«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է «Նոր քաղաքական մշակույթ» կուսակցության (ՀՆՔՄԿ) ղեկավար Անի Զախարյանը:
– Ձեր առաջին ասուլիսին առաջարկեցիք, այսպես կոչված, կուսաթաղանթի հեղափոխություն իրականացնել Հայաստանում: Կիևում ցուցարար ուկարինուհիները ցուցապաստառներ էին պահել, որտեղ «Բերկուտի» զինվորներին չկրակելու դիմաց օրալ սեքս էին առաջարկում: Ձեր կարծիքը Ուկրաինայում կանանց այդ քայլի վերաբերյալ:
– Մեր երկրում հարկավոր է նախևառաջ ձերբազատվել կարծրատիպերից: Եթե դա տեղի ունենա, նոր համարձակ հասարակություն ձևավորվի, շատ բան կարող է փոխվել: Մենք գիտենք, որ Ուկրաինայում կա ֆեմինիստուհիների շարժում, որոնք պատրաստ էին անգամ լրիվ մերկ հանդես գալու և իրենց բողոքն արտահայտելու: Իհարկե, ես չեմ ուզում, որ հայ հասարակությունը, հայ կանայք գնան այդպիսի քայլերի, քանի որ չեմ կարծում, որ մերկությամբ պիտի մեր ձայնը տեղ հասցնենք: Բողոքը պետք է տեղ հասցնել գիտակցված խոսքի, այլ ոչ մերկ մարմինների միջոցով: Բայց, մյուս կողմից, դա խոսում է ուկրաինացի ժողովրդի կարծրատիպերից ձերբազատված լինելու մասին: Այդ ժողովուրդը համաձակ է, չունի մենթալիտետային բարդույթներ, չի ապրում հասարակության համար: Յուրաքանչյուր ուկրաինացի կին խիզախ է, կարող է իր բողոքի ձայնը շատ հստակ ձևով արտահայտել, իսկ մեր հասարակությունում գիտենք, թե կանանց ինչ մեծ զանգված կա, որոնք ընտանիքներում ճնշված են: Իհարկե, ընտանիքի հայր և ղեկավար լինելու մենթալիտետային արժեհամակարգը միանշանակ ողջունելի է, բայց մեզ մոտ կինը ընտանիքում ստրկացած է, և սպասել, որ այդ վիճակում գտնվող կինը համարձակ քայլերի կգնա՝ անիմաստ է: Այսինքն՝ հենց այդ մտածողությունից պետք է առաջին հերթին կարողանանք ձերբազատվել: Մենք գիտենք, որ ըստ ընդունված մենթալիտետի՝ հայ աղջիկը պետք է հեզ ու լռող լինի, այնինչ հայ կինը ևս պետք է ակտիվ քաղաքացի լինի և իր ձայնը կարողանա տեղ հասցնել, բայց ոչ մերկանալով: Դրան ես բացասաբար եմ վերաբերվում:
– Ձեր կարծիքով՝ ուկրաինուհիների այդ քայլի մեջ ի՞նչն է բացասական: Ի վերջո, մարդիկ սպանության փոխարեն են դա առաջարկում:
– Արժեհամակարգի մեջ է խնդիրը: Եթե մենք տեսնենք պայքարի ելած մարդկանց մի արժեհամակարգ, որտեղ հիմքում դրվում է այդ գաղափարը, ես դա ողջունել չեմ կարող:
– Մեր հասարակության մեջ արժեհամակարգային ի՞նչ փոփոխություններ են տեղի ունեցել Ձեր առաջին ասուլիսից հետո, որը բուռն քննարկումների առիթ տվեց: Դրանից հետո ինչ-որ բան փոխվե՞ց. աղջիկներն ավելի համարձա՞կ դարձան, այլևս նշանակություն չե՞ն տալիս կուսաթաղանթին:
– Ես կարող եմ ասել, որ իմ մամուլի ասուլիսը հակառակ արդյունքը տվեց, և կարծում եմ՝ չկա չարիք առանց բարիքի: Այդ բարձրացված աղմուկը, թե ինչ արժեհամակարգեր են տիրում Հայաստանում, աղջկա արժանապատվության, արժանապատիվ հայ կնոջ տեսակի արժեհամակարգը նորից երևան եկավ, և կրկին սկսեցին խոսել, թե ինչպիսին պետք է լինի հայ կինը: Մենք գիտենք, թե ինչ է կատարվում 14-15 տարեկան հայ աղջիկների շրջանակներում. նրանցից շատ քչերն են, որ այդ տարիքում դեռ կույս են: Այսինքն՝ այդ խնդիրը ևս մեկ անգամ այդպես աղմկահարույց ուշադրության կենտրոնում դրվելով, շատ-շատերին ստիպեց հասկանալ, թե ինչ է իրականում կատարվում մեր շուրջը: Դա նաև դրական արդյունք տվեց, որ մենք սկսենք վերանայել մեր վերաբերմունքը կնոջ նկատմամբ, ընտանիքի, ընտանիք կազմելու դրդապատճառների մասին:
– Անի, կնոջ ազատականացումը շարունակո՞ւմ է լինել Ձեր ծրագրերում: Կա՞ն այնտեղ դրույթներ, թե կանայք ի՞նչ դեր պիտի ունենան հանրության կյանքում:
– Ես մի անգամ եմ բարձրացրել այդ հարցը և ոչ մի կոչ չեմ հղել հայ հասարակությանը: Ընդամենը խոսել եմ այդ թեմայի շուրջ, իսկ իմ գործունեության և ընդհանրապես մեր կուսակցության աշխատանքներում բացառվում են նման խնդիրները: Այն, որ երկրում սեռական դաստիարակության խնդիր կա և պետք է համապատասխան մասնագետների միջոցով բուհերում և այլ վայրերում դա իրականացվի՝ միանշանակ է: Բայց ներկայումս մեր պայքարն ավելի շատ քաղաքացիական ու քաղաքական է: Այսօր ունենք հասարակական գիտակցության բարձրացման խնդիր: Մեզ թվում է, որ հրապարակներում, ակցիաների ժամանակ որոշակի զանգված է հավաքվում, ուրեմն ունենք հասարակական-քաղաքացիական այն զանգվածը, որը կարող է գնալ երկրում լուրջ արմատական բարեփոխումների, բայց դա միայն թվացյալ շղարշ է, որի հետևում կանգնած է քաղաքացիական գիտակցության առումով բավականին հետադիմական հայացքներ ունեցող մի ժողովուրդ, որը բացարձակապես պատրաստ չէ կտրուկ քայլերի գնալ: Այսօր ես մեր բուն խնդիրը տեսնում եմ հենց հասարակության հետ տարվող աշխատանքի մեջ:
– Ձեր կարծիքով՝ Կիևում Մայդանի հաղթանակի գործում որքանո՞վ կար կնոջ դերը: Արդյո՞ք Ուկրաինայում պայքարի կիզակետում էլի կնոջ դերը չէր, մինչդեռ մեզ մոտ լուրջ կարծրատիպեր կան: Դուք մի կողմից չեք ընդունում ուկրաինացի կանանց ազատ պայքարի մեթոդները, մյուս կողմից՝ խոսում եք կարծրատիպերը հաղթահարելու մասին: Հակասություն չկա՞ Ձեր խոսքում:
– Ազատություն ասվածը ես բոլորովին այլ կերպ եմ հասկանում: Ազատություն ասելով՝ ես հասկանում եմ կնոջ խոսքի ազատություն, գործելաոճի ազատություն: Իսկ օրալ սեքսի քարոզները, որոնք արվում են Ուկրաինայում, ինձ համար շատ բացասական երևույթ են, անկախ նրանից՝ ուկրաինուհի են, թե հայ: Ինչ վերաբերում է մեր հասարակությանը, եթե մեզ մոտ աղջիկները նման կերպ հանդես գան, տղաների բավականին լայն զանգված պատերի տակ կքննադատեն այդ աղջիկներին ու կանանց՝ նրանց անվանելով անբարոյական:
Ես չեմ կարծում, որ եթե մեր աղջիկները նման ցուցապաստառներով հանդես գային, դա մեր ոստիկանության վրա որևէ ազդեցություն կարող էր թողնել: Նախ Ուկրաինայում իրավիճակն այն աստիճանի էր թեժացել, որ կանանց այդ գործողությունները ստեղծված ֆոնի վրա ինչ-որ կերպ արդարացված էին: Բայց զուտ ինքնանպատակ նման բան անելն ընդունելի չէ: Մյուս կողմից՝ ես հակված չեմ նրան, որ կրկնենք ինչ-որ երկրում տեղի ունեցածը: Ինչու մենք չենք կարողանում մեր ազգային առանձնահատկությունները հիմք ընդունելով՝ մեր հեղափոխությունը իրականացնել: Այն, ինչ կատարվեց Ուկրաինայում և ուկրաինուհու հոգեբանությունը չի կարող համեմատվել հայուհու հոգեբանության հետ: Դարերով եկած այդ հոգեբանությունը մեկ ակնթարթում չի կարող փոխվել:
– Առաջիկայում որևէ ակցիա կազմակերպելո՞ւ եք կամ կոչով հանդես եք գալու: Որո՞նք են Ձեր հետագա քայլերը լինելու և ինչ պիտի անեք Ձեր ասած հեղափոխությանը հասնելու համար:
– Քանի որ եղանակներն արդեն նպաստավոր են, պետք է ժողովրդի գիտակից զանգվածին պայքարի մղել: Մենք լուրջ քարոզչական աշխատանք ենք տանելու, առանձին-առանձին, շենքերով, բակերով անցնելու ենք, և այն ամենը, ինչի մասին խոսեցի, դրա քարոզը պիտի ժողովրդի հետ տարվի: Այդ աշխատանքը տանելուց հետո, երբ հասկանաս, որ գոնե կա գիտակցված որոշակի զանգված, որը հասկանում է քաղաքացու դերը պետության մեջ, ինչու է փողոց ելնում, կարելի կլինի դրական փոփոխության մասին խոսել: Տեսեք, Հայաստանում կան տարբեր նախաձեռնող խմբեր, որոնք ամեն անգամ որոշակի ակցիաներով հանդես են գալիս, որոշակի պայքարի ուղղություններով ժողովրդին փողոց են հանում, բայց քանի որ ժողովրդի գիտակցության մեջ չկա արմատավորված գաղափարը, որ ինքը քաղաքացի է, նա միշտ պիտի սպասի մի նախաձեռնողի, որը պիտի գա իրեն տնից հանի և ներգրավի ինչ-որ ակցիաներում: Ինչքան կարելի է այդ ամենը շարունակել: Այսինքն՝ պետք է ժողովուրդ հասկացողությունից հիմնավորված անցում կատարել քաղաքացի հասկացողությանը, որպեսզի յուրաքանչյուր քաղաքացի իր տանը նստած հասկանա իր դերը պետության կայացման գործում: Ոչ թե սպասի, թե որ նախաձեռնությունը պիտի գա իրեն տնից հանի փողոց:
– Կարելի՞ է ասել, որ այն թեմային, որի մասին բարձրաձայնել էիք Ձեր առաջին ասուլիսում, այլևս չեք անդրադառնա՝ հաշվի առնելով հասարակության տրամադրությունները:
– Ես այդ թեման բարձրացնելու իմաստ և նպատակ չեմ տեսնում: Նման կոչ ես չեմ արել, պարզապես ցանկացած զրույցի ժամանակ այն բազմաբևեռ է լինում, և բուն թեմայից բացի՝ կարող են շոշափվել նաև այլ հարցեր: Այսօր, երբ մենք քաղաքացիական գիտակցության բարձրացման, արժեհամակարգեր ձևավորելու խնդիր ունենք, չեմ կարծում, թե ձեր նշած թեման բարձրացնելու իմաստը կա:
Լուսանկարը՝ PanARMENIAN Photo-ի
