«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ԱԱԾ նախկին ղեկավար, Տարածաշրջանային հետազոտությունների կենտրոնի առաջատար վերլուծաբան Դավիթ Շահնազարյանը:
– Պարոն Շահնազարյան, հետևելով Սերգեյ Լավրովի Երևանում հնչեցրած հայտարարություներին՝ ինչպես համատեղ ասուլիսում, այնպես էլ ՀՀ նախագահի հետ հանդիպման ընթացքում՝ ինչպիսի՞ հետևություններ կարող ենք անել, հաշվի առնելով վերջին օրերին առկա այն տեղեկատվական հոսքերը, որ նա Հայաստան էր գալիս որոշակի փաստաթուղթ ներկայացնելու և դրա հետ կապված՝ լսելու հայկական կողմի պատասխանը:
– Նախ ձեր հարցի վերջին հատվածի վերաբերյալ՝ դրանք տեղեկատվական արտահոսքեր չէին. դա պաշտոնական հայտարարություն էր, ՌԴ ԱԳՆ մամլո խոսնակ Զախարովան հայտարարել էր, որ դատարկ ձեռքերով չի գալիս: Այնպես որ, եկեք շատ ավելի լուրջ վերաբերվենք այս ամենին և այն չանվանենք տեղեկատվական արտահոսք:
Նախ՝ երկու բանի մասին խոսենք՝ այն ինչ բարձրաձայնեց Լավրովը, և այն, ինչի մասին Լավրովը գերադասեց լռել. այդ մասը շատ ավելի մեծ է: Կա մի նոր պահ, մի նոր կարևոր տարր, որի մասին Լավրովը խոսեց, իմիջիայլոց, նաև մոտ ապրիլի 12-ին Վիեննայում Ռուսաստանի մշտական ներկայացուցիչը ԵԱՀԿ-ի այդ ձևաչափում նոտա էր տարածել, ինչը շեշտեց այսօր Լավրովը, դա հղումն էր 95թ. եռակողմ պայմանագրին (եռակողմ՝ նկատի ունեմ նաև ԼՂՀ-ն, թեև Լավրովը չհիշատակեց պայմանագրի եռակողմությունը), որը կոչվում է՝ «Զինադադարի ռեժիմի արդյունավետ մեխանիզմների վերաբերյալ»: Սա, իհարկե, նոր տարր է: Ի՞նչ է սա նշանակում:
Մինչ այդ, եկեք ուշադրություն դարձնենք, որ այս վերջին՝ երկրորդ արցախյան 4-օրյա պատերազմից մեկ օր առաջ՝ մարտի 31-ին, տիկին Զախարովան հայտարարել էր, որ համանախագահողների միջև կան տարաձայնություններ: Տարաձայնությունները կայանում էին հետևյալում, որ Միացյալ Նահանգների նախագահողի նախաձեռնությամբ առաջ էր քաշվել և արդեն մոտ կես տարի քննարկվում էր, որպեսզի շփման գծի երկայնքով վերահսկողության մեխանիզմներ ստեղծվեն. երեք առաջարկություն է արվել, որպեսզի վերահսկողության մեխանիզմներ ստեղծվեն: Իմիջիայլոց 95թ. պայմանագիրը նմանատիպ մեխանիզմներ ստեծում է: 95թ. պայմանագրին ես մի քանի անգամ անդրադարձել եմ մամուլով՝ սկսած 2012թ.-ից, և մամուլով դիմել եմ Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի իշխանություններին, որ պետք է Հայաստանն ու Լեռնային Ղարաբաղը, առանց հաշվի առնելու, որ Ադրբեջանը չի կատարում, այդ մեխանիզմներն աշխատեցնեն: Այսինքն՝ ամեն մի խախտման մասին տեղյակ են պահում դիմացի կողմին, այնուհետև տեղյակ են պահում միջնորդ համանախագահող երկրներին, ԵԱՀԿ գրասենյակին՝ Վիեննայում… այս մեխանիզմը չասեմ:
Ամերիկյան առաջարկները էապես վրդովեցրել էին Ռուսաստանին և Ադրբեջանին: Դրա մի քանի ապացույցները կան՝ Լավրովի նախորդ հարցազրույցները, Ռուսաստանի մամլո խոսնակ Պեսկովի պաշտոնական հայտարարություններն այդ մասին:
– Այդ դեպքում ինչո՞ւ նա նորից հիշատակեց, որ անհրաժեշտ է կիրառել դրանք:
– Այո՛, բայց արդեն 95թ. պայմանագրով, այլ ոչ թե ԱՄՆ-ի նախաձեռնությամբ:
– Իսկ տարբերությունը ո՞րն է, պարոն Շահնազարյան, այդ մեխանիզմների, քանի որ դուք այդ՝ 95թ. փաստաթղթի վրա աշխատել եք, տեղյակ եք:
– Այո՛, աշխատել եմ այն ժամանակ այդ փաստաթղթի վրա: Իրականում լավագույնը կլինի, որ այդ երկուսը համատեղվեն, որովհետև 2-րդն ուղղակիորեն լրացնում և շատ ուժեղացնում է այն, ինչ կա 95թ. համաձայնագրում, արդեն հետաքննության մեխանիզմները իրականացնում են տեղում ԵԱՀԿ դիտորդական առաքելության մասնակիցները, որովհետև դեսպան Ուորլիքի երկրորդ առաջարկը, դա ընդլայնելն էր: Հիմա Լավրովը, այսինքն՝ ՌԴ-ն կարծես թե հետ է մղում այդ նախաձեռնությունը և առաջարկում է վերադառնալ 95թ. պայմանագրին: Դա ակնհայտ է, որ չի աշխատելու, որովհետև խախտման դեպքում Ադրբեջանը պետք է դիմի ԼՂ-ին, իսկ եթե խախտումը Հայաստան-Ադրբեջան սահմանի վրա է՝ Հայաստանին: Պարզ է, որ դա չի լինելու: Դեռ ուշ չէ, որ Հայաստանը և Ղարաբաղը սկսեն երկուսով դա իրականացնել, եթե դա արված լիներ, հիմա եռանախագահողների մոտ, ԵԱՀԿ կենտրոնական գրասենյակում հսկայական քանակությամբ ապացույցներ կլինեին, Ադրբեջանը տասնյակ, եթե ոչ հարյուրավոր խախտումներ է արել: Կարծում եմ՝ հիմա, նույնիսկ չսպասելով, (կասկածում եմ, որ դա տեղի կունենա), պետք է դա կատարվի:
– Իսկ ի՞նչ է փոխվում Ռուսաստանի համար, որ նա փորձում է պնդել վերադառնալ 95թ. մեխանիզմներին:
– Ռուսաստանի և անձամբ Պուտինի համար սարսափելի երազ է այն, որ Արևմուտքը պետք է տեղադրի սարքավորումներ շփման գծի երկայնքով, պետք է ԵԱՀԿ դիտորդական առաքելությունն էապես ընդլայնվի, այնուհետև այդ նուն առաքելությունը այնտեղ պետք է խախտումների հետաքննություն անցկացնի, այսինքն՝ այն, ինչ ՌԴ-ն համարում է իր սուրբ-սրբոցը՝ շփման գիծը, և այստեղ պետք է թողնի անաչառ եվրոպացիների՞ն. ոչ մի դեպքում:
-Իսկ 95թ. պայմանագրով այդպես չէ՞ր լինելու:
-Ո՛չ, 95թ. պայմանագրում, չնայած շատ լուրջ կետեր կան, բայց այդ պայմանագրով դիտորդական առաքելության (դա չշփոթեք միջազգային դիտորդների հետ) ընդլայնում կամ դրանց ներկայացում չի նախատեսվում բացարձակապես: Այնտեղ, օրինակ, այսպիսի կետեր կան, որ կողմերը զերծ են մնում հրապարակայնորեն խախտման մասին հայտարարելուց, եթե չեմ սխալվում՝ 6 թե 8 ժամվա ընթացքում, ժամանակ տալով դիմացի կողմին՝ պարզաբանումներ ներկայացնել և այլն: Սա այն է, ինչ երևում է Լավրովի հայտարարություններում բաց: Բայց իրականում այն, ինչ որ կատարվել է, կրկնեմ, մի քանի անգամ ասել եմ այդ մասին, առաջին անգամ երկու տարի առաջ եմ ասել, որ նման սցենար է տեղի ունենալու… Ադրբեջանը միայնակ չէր կարող նման հարձակում, նոր պատերազմ սկսել, թեպետ քառօրյա, ակնհայտ է, որ դրդողը բացառապես եղել է ՌԴ-ն: Այս ծրագիրը, ըստ էության, ծնվել է այն պահին, երբ Ադրբեջանը ՌԴ հետ սպառազինություններ գնելու պայմանագիր կնքեց: Այդ սպառազինություններով լկտիացրեց Ադրբեջանին, այնուհետև հրահրեց այս հարձակումը: Սցենարը պարզ է. ստեղծել քաոս, ըստ այդ սցենարի՝ Ադրբեջանը պետք է գրավեր առնվազն երկու շրջան, և կստեղծվեր մի վիճակ, որ Արևմուտքն ինքը կդիմեր ՌԴ-ին՝ խնդրելով վերահսկողություն հաստատել: Այդ սցենարն առայժմ տապալված է: Ռուսաստանը սա օգտագործեց Արևմուտքի հետ իր հարաբերությունները կարգավորելու համար: Պատահական չեմ համարում, որ քառօրյա պատերազմից հետո միանգամից տեղի ունեցավ այն, ինչին ձգտում էր ՌԴ-ն՝ Ռուսաստան-ՆԱՏՕ հանդիպումը, կարևոչ չեն արդյունքները: Ասեմ նաև, որ այնքան էլ ճիշտ չէ սա համարել միայն Ռուսաստանի նախաձեռնություն, հիշենք՝ երկու անգամ տեղի ունեցավ կարևոր խոսակցություն Քերիի և Լավրովի միջև, և ԱՄՆ փոխնախագահ Բայդընն անձամբ հեռախոսազրույց ունեցավ Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահների հետ:
–Նախօրեին էլ Ֆրանսիայի արտգործնախարարի հետ Լավրովը հանդիպեց:
-Այո՛, հանդիպել էր, բայց այնուամենայնիվ կարևորում եմ ամերիկյան այս նախաձեռնությունը, բայց հիմա կարծես թե ամեն ինչ թողնված է Մոսկվային: Հետագա զարգացումներն ինչպիսին կարող են լինել:
-Եթե կարելի է այստեղ մեկ հարց ևս տամ. փորձենք հավելել. այս օրերին նորից հնչում է կազանյան փաստաթղթի մասին, և ասուլիսում հնչած, հայկական հանրությանը շատ հետաքրքրող միակ հարցը, թերևս, կազանյան փաստաթղթի հետ կապված հարցն էր. Լավրովը նշեց, որ Հայաստանը չի մերժել այդ փաստաթուղթը: Ըստ ձեզ՝ ի՞նչ նպատակով է թարմացվում կազանյան փաստաթուղթը:
-Ես Կազանի փաստաթղթից ավելի կարևոր համարում եմ այն, ինչ այսօր ասաց Սերժ Սարգսյանը Լավրովին, որ շատ հեռացել ենք մենք բանակցություններից: Կարծում եմ՝ Լավրովն այստեղ բանավականաչափ հիասթափված է: Կազանյան փաստաթուղթը հիմա հիշատակվում է, որովհետև հիմա վերադառնալ որևէ փաստաթղթի, իմ կարծիքով դա իրատեսական չէ: Դրան կանդրադառնամ հետո, խոսենք Լավրովի չասածների մասին: Լավրովը պաշտոնական այցով ժամանել էր Երևան բավականին պատկառելի պատվիրակությամբ, նրան ուղեկցում էր իր տեղակալ Կարասինը, Զախարովան, համենայնդեպս նա ծրագրել էր, ես չգիտեմ ինչ չափով է նա Ռուսաստանի ծրագրերը կիսել Հայաստանի իշխանությունների հետ, բայց ծրագիրը պարզ է, Ռուսաստանը այս ամենը նախապատրաստել էր տարածաշրջանում ռուս խաղաղապահ տեղակայելու համար: Հիմա Ռուսաստանը երկու հնարավորություն ունի, քանի որ Արևմուտքը գնաց ինչ-որ չափով… պարզ ասենք՝ այդ շանտաժը՝ այս քառօրյա պատերազմը հրահրելով, ինչ-որ չափով հաջողվեց, Արևմուտքը գնաց ինչ-որ քայլերի, իհարկե՝ Ռուսաստանի երազանքն է, որ իր հետ սկսեն խոսել, բայց ծրագիրը՝ պատերազմի միջոցով հասնել Արցախում ռուսական զինուժի տեղակայմանը, դեռ մնում է: Ի՞նչը կարող է մի քիչ սառեցրած լինել Լավրովի կամ ավելի ճիշտ՝ Ռուսաստանի այս ծրագիը. առաջինը՝ հասարակության, բացառապես հասարակության այն համախմբումը, որ տեղի ունեցավ Հայաստանում, և Հայաստանում սկսված այն քննարկումը, այն դիսկուրսը, որ վաղուց պետք է սկսված լիներ. միանգամից հարց առաջացավ, որ Ռուսաստանը մեր գործընկերը չէ, այն էլ ռազմավարական, որովհետև, ըստ էության, հանդես է գալիս որպես Ադրբեջանի դաշնակից: Ի դեպ, այսօր ասուլիսի ժամանակ Լավրովը, գնահատական տալով ապրիլի 1-4-ի քառօրյա պատերազին, ընդամենը դա որակեց բռնության բռնկում: Ասուլիսի մասին ասեմ, որ ուղղակի վիրավորական է, երբ Լավրովը առնվազն չի ստանում հարց այն մասին, թե շարունակելո՞ւ են սպառազինել Ադրբեջանին, թե ոչ: Բայց դա առանձին հարց է:
-Բայց ես չեմ կասկածում, որ այնտեղ գտնվող մեր գործընկերներից շատերն էին ուզում տալ այդ հարցը:
-Գիտեք՝ չեմ ուզում ասուլիսին անդրադառնալ, որովհետև դիվանագիտական լեզվով ասած՝ խիստ հիասթափված եմ, ինչ-որ շուտասելուկ էր, երկու նախարարներն էլ կարծես վախեցած էին հարցերից. համենայնդեպս ինձ մոտ այդպիսի տպավորություն էր: Չպետք է այսպիսի ասուլիս լիներ: Ես հասկանում եմ, որ սա, այսպես ասած, պրոտոկոլն էր պարտադրում, այցը պաշտոնական էր, ոչ թե աշխատանքային, դրա համար դա տեղի ունեցավ, բայց դա թողնենք, վերադառնանք այն հարցին, թե ինչ կարող է տեղի ունենալ հիմա:
-Եվ Լավրովի չասածներին անդրադառնանք:
-Բանակցությունների մասով նշեմ, որ շատ դիպուկ էր այսօրվա Սերժ Սարգսյանի ասածը Լավրովին, որ մենք շատ ենք հեռացել բանակցություններից: Բանակցություններում վերադառնալ ինչ-որ փաստաթղթի, ի՞նչ փաստաթղթի կարող ենք վերադառնալ այն ամենից հետո, ինչ տեղի է ունեցել: Պարզ է, որ բանակցությունները պետք է լինեն: Իմ խորին համոզմամբ՝ իրավիճակն այնպես է փոխվել, որ եթե առաջ ասվում էր Լեռնային Ղարաբաղի անվտանգություն, ԼՂ ժամանակավոր կարգավիճակ, հետագայում պլեբեսցիտի միջոցով, որովհետև հանրաքվե խոսքը չկար, ԼՂ կարգավիճակի ճշգրտում, հիմա Հայաստանի դիվանագիտությունը Լեռնային Ղարաբաղի անկախության միջազգային ճանաչման հարցը, այդ թվում նաև Ադրբեջանի կողմից ճանաչման, պետք է դիտարկի որպես առաջին հարց, որից հետո կարելի է քննարկել՝ ինչ-որ տարածքից դուրս գալու և այլ միջոցառումների հարցը: Ուրիշ բան է, թե սա բանակցություններում ինչպես է դրվում, ինչպես է արտահայտվում: 90-ականների ողջ բանակցությունների ընթացքում մեր նպատակներից մեկը, իհարկե, զինադադարն էր՝ մեզ ձեռնտու պայմաններով, բայց դրանից առաջ նաև ԼՂՀ-ին բանակցային լիիրավ կողմ դարձնելը: Հիմա պետք է հասկանալ, որ եթե երբևէ խաղաղության պայմանագիր պետք է կնքվի, ապա առաջին փուլում, որպես անվտանգության երաշխիք, պետք է իրականացվի Ադրբեջանի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի անկախության ճանաչումը: Այլապես մնացած խոսակցություններն իմաստ չունեն:
– Սերժ Սարգսյանի այսօրվա խոսքում կարծեք թե հեռավոր ակնարկ կար, որ կատարվածը ևս մեկ անգամ ցույց տվեց, որ ուղղակի բացառվում է, ի՞նչ եք կարծում, մինչև ո՞ւր է կոշտությամբ դրվելու այդ հարցը:
– Կար, ճիշտ է: Ավելացնեմ, որ չգիտեմ, թե Լավրովի գրպանում ինչ կար, բայց գրեթե համոզված եմ, ավելի ճիշտ՝ հուսով եմ, որ այստեղից դատարկ գրպանով է գնացել. այն թղթերը, կամ ինչպես ընդունված է ասել՝ այն լիստը, որ բերել էր, հույս ունեմ, որ Լավրովը իր գրպանից չի հանել: Կարծում եմ՝ այսօրվա ասուլիսում նրա դիսկոմֆորտ պահվածքի և ընդհանրապես բանակցությունների վրա ազդեցություն է ունեցել ՀՀ քաղաքացիների արժանապատիվ ցույցը Ռուսաստանի դեսպանության դիմաց: Տեսա՞ք՝ Ռուսաստանի հատուկ ծառայությունների կողմից ուղարկված (պաշտոնապես հայտարարում եմ սա, առանց թաքցնելու) պրովոկատորը նույնիսկ չկարողացավ խժդժություններ հրահրել, և եկեք չթերագնահատենք դա, դա նույնպես շատ ծանր են գնահատում ռուսները, բայց պետք է կամաց-կամաց դրան սովորեն:
Դիվանագիտական ոլորտում ինչ պետք է անել. ավելացնեմ, որ շատ կարևոր է, որ փորձենք ձեռք բերել դաշնակիցներ՝ հասկանալով, որ այսօր չունենք դաշնակիցներ, և հատկապես չունենք այն կառույցներում, որի անդամ ենք՝ ՀԱՊԿ-ում, ԵՏՄ-ում: Այն ուղղությամբ, որով պետք է շարժվենք, այն նախաձեռնությունն է, որ սկսել է Խաչատուր Քոքոբելյանը. սկսել ԵՏՄ-ից դուրս գալու գործընթացը, որովհետև մենք այնտեղ դաշնակից չունենք, և ոչ միայն դաշնակիցներ ձեռք բերել, այլ նաև հակառակորդներին կամ մեր հակառակորդի դաշնակիցներին փորձել դարձնել չեզոք. առաջին հերթին դա վերաբերում է Ռուսաստանին, որի հետ պետք է անընդհատ շփվել, ինչպես նաև վերաբերում է մյուս հակառակորդներին՝ Պակիստանին, Թուրքիային, այլ պետություններ կան, որոնց հետ պետք է շփվել:
Մենք պետք է հստակ հասկանանք, որ հիմա մենք հույսը պետք է բացառապես դնենք մեզ վրա և լինենք հաստատակամ միայնակի կարգավիճակում, մենք պետք է հասկանանք, որ սա է, որովհետև իմ նկարագրած երկու սցենարներում էլ պատերազմն անխուսափելի է:
-Դուք հիշատակեցիք Խաչատուր Քոքոբելյանի նախաձեռնությունը և նշեցիք, որ այդ ուղղությամբ պետք է գնալ. ենթադրենք մենք դուրս ենք գալիս ԵՏՄ-ից, ի՞նչ եք կարծում, դրանից հետո արդյո՞ք Ադրբեջանին այդ միավորման մեջ ընդգրկելը կարժեզրկվի:
– Գիտեք, քաղաքականությունը այդքան պարզունակ չէ և սևուսպիտակի հարց չէ. դուրս ենք գալիս ԵՏՄ-ից. դա գործընթաց է: Պետք է սկսել այդ գործընթացը և այս ուղղությամբ շարժվելով է, որ մենք Ռուսաստանին կստիպենք մեզ հարգել, այլ ճանապարհ չկա, դրանով մենք կվերականգնենք մեր պետության արժանապատվությունը, որը մինչ այսօր հարվածների է արժանացել մեր, այսպես կոչված, ռազմավարական գործընկերոջ կողմից, և այն շրջապատի կողմից՝ ՀԱՊԿ-ի և ԵՏՄ-ի կողմից, որում մենք գտնվում ենք: Ուրիշ որևէ երկիր չի արել դա: Արժանապատվության հարց է սա:
Ես ասացի, որ պատերազմն անխուսափելի է, և մենք պետք է պատրաստվենք պատերազմի: Եվ մենք երեք ոլորտներում ունենք անելիքներ. արդեն կարճ ասացի դիվանագիտության մասին, երկրորդը՝ ռազմական ոլորտում. Կարծում եմ՝ պետք է թարմացնել մեր բարձր հրամանատարական կազմը՝ գենեարալիտետը: Պետք է կարողանանք լուծել նաև մեր սպառազինությունների հարցը, Ռուսաստանը ամեն ինչ արել է, որպեսզի սպառազինությունների դիսբալանսը, որ կար, ավելի մեծանա, դա իհարկե որոշիչ չէ, բայց չափազանց կարևոր նշանակություն ունի: Թերևս, բոլոր երեք ուղղություները իրար հետ փոխկապակցված են: Երրորդ ուղղությունը՝ ներքին հարցերը. այն գործելակերպը՝ թե՛ ներքին, թե՛ արտաքին, այն մտածողությունը, որով առաջնորդվել է Հայաստանի իշխանությունը, ողջ քաղաքական դաշտը բերել է սրան: Ո՛չ Ռուսաստանը, ո՛չ Ադրբեջանը, ո՛չ Թուրքիան, ո՛չ մյուս երկրները չեն փոխվելու, մինչև մենք ամբողջովին չփոխվենք:
-Դե իսկ առայժմ մեր վարչապետն ասում է՝ «օլիգարխներին կպնելը» դավաճանություն է երկրին: Այսինքն՝ այդ փոփոխության միտումները չկան:
-Եկեք դրան չանդրադառնանք: Ֆրանսիացիները լավ ասացվածք ունեն՝ դավաճանում են միայն յուրայինները: Մեր յուրայինը մեզ անընդհատ դավաճանել է, բայց մնացել է յուրային. ուրեմն եկեք նրան դավաճանելու հնարավորություն չտանք: Այդ յուրայինը պետք է հասկանա, որ ինքը պետք է լինի մեզ հավասար գործընկեր, և հետաքրքիր չէ, որ միջուկային զենք ունի, պետք է հարգի մեր շահերը, հակառակ դեպքում նա մեզ համար կլինի այնպիսի գործընկեր, ինչպիսին Փարիզն է, Բեռլինն է, Հռոմն է: Ռուսաստանը պետք է հասկանա, որ սպառազինելով Ադրբեջանին, նրան այսպես լկտիացնելով, դրդելով հարձակման, ուղղակի կկորցնի մեր գործընկերությունը:
Ներքին հարցերին եմ ուզում անդրադառնալ, որոնք չափազանց կարևոր են, ինչպես նշեցի երեք ուղղություններն իրար հետ փոխկապակցված են: Մենք պետք է հասկանանք, որ այն հայրենասիրական պոռթկումը, որ կա, եթե ներքին որակական փոփոխություններով չի զուգորդվում, ապա կարող է շատ ծանր հետևանքներ ունենալ: Մենք պետք է հասկանանք, որ շատ կարևոր է մեր կայունությունն այս վիճակում, բայց իշխանությունը պետք է դա գիտակցի: Իշխանությունը եթե որակական փոփոխությունների չգնա վերևից. այն գումարները, որ ՀՀ-ից դուրս են գնացել վերջին 10 տարիներին, դա կրկնակի անգամ ավելի է, քան այն սպառազինությունները, որ Ադրբեջանը ձեռք է բերել: Եվ ՌԴ հետ հարաբերությունները վերականգնելու նախապայմանը պետք է լինի այն, որ ՌԴ-ն պետք է պաշտոնապես հայտարարի, որ Ադրբեջանը ոչ մի սպառազինություն չի ստանալու, հակառակ դեպքում Ռուսաստանը կորցնում է միջնորդի իր դերը ԼՂ հակամարտության հարցում:
– Իսկ առայժմ ասուլիսի ժամանակ անգամ հնարավորություն չեղավ զենքի հետ կապված հարց ուղղել Լավրովին: Այս իրավիճակում այն, ինչ Դուք նշեցիք, իհարկե, քայլեր են, որոնք ժամանակ են պահանջում:
-Չունենք այդ ժամանակը:
Հենց դա էի ուզում ասել, որ չունենք ժամանակ, և նշեցիք, որ դատարկ գրպաններով է հեռանալու Հայաստանից Լավրովը: Սա ինչի՞ կարող է հանգեցնել. նշեցիք, որ պատերազմն անխուսափելի է, բայց այսօրվա իրավիճակում կարճաժամկետ ժամանակահատվածում հնարավոր համարում ե՞ք էսկալացիայի վերսկսումը:
– Էսկալացիայի վերսկսում հնարավոր եմ համարում այս պահից սկսած՝ մինչև ամառվա վերջը: Մենք ժամանակ չունենք: Մենք մեզ պետք է սկսենք փոխել, որ մեզ սկսեն հարգել, և մենք ձեռք բերենք դաշնակիցներ: Մինչ այդ պետք է հասկանանք, որ մենք շատ հաստատակամ ենք: Կարծում եմ՝ Լավրովը նաև հասկացավ, որ ռուս խաղաղապահներին, բոլոր խաղաղապահներին ԼՂՀ-ում դիմավորելու են ոչ թե աղ ու հացով, այլ արճիճով: Իսկ արճիճը երբ որ մտնում է խաղաղապահների մարմնի մեջ, նրանք բոլորն ալերգիա ունեն արճիճից, նրանք պետք է լավ հասկանան այդ ամենը: Դա ես չեմ ասում, այդ մասին ԼՂՀ պաշտպանության բանակի հրամանատարներն են հայտարարել: Այնպես որ, մենք ժամանակ չունենք, պատերազմն անխուսափելի է, և մենք պետք է որպես մի միասնություն հանդես գանք, և իշխանությունները պետք է որոշեն, ինչ են անում իրենք: Որակապես պետք է փոխվել:
– Եվ ինչպես ասում են՝ երեկ պետք է սկսեին այդ ամենն անել:
– Իշխանությունները պետք է պատրաստվեն ոչ թե նախորդ պատերազմին՝ արցախյան առաջին պատերազմին, այլ շատ մեծ հավանականություն կա, որ երրորդ արցախյան պատերազմը արդեն կլինի հայրենական պատերազմ: Ես հռետորական հարց եմ հնչեցնում՝ ինչու մինչ այսօր ՀՀ և ԼՂՀ միջև չի ստորագրվել փոխօգնության այն պայմանագիրը ինչի մասին Սերժ Սարգսյանը խոսեց անվտանգության խորհրդի նիստում և հանձնարարություն տվեց: Դա անհրաժեշտ է օր առաջ անել:
–Ասում են, որ մշակվում է դեռ:
–Դուք հավատո՞ւմ եք դրան: Մշակելու համար միջին դիվանագետին պետք է 12 ժամ:
– Պայմանագրի հետ կապված կան լուրջ իրավական խնդիրներ. որպես ի՞նչ սուբյեկտ ես դու այդ պայմանագիրը ԼՂ-ի հետ ստորագրելու, եթե չես ճանաչել նրա անկախությունը. սա էլ է խնդիր:
– Կարելի է շատ ավելի ուժեղ փաստարկներ բերել, եթե չես ուզում այդ պայմանագիրը ստորագրել: Այդպիսի բան ասելը դեմագոգիա է: Ես այդպիսի փաստարկների ընդհանրապես չէի հանդիպել մամուլում: Դա արդեն ինձ մոտ լուրջ մտավախություն է առաջացնում. եթե այդպիսի բաներ կան, ես հայտարարում եմ, որ ուրեմն Ռուսաստանի կողմից կա ճնշում, որպեսզի դա չստորագրվի: Առավել ևս դա պետք է օր առաջ ստորագրվի: Կոչ եմ անում քաղաքացիական հասարակությանը, կուսակցություններին, հենց այսօր դնել իշխանությնների առաջ այդ պահանջը, այսինքն՝ այն, ինչ-որ ասել է ՀՀ նախագահը: Դա իրավական հիմք է, որպեսզի ՀՀ ԶՈւ-ն գործի առաջին գծում, դա մեր ոչ միայն բարոյական պարտքը պետք է լինի, այլ նաև իրավական փաստաթուղթ է պետք դրա համար:
-Համենայնդեպս այդ քայլի մասին այս պահին չկա պաշտոնական հայտարարություն:
–Բայց ինչո՞ւ չի ստորագրվել, եթե ես չեմ սխալվում, Սերժ Սարգսյանը հանձնարարեց արտգործնախարարության ներկայացուցչին, որ դա պետք է կատարվի շատ արագ: Անցել է արդեն երեք շաբաթ, կարծեք թե:
–Սպասենք, միգուցե առաջիկա օրերին լինի կամ լինեն այն լուծումները, որոնք…
-Մեր հասարակությունը պետք է դա ձևավորի որպես պահանջ:
