Քարնեգի հիմնադրամի փորձագետ Թոմաս դե Վաալն այն կարծիքին է, որ դատելով նախորդ օրինակներից՝ Բունդեսթագի կողմից հունիսի 2-ին Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը հազիվ թե լրջորեն ազդի Թուրքիայի ու Գերմանիայի հարաբերությունների վրա։ Այս մասին նա գրում է Foreign Affairs-ում։
«Գերմանացիներն առաջինը չեն, որ նման քայլ են ձեռնարկել, և վերջինը չեն լինի: Եվրոպայում նրանք հետևում են Ավստրիայի, Ֆրանսիայի, Շվեդիայի ու ևս մի քանի այլ երկրների օրինակին, որոնք ճանաչել են Հայոց ցեղասպանությունը վերջին մի քանի տարիներին»,- գրում է նա։
Երբ օսմանները սկսեցին արտաքսել հայերին Առաջին համաշխարհայինի ժամանակ, Գերմանիան Օսմանյան կայսրության ամենամոտ դաշնակիցն էր: Գերմանացի սպաներն ու զինվորները ոչ մի ուղղակի դեր չեն ունեցել արտաքսումների հարցում, բայց և ոչինչ չեն արել դրանք դադարեցնելու համար։
1921 թվականին գերմանացի գեներալ Լիման ֆոն Սանդերսը, որը պատերազմի ժամանակ Թուրքիայում գերմանական զորքերի հրամանատարն էր, առաջին մեծ ներողությունը հայտնեց Թալեաթ Փաշային սպանած երիտասարդ հայի դատավարության ժամանակ: Բունդեսթագի բանաձևը շարունակում է Սանդերսից հետո կիսատ մնացածը՝ խոսելով կոտորածների համար «Գերմանիայի պատմական պատասխանատվության» մասին: Բանաձևը նաև կարևոր է Հոլոքոստի ստվերի պատճառով:
Փորձագետը հետաքրքրական է համարում բանաձևի ընդունման ժամանակը, քանի որ այն ընդունելու ակնհայտ ժամանակն անցած տարին էր՝ Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին։ Վաալը կարծում է, որ շատ գերմանացի քաղաքական գործիչների համար սա անուղղակի, եթե ոչ խորհրդանշական ձև էր՝ պատասխան տալու Էրդողանի՝ միգրացիոն ճգնաժամի շրջանում որդեգրած սպառնալից մարտավարությանը։
Դե Վաալը հիշեցնում է, որ բանաձևը նախաձեռնողներից մեկը Գերմանիայի «Կանաչներ» կուսակցության համանախագահ և Թուրքիայի ձախ քրդական «Ժողովուրդների դեմոկրատիա» կուսակցության (HDP) դաշնակից Ջեմ Օզդեմիրն է: Նշվում է, որ Թուրքիայում HDP-ն դարձել է բոլոր փոքրամասնությունների համար «հովանոց», իսկ հայկական հարցն էֆեկտիվորեն միացել է քրդական հարցին:
Էրդողանն իր նոր ավտորիտար կերպարում պատերազմ է հայտարարել քրդերի իրավունքների դեմ և ի հավելումն դրա՝ նաև հայերի իրավունքների դեմ: Էրդողանը սահմանադրական փոփոխությունների անցկացման և երկրում նախագահական կարգ հաստատելու համար խորհրդարանում նոր մեծամասնության կարիք ունի։ Դրա համար նրան անհրաժեշտ է զրկել խորհրդարանում HDP-ի անդամներին անձեռնմխելիությունից, հեռացնել խորհրդարանից և փոխարինել նրանց իր կողմնակիցներով:
Հարձակման թիրախներից մեկն էլ վերջերս դարձել էր HDP-ի ծագումով հայ խորհրդարանական Գարո Փայլանը, որը հանդես է գալիս ի պաշտպանություն փոքրամասնությունների իրավունքների և մարտահրավեր է նետում Էրդողանի հավակնություններին։
Թոմաս դե Վաալը գրում է, որ բանաձևը կարող է միայն դժվարացնել Փայլանի և նրա ընկերների կյանքը, իսկ հնարավոր պատասխան միջոցառումները խոցելի կդարձնեն հայկական համայնքին ու կիսաօրինական հիմունքով աշխատող տասնյակ հազարավոր հայերին:
