«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Եվրախորհրդարանի պատգամավոր, Եվրոպական պահպանողականների և ռեֆորմիստների (ԵՊՌ) կուսակցության անդամ, Եվրախորհրդարանի ԵՊՌ խմբի արտաքին գործերի կոմիտեի խոսնակ, ՆԱՏՕ-ի խորհրդարանական վեհաժողովի հետ հարաբերություններով զբաղվող պատվիրակության փոխնախագահ, Արտաքին գործերի կոմիտեի անդամ, ԵՄ-Հայաստան բարեկամական խմբի անդամ, բրիտանացի քաղաքական գործիչ Չարլզ Թեննոքը:
– Պարոն Թաննոք, ի՞նչ է կատարվում ԱլԳ տարածաշրջանում: Ակնհայտ է, որ ԵՄ-ն այստեղ կանգնած է լուրջ մարտահրավերների առջև, որոնք չհաղթահարելու դեպքում կորցնելու է ԱլԳ 6 երկրներին, նաև՝ այն աշխատանքը, որը կատարել է ԱլԳ ծրագրի մեկնարկից սկսած: Ինչպե՞ս է պատրաստվում ԵՄ-ն հաղթահարել այս իրավիճակը և արդյոք պատրա՞ստ է շարժվել տարածաշրջանում դոմինանտ դիրքերի ձգտող ՌԴ-ի հետ դիմակայության ճանապարհով:
– Վիլնյուսում կայացած ԱլԳ երրորդ գագաթնաժողովից առաջ մենք տեսանք Ռուսաստանի հստակ և կտրուկ ազդանշանն այն մասին, որ նա չի ցանկանում, որպեսզի ավանդաբար իր ազդեցության գոտում գտնված երկրները հեռանան իրենից: Ներկայումս Ռուսաստանի այս արտաքին քաղաքականությունը թուլացել է Սոչիում կայանալիք ձմեռային Օլիմպիական խաղերի պատճառով, որը Պուտինի համար մեծ կարևորության միջոցառում է: Այնուամենայնիվ, շատ հավանական է, որ Օլիմպիական խաղերի ավարտից հետո Ռուսաստանը կրկնապատկի ջանքերը՝ ընդլայնելու իր ազդեցությունն Ուկրաինայում, Մոլդովայում և Վրաստանում:
Ես հավատում եմ, որ նոր ԵՄ Արևելյան քաղաքականությունը պետք է ընդունի ՌԴ ցանկացած գործողություն որպես զրոյական գումարով խաղ, որից կշահեն ԱլԳ երկրները, ԵՄ-ն և հենց ՌԴ-ն: ԵՄ-ն դրա համար պետք է պատրաստ լինի կոշտ դիրքորոշման, երբ անհրաժեշտություն առաջանա պաշտպանել սեփական և ԱլԳ երկրների շահերը:
– Մենք տեսնում ենք, որ ուկրաինական Մայդանը շարունակում է պայքարել եվրոպական երազանքի համար: Դուք Մայդանին ԵՄ աջակցությունը բավարա՞ր եք համարում, ինչո՞ւ ԵՄ-ն չի պայքարում Ուկրաինայի համար: Չե՞ք կարծում, որ ԵՄ-ի ներկայիս արձագանքն ուկրաինական իրադարձություններին բացասական դաս է այն հետխորհրդային երկրների համար, որոնք ունեն եվրոպական ձգտումներ:
– ԵՄ-ն աջակցում է Ուկրաինայում մարդու իրավունքներին, ժողովրդավարության հաստատմանն ու եվրոպական ձգտումներին, և այս աջակցությունը կայուն կերպով մեծանում է: Ավելի ու ավելի շատ երկրների ու կառավարությունների ղեկավարներ են բանակցում ընդդիմության ներկայացուցիչների հետ, այնպիսի գործիչներ, ինչպիսիք են՝ Քեթրին Էշթոնը, Շտեֆան Ֆյուլեն, Եվրախորհրդարանի պատգամավորներ և պատգամավորներ շատուշատ եվրոպական երկրներից:
Ներկայում մենք տեսանք հստակ ազդանշան, որ Ուկրաինայի իշխանությունները ցանկանում են գնալ զիջումների՝ կասեցվեցին հունվարյան օրենքները, հրաժարական տվեց վարչապետ Ազարովը, ընդունվեց մասնակի համաներման օրենք, ի վերջո՝ ընդդիմության երկու առաջնորդներին առաջարկվեց վարչապետի և փոխվարչապետի պաշտոններ:
ԵՄ-ն ուշադրությամբ հետևում է իրավիճակին և արդեն իր պատրաստակամությունն է հայտնել անձնական, թիրախային պատժամիջոցների կիրառման հարցում: Այնուամենայնիվ, ներկայումս մենք կարող ենք տեսնել զիջումներ և երկխոսության դրական ազդանշան: Միևնույն ժամանակ խնդրում եմ հիշեք, որ Մայդանում ծավալվող բախումները սադրում են ազգայնամոլական կուսակցությունները, որոնք դեմ են զիջումներին: Ես կարծում եմ, որ չափազանց վաղ է գնահատել ԵՄ ամբողջական մոտեցումը Մայդանին, հետևաբար նաև այն, թե սա բացասակա՞ն, թե՞ դրական դաս էր:
– Պարոն Թեննոք, տեղեկություն կա, որ Լեհաստանը դադարեցրել է որոշ ծրագրերի ֆինանսավորումը Հայաստանում՝ այն դեպքում, երբ շատ միջազգայնագետներ պնդում էին, որ ԵՄ-ն, ԵՄ երկրներն ավելի մեծ թափով պետք է աջակցեն Հայաստանին՝ թուլացնելով ՀՀ-ի կախվածությունը ՌԴ-ից: Սա նշանակում է, որ Հայաստանն այլևս Մաքսային միության ազդեցության գոտի՞ է:
– Ես չէի ցանկանա մեկնաբանել Լեհաստանի կայացրած որոշումները: Իմ շատ լեհ գործընկերները, այդ թվում՝ պարոն Տոմաշ Պորեբան՝ Հայաստանի հետ հարաբերությունների հարցով Եվրոպական խորհրդարանի մշտական զեկուցողը, բազմիցս են կրկնել, որ ԵՄ-ն չպետք է փակի իր դռները Հայաստանին տրվող օգնության և աջակցության հարցում՝ շարունակելով ֆինանսավորել Հայաստանում ԵՄ-ի հետ միասին իրականացվող մի շարք ծրագրեր ու բարեփոխումներ: Ես ևս լիահույս եմ, որոշ ժամանակ անց կմշակվի համագործակցության նոր ձևաչափ, միգուցե Ասոցացման համաձայնագրի նոր տարբերակ՝ առանց ԽՀԱԱԳ-ի:
– 2013թ. դեկտեմբերի 9-ին Հայաստան-Եվրամիություն համագործակցության խորհրդի 14-րդ նիստի ավարտին եվրահանձնակատար Շտեֆան Ֆյուլեն հանդես էր եկել հայտարարությամբ, որին ծանոթ եք: Հայաստանում Լեհաստանի դեսպան Զդիսլավ Ռաչինսկին, ինչպես և Դուք ասել էիք, որ ՀՀ-ն և ԵՄ-ն աշխատում են հարաբերությունների նոր հիմքի վրա, ու չի բացառվում, որ սեղանին հայտնվի նոր Ասոցացման համաձայնագիր: Ի՞նչ կարելի է ակնկալել գործողությունների նոր ծրագրից, որը մի շարք տեղեկությունների համաձայն՝ պետք է պատրաստ լինի 2014թ. փետրվար ամսվա ընթացքում:
– Ասոցացման համաձայնագիրը ներառում է շատ ոլորտներ, համաձայնագրի նպատակն է հարմարեցնել երկիրը ԵՄ-ի իրավական հիմքին: Իհարկե, առևտրի հատվածը մեծ դերակատարություն ունի, և մենք գիտենք, որ ԽՀԱԱԳ-ն իրավաբանորեն համատեղելի չէ Եվրասիական և Մաքսային միության հետ: Այնուամենայնիվ, ինչպես ընդգծել էր Եվրոպական խորհրդի նախագահ Հերման Վան Ռոմպեյը Բրյուսելում կայացած ԵՄ-ՌԴ գագաթնաժողովից հետո տված մամլո ասուլիսի ընթացքում, ԵՄ-ի հետ առևտրային համաձայնագրերը կարող են կառուցողական կերպով փոխազդել ՄՄ-ի հետ, քանի դեռ ԱՀԿ օրենքները կիրառվում են, և որոշումների կայացման ազատությունը երաշխավորված է:
Սա հույս է ներշնչում, որ կարող է զարգանալ համագործակցության նոր ձևաչափ: Այս գործընթացը միգուցե դանդաղի 2014թ. մայիսին Եվրոպական խորհրդարանում կայանալիք ընտրությունների և հետագայում նոր Եվրոպական հանձնաժողովի ձևավորման, Եվրոպական խորհրդի նոր նախագահի և արտաքին ու անվտանգության քաղաքականության հարցերով նոր ներկայացուցիչների նշանակման պատճառով: Բայց ես համոզված եմ, որ այս թեման կվերադառնա օրակարգ, և եթե ես ևս վերընտրվեմ, կաջակցեմ այս ծրագրին:
– Ի՞նչ պետք է անեն Հայաստանն ու ԵՄ-ն Վիլնյուսին հաջորդող փուլում երկխոսությունն առաջ մղելու, այն հաջողելու և ռուսական ճնշումները հաղթահարելու համար:
– Ամենակարևորը՝ ցույց տալ, որ Հայաստանն իսկապես տրամադրված է շարժվել բարեփոխումների ուղղությամբ: Այդ բարեփոխումները կազմել են Ասոցացման համաձայնագրի մի մասը՝ հենց երկրների օգուտի համար, և դրանք կարող են իրականացվել նույնիսկ առանց Ասոցացման համաձայնագրի ստորագրության: Այս փոփոխությունները Հայաստանի և հայ ժողովրդի շահերից են բխում:
Օրենքի իշխանություն, անկախ արդարադատության համակարգ, ժողովրդավարական ինստիտուտներ՝ սրանք են այն արդյունքները, որոնք պետք է նկատվեն ԵՄ-ում և ապագայում կօգնեն երկխոսության հարցում: Ինչ վերաբերում է ՌԴ-ին, ապա ԱՄՆ-ն ու ԵՄ-ն հասկացել են, որ ներկայիս աշխարհաքաղաքական իրավիճակում ՌԴ-ն մնացել է Հայաստանի անվտանգության միակ դաշնակիցը, բայց հետագա զարգացումներն այն ոլորտներում, որոնք ես մատնանշեցի, ի վերջո պտղաբեր են լինելու:
