուկայական տնտեսություն ունեցող և միջազգային տնտեսական կապերի մեջ ներգրավված ցանկացած երկրի վրա, այլ հավասար պայմաններում, թողնում է դրական հետևանքներ: Առաջնահերթ դա վերաբերվում է արտահանման և ներմուծման հարաբերակցության փոփոխությանը: Ազգային արժույթի արժեզրկումը հանգեցնում է արտահանման խթանմանը և ներմուծման սահմանափակմանը, քանի որ առաջինն էժանանում է, այն դեպքում երբ երկրորդը թանկանում է: Իհարկե, ասվածը ճիշտ է, երբ պետական ֆինանսական ինստիտուտներն են որոշակի տնտեսական նպատակներ իրականացնելու, օրինակ, վճարային հաշվեկշռի դեֆիցիտը նվազեցնելու նկատառումներով, դիմում դևալվացիայի օգնությանը: Այս դեպքում կարևոր է հաշվի առնել, թե որքանո՞վ է դևալվացիայի իրականացման ժամանակաշրջանը բարենպաստ:
Արտահանման խթանման համար երկիրը պետք է ունենա մրցունակ ապրանքների արտահանման ներուժ և համաշխարհային տնտեսության կոնյունկտուրան ևս պետք է լինի բարենպաստ: Դրամի փոխարժեքի ամենօրյա անկումը խուճապ է առաջացել, դրամական խնայողություններ ունեցողները դրանք փոխանակում են դոլարով կամ այլ փոխարկելի արժույթով, որը, իր հերթին, հանգեցնում է նման արժույթների պահանջարկի աճին: Ուստի պետք է մեծացնել դրանց առաջարկը: Այստեղ մեծ է գործարար ակտիվության բարձրացման նշանակությունը:
Տնտեսագիտության «դեղատոմսը» ներդրումների ներգրավումն է, որը մեր պարագայում առայժմ իրատեսական չէ և արտահանման խթանումը: Այսինքն՝ տնտեսության մեջ պետք է փող ներարկել:
Մեր երկիրն ունի մեկ առավելություն. փոքր երկիր է, հետևաբար արտաքին ազդեցությունները կլինեն ավելի փոքր: Սակայն պատերազմից նյութապես և բարոյապես հյուծված, հերոս ու լուսավոր զավակներ կորցրած մեր իրավիճակում դրամի արժեզրկման տնտեսական, սոցիալական հետևանքները հաղթահարելը շատ ջանքեր կպահանջի: Մենք՝ ապրողներս մեծագույն պատասխանատվության բեռի տակ ենք, ամեն ինչ կախված է այդ գիտակցումից:
Պետք է աշխատել, տքնաջան աշխատել:
–Այսօր արդեն ԿԲ–ն հայտարարել է, որ անհրաժեշտության դեպքում որոշակի գործառնություններ կիրականացնի։ Արդյոք այդ քայլերը ուշացա՞ծ չեն և որքանո՞վ դա կօգնի ստեղծված իրավիճակին։
-Ստեղծված իրավիճակը կարելի էր կանխատեսել և չեմ կասկածում, որ Կենտրոնական բանկի պրոֆեսիոնալները դա չեն արել: Սակայն, շրջանցել այն, ինչը միաժամանակ համաշխարհային երևույթ է, հնարավոր չէ: Օրինակ, այսօր արդեն սիրիական ազգային արժույթը արժեզրկվել է 60 անգամ, իսկ լիբանանյանը՝ 20 հազար անգամ: Հիշենք, որ այս երկրները ևս պատերազմող են:
Երբեք ուշ չէ: Կենտրոնական բանկի դրամավարկային քաղաքականությունը պետք է ուղղված լինի գործարարության ակտիվացմանը: Տնտեսությունը պետք է վերադարձվի նորմալ, բնականոն վիճակի:
–Վարչապետ Փաշինյանը հանդիպել է գործարարների հետ Հայաստանի տնտեսական ակտիվության, ներդրումային միջավայրի վերականգնման հարցեր քննարկելու համար։ Ինչպե՞ս եք գնահատում, և ի՞նչ քայլեր պետք է ձեռնարկվեն ներդրումային միջավայրի վերականգնման համար։
-Պատերազմը ցույց տվեց, որ մեր պարտությունը պայմանավորված էր նաև տնտեսական զարգացման ներուժի ոչ լիարժեք օգտագործումով: Մենք զարգացման հնարավորություններ ունենք, պարզապես ներքին ներդրողները հիմնականում ներդրումներ են կատարել արագ հատույց ապահովող ոլորտներում: Ժամանակն է արմատապես վերանայել ՀՀ ներդրումային քաղաքականությունը և զարկ տալ տնտեսության տեխնոլոգիական, այդ թվում բարձր տեխնոլոգիական ոլորտների զարգացմանը՝ ներդնելով դրանց զարգացման տնտեսական, ֆինանսական, վարչական, կազմակերպական բնույթի խթաններ: Առաջնահերթ նկատի ունենալով հենց ներքին ներդրողներին:
–Հետպատերազմյան շրջանում որքանո՞վ է իրատեսական ակնկալել ներդրումների մեծ հոսք։
-Ներդրումների ներհոսք ակնկալելու որևէ հիմք չկա: Ամեն ինչ կախված է քաղաքական իրավիճակի երկարաժամկետ կայունացումից: Պատերազմող երկիրը չի կարող նման ակնկալիքներ ունենալ: Բացառվում է:
