Մարտի 9-ին նավթի համաշխարհային շուկայում տեղի ունեցած գնային գահավիժումը կարող է դառնալ ոչ միայն տնտեսական, այլ նաև աշխարհաքաղաքական մեծ գործընթացների հավելյալ դինամիկայի և դրամատիզմի թե՛ դրսևորում, թե՛ նաև նոր խթան, նոր ալիքի նախադրյալ: Նավթային շուկայում մոտ 30 տոկոսի գնանկումն ու նավթի գնի մինչև 31-33 դոլարի հասնելը միջազգային փորձագիտական մամուլում արդեն իսկ գնահատվել է Սաուդյան Արաբիայի և Ռուսաստանի միջև նավթային պատերազմի հետևանք: Չխորանալով այդ պատերազմի պատճառների մեջ, անշուշտ, առաջին հերթին անհրաժեշտ է ուշադրության արժանացնել ռիսկերը, որ իրավիճակը կարող է առաջացնել Հայաստանի համար: Դրանք, իհարկե, բազմազան են և բազմապիսի, բայց առաջին հերթին աչքի է զարնում այն, որ նավթային պատերազմը հարվածում է Ռուսաստանի տնտեսությանը: Իսկ այստեղ արդեն Հայաստանի շահերն ու հետաքրքրություններն ուղղակի ակնառու են մի քանի ասպեկտով: Այստեղ է թե՛ տրանսֆերտների հոսքի աղբյուր, որը Հայաստանի տնտեսության համար փաստացի ներդրում է՝ առանց այդ էլ դժվարին ներդրումային պայմաններում, այստեղ է թե՛ հայկական ապրանքների գերակա շուկան, որը սպառվում է ռուբլով, իսկ ռուբլին արժեզրկվում է ցածր նավթի պայմաններում, դրանով բարձրացնելով ՌԴ որևէ արտահանվող ապրանքի ինքնարժեք:
Ի վերջո, հանրագումարում Ռուսաստանը ԵՏՄ լոկոմոտիվ տնտեսությունն է, թեև այդ բնորոշումը նույնիսկ մեղմ արտահայտություն է՝ Ռուսաստանը պարզապես ԵՏՄ-ն է, և փաստորեն ստացվում է, որ ՌԴ դեմ տնտեսական որևէ պատերազմ պատերազմ է դառնում նաև Հայաստանի դեմ, կամա թե ակամա, որովհետև հարվածները, որոնք զգում է Ռուսաստանը այդ տնտեսական պատերազմից, կամ կարող է զգալ, գործնականում այս կամ այն կերպ զգացնել են տալու ԵՏՄ բոլոր անդամների համար: Այստեղ ակնառու է դառնում առնվազն մի հանգամանք՝ ԵՏՄ անդամները պետք է լուրջ միջպետական քննարկումների առարկա դարձնեն ՌԴ արտաքին տնտեսական քաղաքականությունը, կամ մշակեն համապատասխան կարգավորման մեխանիզմներ, որոնք՝ եթե ԵՏՄ երկրներն ի զորու չեն ազդել այդ քաղաքականության վրա և ապահովագրվել դրա հետևանքից, գոնե ինստիտուցիոնալ մակարդակով կտան մյուս անդամ երկրներին անել քայլեր, որոնք կչեզոքացնեն կամ կկառավարեն այդ ռիսկերը՝ եթե «սովորական» ռեժիմում միասնական տնտեսական տարածքը չի տալիս այդ հնարավորությունը: Իհարկե, իրավիճակը ևս մեկ անգամ ստիպում է ընդհանրապես ուշադրության արժանացնել Հայաստանի՝ ԵՏՄ-ին անդամակցության տնտեսական նպատակահարմարությունը, հատկապես երբ Ռուսաստանը, մի կողմից լինելով էներգետիկ ռեսուրսների համար պատերազմի պայմաններում ԵՏՄ անդամների ռիսկի աղբյուր, մյուս կողմից ձգում է այդ ռեսուրսների միասնական շուկայի և գնային հավասար քաղաքականության հարցը:
Անշուշտ, այսօր համաշխարհային տնտեսությունում իրադրությունն ամենևին այնպես չէ, որ ԵՏՄ տարածքում կան ռիսկեր, իսկ դրանից դուրս՝ տնտեսական դրախտ է: Հատկապես որ Հայաստանի աշխարհագրական և ռազմա-քաղաքական պայմաններում իրավիճակն էլ ավելի բարդ ու բազմաշերտ է: Սակայն այդ ամենով հանդերձ, չի կարող նշանակել, որ Հայաստանը պետք է առաջնորդվի «չարյաց փոքրագույն» տարբերակով և համակերպվի մի տնտեսական ռեժիմի հետ՝ մտածելով, որ դրանից դուրս ռեժիմներն էլ առանձնապես անռիսկ չեն: Միով բանիվ, իրավիճակը, անշուշտ, ամենևին հասունացած չէ կտրուկ շրջադարձերի անհրաժեշտության առումով, և այստեղ, իհարկե, հավելյալ տնտեսական ռիսկերն ու առանց այդ էլ թեժ ռազմա-քաղաքական միջավայրը այժմ չարժե էլ ավելի սրել ու համարել նոր ռիսկերով: Մյուս կողմից, սակայն, եթե միասնական տնտեսական տարածությունը Հայաստանին և դրա անդամ երկրներին պետք է դարձնի ոչ թե ավելի պաշտպանված, այլ առավել խոցելի, ռիսկային, առավել կաշկանդված, ապա դրա շուրջ լրջորեն խորհելը նվազագույնն է, որ պետք է անել: Միաժամանակ ակնառու է, որ Հայաստանում տնտեսական դիվերսիֆիկացիայի խնդիրը վաղուց արդեն ազգային անվտանգության տիրույթում գտնվող խնդիր է, որպեսզի հայաստանյան տնտեսական միջավայրը դառնա արտաքին շոկերի և ազդեցությունների համար առավել դիմադրունակ ու ճկուն: Ի վերջո, կոռուպցիայի և գանձագողության բացառումն այդ առումով կարևորագույն, սակայն ոչ բավարար ռեսուրս է:
Լուսանկարը՝ Armeniasputnik-ի
