Յուրաքանչյուր ապրիլի 24-ին մենք լսում ենք արտահայտություններ այն մասին, որ միայն հզոր Հայաստանը կհասնի պատմական արդարության վերականգնման, Ցեղասպանության միջազգային ճանաչման: Սա թվում է անհերքելի մի ճշմարտություն, որը իսկապես շատ դժվար է վիճարկել:
Սակայն խոսելով այդ մասին՝ մենք կարծես թե տեղավորվում ենք որոշակի մեխանիկականության շրջանակում, որովհետև ի վերջո մենք մեզ համար թերևս պետք է պարզենք ու հասկանանք, թե ընդհանրապես ինչ ենք հասկանում հզոր Հայաստան ասելով, ինչ բաղադրիչներով ենք պատկերացնում ոչ միայն այդ հզոր Հայաստանի լինելիությունը, այդ հզորությունը, այլ նաև ճանապարհը, որով մենք պետք է անկասկած գնանք դեպի այդ հզորություն:
Հենց նաև այս հասկացությունների ճշգրտումով մենք պետք է սկսենք կամ անցնենք մեր ճանապարհը դեպի հզորացում, և ըստ այդմ՝ մեր հզորացումը մենք պետք է սկսենք մտքի՝ հասարակական, քաղաքական մտքի հզորացումից: Իսկ այդ համատեքստում Ցեղասպանության միջազգային ճանաչման կամ Հայկական հարցի խնդիրը մենք պետք է դիտարկենք համապարփակ խորությամբ՝ արձանագրելու համար այն, որ Հայկական հարցը գործնականում միայն մեր հարցը չէ, այն վաղուց է աշխարհի հարցը, և մենք սկզբունքորեն խնդիր ունենք հասկանալու, թե հարցն ինչ տեղ և դեր ունի աշխարհում, համաշխարհային անցուդարձում ընդհանրապես՝ ընդհուպ աշխարհակարգային վերադասավորումների այն բարդագույն գործընթացը, որում գտնվում է աշխարհն այժմ:
Ըստ այդմ՝ մենք կարող ենք արձանագրել, որ Հայկական հարցը մի կողմից՝ անշուշտ, պահանջելով ուժեղ Հայաստանի, հզոր Հայաստանի առկայություն, մյուս կողմից՝ ինքնին կարող է լինել այդ Հայաստանը կառուցելու ճանապարհին հայության ձեռքին եղած բավականին ուժեղ հաղթաթուղթ, խաղաքարտ և միջոց:
Հայկական հարցը անցնող հարյուրամյակում եղել է համաշխարհային քաղաքական օրակարգի հարց՝ պարբերական բռնկումներով, աշխույժ և պասիվ փուլերով: Եվ այդ հանգամանքը ամենևին պայմանավորված չի եղել Հայաստանի ոչ միայն հզորությամբ, այլև անկախ գոյությամբ անգամ, քանի որ մինչև 1991 թվականը Հայաստան պետություն, որպես այդպիսին, չի էլ եղել: Հետևաբար խնդիրը չափազանց բազմաշերտ և չափազանց «կենդանի» է, որպեսզի մենք այդ հարցում մեր սուբյեկտությունը պայմանավորենք հզորության մասին մեխանիկական գնահատականներով:
Ըստ այդմ՝ երբ մենք արձանագրում ենք, որ Ցեղասպանության ճանաչման ճանապարհը հզոր Հայաստանն է, մենք մեխանիկորեն մի կողմից՝ խիստ նեղացնում ենք այդ ճանապարհը, և մյուս կողմից՝ խիստ վերացականացնում ենք Հայաստանի հզորության և Հայկական հարցի մասին պատկերացումները:
Ի վերջո, Ցեղասպանության ճանաչումն է նաև հզոր Հայաստան տանող ճանապարհը, ճանաչումը ոչ բառի բուն և կոնկրետ երկրներում կոնկրետ ակտերի իմաստով, այլ միջազգային քաղաքականության մեջ դրա արդիականության բարձր ռեժիմի ապահովման, որում հայկական պետականությունը ունի շատ անելիքներ, որոնք պահանջում են ավելի շատ քաղաքական մտքի համարժեքություն:
