Օքսֆորդի համալսարանի Բոդլեյան գրադարանում բացվել է «Հայաստան. հարատևող մշակույթի գանձերը» խորագրով ցուցադրությունը, որը նվիրված է Հայոց Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին։
Սուրբ Հովհաննես Ավետարանիչի նկարը մեկն է Հայաստանի մասին պատմող 100 ցուցանմուշներից։ Նկարում նա պատկերված է իր շուրթերին երկնքից իջնող խոսքը գրագիր Պողոսին թելադրելիս։
Ավետարանիչի գլուխը ոսկե լուսապսակով է, իսկ նրա ամբողջ մարմինը պատված է առկայծող փայլով: Սա ձեռագրի համար ստեղծված գունավոր նկար է, որը նկարել է Նոր Ջուղայում՝ հայի կողմից:
Հայերը շատ բաների միջով են անցել և գոյատևել են շնորհիվ իրենց լեզվի, կրոնի և ընտանիքի պահպանման՝ գրում է The Telegraph-ը։
Սուրբ Հովհաննեսի պատկերով Ավետարանը արտագրվել է Նոր Ջուղայում, որտեղ Արարատ լեռան լայն հովիտներից պարսից շահ Աբասը 1604 թվականին արտաքսել է մի քանի հարյուր հազար հայերի: Դա առաջին և ամենադաժան ողբերգությունը չէր այդ ազգի համար:
Զարմանալի է, թե ինչպես են հայերը մնում մշակութային ազդեցություններից դուրս: Հաճախ թշնամական ուժերից չարչարված խումբը լռում է և դառնում փակ խումբ: Հայերը շուտով Նոր Ջուղան դարձրեցին ծաղկող կենտրոն՝ զարգացնելով ադամանդի, մետաքսի և այլ թանկարժեք բարիքների առևտուրը Ասիայի, Աֆրիկայի և Եվրոպայի միջև: Նրանք ունեին առևտրական գաղութներ Լվովում, Մոլդովայում, Ղրիմում, Ռուսաստանում և Կոստանդնուպոլսում՝ 18-րդ դարի հայերի մշակութային մայրաքաղաքում: Հարուստ առևտրականները դարձան կրոնական ձեռագրեր արտագրելու հովանովորները, ինչը նախկինում անում էին մեծ ընտանիքները՝ նախարարությունները:
Որոշ առումով հայերը իրենց առանձնացնում են մյուս քրիստոնյա ժողովուրդներից, քանի որ 451 թվականին նրանք եպիսկոպոսներին չեն ուղարկել Քաղկեդոնի ժողովին, որը տալիս էր մշակված բանաձևեր Հիսուս Քրիստոսի ուղղափառ հավատի մասին: Այդ ժամանակվանից Հայաստանի Առաքելական եկեղեցին դիմադրում է կաթոլիկների փորձերին՝ նրանց իրենց հոտի մեջ գրավելու: «Ագապի» (1851) վեպը, որը գրված է հայկական ձեռագրերից թուրքերեն լեզվով, առաքելական և կաթոլիկ հայերի սիրո պատմությունն է: Քաղկեդոնի թյուրիմացությունները պարզաբանվել են Ամենայն հայոց կաթողիկոս Գարեգին I-ի և Հռոմի պապ Հովհաննես Պողոս II-ի կողմից 1996 թվականին: Իսկ այս տարի Գրիգոր Նարեկացին՝ Հայաստանի մեծ սուրբը, Ֆրանցիսկոս պապի կողմից հռչակվել է որպես Տիեզերական եկեղեցու դոկտոր:
Ցուցահանդեսի ամենահուզիչ ցուցանմուշը Գրիգոր Նարեկացու Մատյանի 18-րդ դարի պատճենի մի մասն է: Այն պահվել էր մի հայի տանը՝ որպես սրբի մշտական ներկայության նշան: Ընտանիքը 1915 թվականի Օսմանյան կայսրության կողմից ցեղասպանության ժամանակ իրենց տունը լքելուց առաջ այդ գիրքը վերցրել է իր հետ և փրկել:
