«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Սփյուռքի գործերի գլխավոր հանձնակատար Զարեհ Սինանյանը:
– Վերջին օրերին ԱՄՆ-ում ևս բախումներ եղան հայերի ու ադրբեջանցիների միջև: Որքանո՞վ է իրավիճակը վերահսկելի՝ հաշվի առնելով, որ ադրբեջանցիների հարձակումներից երկու հայ աղջիկ է տուժել:
– ԱՄՆ-ում միայն մեկ բախում է տեղի ունեցել, դա եղել է Ադրբեջանի գլխավոր հյուպատոսարանի մոտ տեղի ունեցած ցույցի ընթացքում: Բախման հետևանքով կան ձերբակալվածներ, քրեական գործեր են հարուցվել: Իսկ ամենավառ հակահայկական դրսևորումը տեղի ունեցավ 2 օր առաջ՝ գիշերը, երբ Սան Ֆրանցիսկոյի հայկական տարրական դպրոցներից մեկը վանդալիզմի էր ենթարկվել: Այսինքն՝ ինչ-որ մարդիկ ներխուժել էին և դպրոցի տարածքում հակահայկական, ադրբեջանամետ գրառումներ էին արել: Դրանից բացի, այլ միջադեպեր չկան, այնպես որ՝ իրավիճակն այդ աստիճանի չէ, և նույնիսկ վերահսկելիության խնդիր գոյություն չունի: Համոզված եմ՝ ոստիկանական մարմինները կհետաքննեն նաև վանդալիզմի դեպքը, և մեղավորները կենթարկվեն պատասխանատվության:
– Մենք տեսնում ենք, որ բախումներն անվերահսկելի են Ռուսաստանում, մասնավորապես Մոսկվայում: Որպես Սփյուռքի հանձնակատար, Ձեր կարծիքով՝ ինչպե՞ս պետք է արձագանքեն տվյալ երկրի իշխանությունները, որքանո՞վ է այդ արձագանքը համարժեք, ի՞նչ կոչով պետք է հանդես գա ՀՀ իշխանությունը:
– Քանի որ այս ամենը տեղի է ունենում ինքնիշխան պետությունների տարածքում, բնական է, որ Հայաստանի տարբեր մարմինների ներգրավվածությունն ինչ-որ չափով սահմանափակված է: Մենք, իհարկե, դեսպանատների միջոցով պետք է համագործակցենք տեղի իշխանությունների հետ, որպեսզի բոլոր նման դրսևորումները կանխվեն, իսկ եթե տեղի են ունեցել, մեղավոր անձինք պատիժ կրեն: Բայց քանի որ այդ տարածքի վերահսկողությունը Հայաստանի ձեռքում չէ, հետևաբար չենք կարող ամեն բան մեր ձեռքը վերցնել: Մենք պետք է քաջալերենք, որ համայնքում գործող կառույցները, ակտիվ անհատները մասնակցեն այս բոլոր գործընթացներին: Նրանցից շատերը հենց այդ պետությունների քաղաքացիներ են և կարող են իրենց ճնշումը բանեցնել իրենց իշխանությունների վրա, որպեսզի այնտեղ ապահովեն համապատասխան մակարդակի պաշտպանվածություն հայերի համար: Խոսքը միայն ֆիզիկական պաշտպանվածության մասին չէ: Մենք Ռուսաստանում ականատես եղանք, թե ինչպես են ադրբեջանցի գործարարները բացահայտորեն խտրական ձևով մոտենում բիզնեսին, երբ հայկական ապրանքը չեն վաճառում, խանութներից հանում են: Ես համոզված եմ, որ Ռուսաստանում կա համապատասխան օրենսդրություն, որն արգելում է նման բաները: Հետևաբար մեր համայնքը պետք է իր ուժերը լարի, ներգրավի լավ իրավաբանների և կարողանա հետամուտ լինել իր պահանջներին: Բացի այդ, մենք բնականաբար տնտեսական համագործակցության մեջ ենք մեր ռուսաստանյան գործընկերների հետ: Այսինքն՝ մենք մաս ենք կազմում ԵԱՏՄ-ին, և համոզված եմ, որ հայկական համարանիշներով ավտոմեքենաների արգելումը այս կամ այն տնտեսվարողի տարածք, ինչ-որ պայմանագիր կամ պայմանավորվածություն է խախտում Հայաստանի և Ռուսաստանի միջև: Այսինքն՝ մի քանի ձևեր ունենք պայքարելու այս ամենի դեմ և դրանք բոլորը պետք է օգտագործենք: Շատերը կարող են ասել՝ մեզ վրա հարձակվում են, դուք ուզում եք ինչ-որ բանակցություններ վարել, և դա ակտուալ է: Այո, ինքնապաշտպանության իրավունքը մեզնից ոչ ոք չի խլել, այսինքն՝ երբ ասում ենք՝ զուսպ եղեք, դա չի նշանակում, որ ասում ենք՝ մի պաշտպանվեք: Եթե ձեզ անպաշտպան են թողել, բնական է, որ պետք է ինքնապաշտպանվեք: Բայց ամեն գնով պետք է խուսափել սադրանքներից, որովհետև ադրբեջանցիները հենց դա էլ ուզում են:
– Հայաստանի պետական համակարգում աշխատելու ցանկություն են հայտնել ավելի քան 800 սփյուռքահայ երիտասարդներ: Կմանրամասնե՞ք՝ ի՞նչ ոլորտներում և ինչպե՞ս եք հավաքագրել նրանց:
– Բացառությամբ պաշտպանության նախարարության, համարյա բոլոր նախարարություններն ու գերատեսչությունները իրենց հայտերն են ներկայացրել մեր խնդրանքով, թե ինչ կարիքներ ունեն, ինչ տիպի մասնագետների անհրաժեշտություն են զգում: Դրա հիման վրա, երբ մենք սկզբում հայտարարեցինք մրցույթ 20 տեղի համար, թվեցինք բոլոր այն բնագավառները, որտեղ մասնագետների անհրաժեշտություն կա այսօր: Ստացել էինք 80-ից ավելի հայտեր մեր նախարարություններից և գերատեսչություններից: Դրա հիման վրա սկսեցինք նաև թեկնածությունների ընտրության գործընթացը: 804 դիմորդներից ցուցակը մաղվեց, մնացին 250 լավագույնները: Հետո այդ 250-ից էլ ընտրեցինք լավագույն 130-ին և սկսեցինք ընտրել: Թողնելու ենք միայն 100-ին, որովհետև 100-ի ֆինանսավորում ունենք:
– Դիմողները տարբե՞ր երկրներից են:
– Այո, ամբողջ սփյուռքից են: Չափանիշը հետևյալն էր. պետք է միջազգային համբավ ունեցող համալսարան ավարտած լինեն և պետք է մագիստրոսի կոչում ունենան:
– Նրանք պետք է անպայման գան Հայաստա՞ն, թե՞ հնարավոր է օնլայն տարբերակով աշխատեն:
– Ոչ, պետք է ֆիզիկապես գան Հայաստան: Իհարկե, կորոնավիրուսը շատ բաներ խառնեց իրար: Ծրագիրը պետք է մեկնարկեր հուլիսի 1-ին, բայց, բնականաբար, հուլիսի 1-ին Հայաստան մարդ բերելն անհնար էր: Հիմա նախատեսում ենք, որ սեպտեմբերի 1-ից սկսենք մեր ծրագիրը: Կարծում ենք, որ մինչ այդ ավելի հեշտ կլինի Հայաստան հասնելը: Մենք հասկանում ենք, որ թերևս բոլորը սեպտեմբերին չհասնեն, բայց սեպտեմբերից հոկտեմբեր պետք է բոլորն այստեղ լինեն:
– Ո՞ր երկրի հայ համայնքի ներկայացուցիչներն են ամենաակտիվը եղել:
– Ավելի շատ կենտրոնանում ենք նրա վրա, թե որ երկրի համալսարաններն են ավարտած, քան թե որ երկրից են: Որովհետև շատերը կարող են լինել, ասենք, Լիբանանից, բայց ավարտած լինեն ամերիկյան հեղինակավոր համալսարաններ: Կարծես ակամա շեշտը ընկնում է արևմտյան երկրների վրա, քանի որ այնպես է ստացվել, որ լավագույն համալսարաններն Արևմուտքում են:
– Դուք դեռ ժամանակ առաջ հայտարարել էիք, որ Լիբանանում շատ հայեր կային, որ Կովիդ-19-ից առաջ ցանկություն էին հայտնել վերադառնալու հայրենիք: Հիմա ի՞նչ աշխատանքներ են իրականացվում նրանց ապահով Հայաստան հասցնելու և որոշակի առումով նրանց կեցության հարցերը լուծելու համար:
– Վերադարձողների առումով, անշուշտ, ամենահրատապը Լիբանանն է, և ասեմ, որ առնվազն 2 ինքնաթիռ չարտերային չվերթով արդեն եկել է: Ասեմ նաև, որ բոլորը միակողմանի տոմսով են եկել: Արդեն սկսել են մարդիկ գալ, և սա շատ արդիական խնդիր է: Այս եկողները թերևս մի քիչ ավելի ֆինանսապես ապահով են, գրեթե բոլորը ՀՀ քաղաքացի են: Շատերն էլ բնակարաններ ունեն Հայաստանում: Բայց, իհարկե, բոլորն այդպիսին չեն լինելու, երբ Հայաստան հասնելու հնարավորություններն ավելի մեծ լինեն: Մենք ունենալու ենք մարդկանց ներհոսք, որոնք ամեն տեսակի սոցիալական խնդիրներ են ունենալու: Մեր գրասենյակը մեր գործընկերների, այդ թվում՝ Ազգային ժողովի հետ աշխատում է համակարգային փոփոխությունների վրա: Մենք ուզում ենք արմատական ձևով հայրենադարձության համար պայմաններ ստեղծել: Բայց Լիբանանի հարցը այժմեական է, հետևաբար հարց է ծագում, թե այս պահին ինչ կարող ենք առաջարկել: Ասեմ, որ տարբեր գործընկերների, ՀԿ-ների, պետական կառույցների հետ փորձում ենք փաթեթներ ստեղծել իրենց համար: Դեռ ընթացքի մեջ է այդ աշխատանքը: Ամեն անգամ, որ ինքնաթիռ է գալիս, մեր աշխատակիցներն օդանավակայանում են և բոլորին ինֆորմացիոն բրոշյուրներ են բաժանում, որ եթե խնդիրներ ունենան, դիմեն մեր գրասենյակ, որպեսզի կարողանանք այդ հարցերը լուծել: Արագ թափով պատրաստվում ենք՝ հասկանալով, որ մարդիկ գալու են և խնդիրներ են ունենալու:
– Նախքան կորոնավիրուսը Դուք բազմաթիվ անգամ եղել եք Ռուսաստանի հայ համայնքում: Հիմա այնտեղից ՀՀ իշխանությունների դեմ ուղղված հայտարարություններ են հնչում, խոսքը Մարգարիտա Սիմոնյանի, նրա ամուսնու և էլի որոշ մարդկանց մասին է: Ընդհանուր առմամբ, Ձեր կարծիքով՝ որքանո՞վ են Ռուսաստանի հայերը դժգոհ ՀՀ իշխանություններից:
– Այդ մարդիկ իրականում ռուսաստանահայությունը չեն ներկայացնում և իրավունք չունեն խոսելու նրանց անունից: Այդ մարդիկ Հայաստանի հետ էլ իրականում շատ կապված չեն: Եթե կապված լինեին, այդքան անհաղորդ չէին լինի հայկական իրականությանը, կիմանային, թե ինչու է հեղափոխությունը տեղի ունեցել, ինչու է ժողովուրդը սիրում իր առաջնորդ Նիկոլ Փաշինյանին: Գիտե՞ք, Մարգարիտա Սիմոնյանի հայտարարության մեջ, որը շատ տիպիկ է ռեժիմի աջակից ուժերին, ամենամեծ անհանգստությունն այն էր, որ Հայաստանը չի ճանաչել Ղրիմը: Այդ կնոջ մտքով չի անցնում հարց բարձրացնել, թե ինչո՞ւ 30 տարի Ռուսաստանն Արցախը չի ճանաչում: Փոխանակ դրա մասին խոսի, մեզ կշտամբում է, որ Հայաստանը Ղրիմը չի ճանաչել:
Այստեղ նույնիսկ ոչ մի բան պետք չի ասել, ամեն ինչ պարզ է: Այո, այսպիսի խմբեր էլ կան, որոնք չեն հավանում Հայաստանի նոր իրականությունը և կարող են շարունակել նույն ոճով: Նրանք չեն ներկայացնում ռուսաստանահայությունը:
Ռուսաստանահայությունը շատ բազմաշերտ է, նրանց ջախջախիչ մեծամասնությունը շատ ոգևորված է Հայաստանում փոփոխություններով: Շատերը դժգոհ են այդ փոփոխությունների դանդաղությունից, միգուցե աշխատանքի որակից: Սա շատ նորմալ է:
Բայց մարդիկ ուրախ են, որ փոփոխություններ են տեղի ունեցել և շատ ավելի դրականորեն են տրամադրված իրենց պատմական հայրենիքի ապագայի նկատմամբ, քան էին մինչև 2018 թվականը: Հետևաբար մենք պետք է պարզապես շարունակենք աշխատել մեր հայրենակիցների հետ, պետք է մի քիչ ավելի շատ լուսաբանենք մեր աշխատանքների ընթացքը Սփյուռքում: Այդտեղ կաղում ենք և կաղում ենք և՛ օբյեկտիվ, և՛ սուբյեկտիվ պատճառներով: Օբյեկտիվն այն է, որ մենք չենք տիրապետում այն մամլո լծակներին, որոնց տիրապետում են նախկին ռեժիմը և այդ ռեժիմից ածանցյալ ու Սփյուռքում հիմնավորված ուժերը: Սուբյեկտիվն այն է, որ պետք է մի քիչ ավելի լավ աշխատենք: Ըստ երևույթին այդքան լավ չենք աշխատում: Ես ձեզ հավաստիացնում եմ, որ այդ ուղղությամբ քայլեր են արվում: Ապագայում լուսաբանման աշխատանքը կառավարության մակարդակով շատ ավելի կազմակերպված է լինելու: Մենք, որպես պետություն, պետք է ավելի լավ աշխատենք, որպեսզի և՛ ներսում, և՛ դրսում մեր հայրենակիցները ավելի արագ ու շոշափելի ձևով զգան այդ փոփոխությունների դրական արդյունքները:
