Ի՞նչն էր պատճառը, որ Հայաստանի նախագահը որոշում ընդունեց չմասնակցել ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովին Լիսաբոնում: Այս հարցն է տալիս Eurasianet-ի փորձագետներից Ջոշուա Կուչերան: Նա շարունակում է. նախագահական նստավայրից ասեցին, որ դա բողոք է ՆԱՏՕ-ի վերջնական փաստաթղթի բովանդակության դեմ, որում նշված է Հարավային Կովկասի հակամարտությունների լուծման հարցում տարածքային ամբողջականության սկզբունքի մասին, ինչը կուժեղացնի Ադրբեջանի դիրքերը լեռնային Ղարաբաղի շուրջ տարածքային վեճում:
Սակայն փաստաթղթի լեզուն նույնն էր, ինչ 2008թ. ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովի ժամանակ: Այդ դեպքում` ինչու՞ հիմա:
Ես հարցրի Էմիլ Սանամյանին, որը «Արմենիան Ռեփորթեր» թերթի խմբագիրն է, և նա նշեց, որ մայիսին Սարգսյանը եղել է ՆԱՏՕ-ում և խնդրել է Լեռնային Ղարաբաղի հարցը քննարկելիս հետևել ԵԱՀԿ երեք սկզբունքներին, որոնք ներառում են ժողովուրդների ինքնորոշման իրավունքը, ինչպես նաև տարածքային ամբողջականությունը և ուժի չկիրառումը (ինքնորոշման իրավունքի սկզբունքը Հայաստանի նախընտրելի սկզբունքն է, քանի որ Ղարաբաղի բնակչությունը հայկական է, սակայն ձևականորեն այն համարվում է ադրբեջանական տարածք):
Մեջբերում Սարգսյանի` ՆԱՏՕ-ում ունեցած ելույթից.
«Իմ հանդիպման ժամանակ ես նշել եմ ղարաբաղյան հարցում ՆԱՏՕ-ի հավասարակշռված դիրքորոշման անհրաժեշտության և կարևորության մասին: Ես հույս եմ հայտնել, որ ապագայում ՆԱՏՕ-ի հայտարարություններում և փաստաթղթերում Լեռնային Ղարաբաղի հարցի շուրջ դիրքորոշումը համահունչ կլինի ԵԱՀԿ դեկտեմբերի 2009թ. հռչակագրի, որում արտացոլված են կարգավորման 3 սկզբունքները:
Այս մեջբերման լույսի ներքո Սամանյանը նշում է մի քանի պատճառներ, թե ինչու է Սարգսյանը մերժել ներկա գտնվել գագաթնաժողովին.
«Եթե ընդհանուր առմամբ վերցնենք, ապա հավանական է, որ Հայաստանն այսուհետ ավելի կոշտ դիրքորոշում կորդեգրի Լեռնային Ղարաբաղի նկատմամբ Ադրբեջանի պահանջների վերաբերյալ:
Սարգսյանին սովորաբար մեղադրել են նրան համար, որ նա գնում է հանդիպումներին հանուն հանդիպումների, լինի դա Թուրքիայի, Ադրբեջանի, թե մեկ այլ երկրի պարագայում` անտեսելով գործընթացի շահերը: Հավանաբար այս քայլով նա ձգտեց հերքել դա: Ավելի հավանական է, որ Հայաստանը խնդրել է ՆԱՏՕ-ին փոխել հուշագրի լեզուն, բայց նրանք դա չեն արել:
Թերթի լրագրողը խնդրել է նաև երևանյան փորձագետ Թևան Պողոսյանին արտահայտել իր կարծիքը այս հարցի վերաբերյալ, և վերջինս նույնպես համաձայնել է Սանամյանի վերջին մտքի հետ: Նա ասել է, որ Սարգսյանը կարծում էր, որ «նախնական պայմանավորվածություն» է ունեցել ՆԱՏՕ-ի հետ հուշագրի բովանդակության շուրջ` նրանում ներառելու ինքնորոշման սկզբունքը, և երբ նա հայտնաբերել է, որ ՆԱՏՕ-ն դա չի արել, նա հրաժարվել է մասնակցելուց:
Պողոսյանը նշել է, որ ՆԱՏՕ-ի համառության պատճառը Վրաստանն է (չկարծեք, թե Վրաստանն այդքան ուժեղ է ՆԱՏՕ-ում, իսկ Հայաստանն ավելի թույլ է): Մի կողմ դնելով Վրաստանի անդամակցության հարցը և նորացնելով հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ,` Պողոսյանն ասել է, որ ՆԱՏՕ-ն նրանց ոսկոր է շպրտել, և դա «տարածքային ամբողջականության» պահպանումն է: (Այս սկզբունքը բխում է Վրաստանի շահերից Հարավային Օսեթիայում և Աբխազիայում):
Մինչդեռ Վրաստանն ու Ադրբեջանը հուշագիրն անվանում են իրենց հաղթանակը: « ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովի ժամանակ ընդունված հուշագիրը հաստատել է Հայաստանի ագրեսոր լինելը»,- հայտարարել է Ենի Ազերբայջան իշխող կուսակցության գործադիր քարտուղարի տեղակալ Մուբարիզ Կուբանլին` հարցազրույց տալով կուսակցության կայքէջին: Նա ասել է, որ ընդունված հուշագրով ՆԱՏՕ անդամ երկրները պաշտպանել են Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը:
Այնուհետև հեղինակները ներկայացրել են նաև այն լուրը, որը վերաբերում էր հայ և վրացի պաշտոնյաների սեքսուալ սկանդալին Լիսաբոնում:
