Բոյկո՞տ, թե՞ «Ոչ». ինչից է ավելի շատ վախենում իշխանությունը

«Առաջին լրատվական»-ի Realpolitik հաղորդաշարի հյուրն է Ազգային ժողովի պատգամավոր, ԱԺ Պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Հովհաննես Սահակյանը:

-Պարոն Սահակյան, այսօր թիվ մեկ քաղաքական օրակարգային հարցը սահմանադրական փոփոխություններն են: Արդեն քաղաքական տարբեր նախաձեռնություններ իրենց կարծիքը հասցրել են հայտնել: Տարածված տեսակետն այն է, որ ինքնին այս օրակարգը կեղծ է, և երկրում ընդհանրապես սահմանադրական փոփոխությունների անհրաժեշտություն չկա, և այս օրակարգը արհեստականորեն ներմուծվել է քաղաքական դաշտ և հետին նպատակներ է հետապնդում: Ինչպե՞ս եք վերաբերվում այս տեսակետին:

-Կեղծ է, արհեստական է, թե ներմուծված է, սա ընդամենը քաղաքական շեշտադրումներ են, և փորձում են ներկայացնել, որ ժողովուրդը կամ որևիցե մեկի համար հետաքրքիր չէ, ընդամենը օրակարգ է, որ դրվել է շրջանառության մեջ: Երկրորդը, թե իբր սահմանադրական բարեփոխումները դրվել են շրջանառության մեջ ինչ-ինչ օրակարգեր շեղելու կամ այլ հունով տանելու համար: Պետք է նշեմ, որ այս դեպքում էլ մեր գործը ազնիվ է, և իսկապես նպատակը սահմանադրական բարեփոխումներն են:

Այն դրույթները, որոնք այսօր տեղ են գտել սահմանադրական բարեփոխումների նախագծում, դրանք կարծես թե արտացոլում են ամբողջ ներքաղաքական այն չորս-հինգ տարիների քննարկումները, որոնք տեղի են ունեցել թե՛ ընդդիմության մեջ, թե՛ իշխանության: Փորձենք հիշել, թե ինչ էին խոսում 2009-2010 թվականներից մինչ օրս մեր քաղաքական դաշտի և՛ կոնսուլտացվող քաղաքական ուժերը, և՛ եռյակ, քառյակ կազմող քաղաքական ուժերը:

Առաջին պահանջը համակարգային փոփոխությունն է: Երկիրը, ինչպես իրենք էին նշում, չի կարող զարգանալ: Այլևս այս պայմաններում և՛ կառավարման համակարգի, և՛ ընդհանրապես այս համակարգի երկիրը առաջընթաց չունի և չի կարող գնալ առաջ:

Երկրորդը, պետք է ձերբազատվենք մեծամասնական ընտրակարգից և ունենանք 100 տոկոս համամասնական, և երրորդ, որ դա պետք է ամրագրվի Սահմանադրության մեջ, որովհետև Սահմանադրությունն ավելի կոշտ կամ ավելի դժվար փոփոխվող իրավական ակտ է և ավելի վստահություն ու հույս կարող է ներշնչել թե՛ ընդդիմությանը, թե՛ ժողովրդին:

Այն հիմնական թեզերը, որոնք հնչեցվել են մինչ օրս, կարծես թե արտացոլված է իրենց պատկերացումներում:

-Բայց քաղաքական դաշտի այսօրվա մասնակիցները մերժում են:

-Քաղաքական դաշտի այդ մերժողները չեն փոխվել 2009-2010 թվականների նույն պնդումները անողներից, նույն մարդիկ են, նույն քաղաքական ուժերն են՝ մի փոքր տարբերությամբ կամ փոփոխություններով և՛ իրենց մտածելակերպի, և՛ որոշակի վերադասավորումների արդյունքում: Ես շատ հիանալի հիշում եմ նաև իրենց բոլոր քննարկումները, օրինակ՝ ԲՀԿ թիմն էր դրա հեղինակներից, ՀԱԿ-ը, ովքեր կոնսուլտացիաներ էին կազմակերպում: Նրանց հիմնական թեզը հենց այն գաղափարն էր, որոնց մասին նշեցի: Այսինքն՝ այդ առանցքային կետերն էր, որ իրենք առաջ էին քաշում և, իհարկե, ՀՅԴ-ն, որը տարիներ շարունակ, որքանով ես քաղաքականության մեջ եմ և հիշում եմ, նշել են, որ գնում ենք խորհրդարանական կառավարման համակարգի:

–Որքանո՞վ են կարևոր սահմանադրական փոփոխությունները իշխող քաղաքական կուսակցության համար:

-Բավականին կարևոր են: Կարևոր են, որովհետև մենք հասկանում ենք, որ պետք է գնանք առաջ, պետք է փոփոխություններ իրականացնենք: Տեսակետը, թե այսօրվա Սահմանադրությո՞ւնն է խանգարում, այսօրվա Սահմանադրությո՞ւնը չի թողնում, որ այսօրվա իշխանությունները զարգացնեն երկիրը և այլն, այս սկզբունքով, որ նայենք, ապա պետք է Ազգային ժողովում օրենքներ չընդունենք, դուք լրատվություն չտաք: Ինչո՞ւ, որ լրատվությունը չլինի, ընդդիմությունը չլինի, այս երկիրը չի՞ զարգանալու:

–2014 թվականի ապրիլի 10-ին Սերժ Սարգսյանն ասել է, որ ինքը դեմ է կառավարման համակարգի փոփոխությանը:

-Ընդդիմությունը նշում էր, որ իրենց պետք է տանք վերահսկողական լծակներ, դա հենց այնպես չես ասի: Սահմանադրությամբ այդ մեխանիզմը եթե անզեն աչքով նայես, նույնիսկ իրավաբան էլ չլինես, տրված է: Նույն այն հիմնական պաշտոնները՝ ԿԸՀ, Գլխավոր դատախազ, ԿԲ, ղեկավարների ընտրությունը հարաբերակցության ձայների, պետք է առնվազն նոր ընտրվի և նշանակվի: Սա նշանակում է, որ մեծամասնությունը, որ որոշ քաղաքակն ուժերի կողմից ճիշտ չընկալվեց, կարողանա նաև հաշվի նստել ընդդիմության հետ: Արդյոք սա վերահսկողական մեխանիզմ չէ: Երբ որ քննիչ հանձնաժողովներ են ստեղծվում, եթե հանրության մեջ կան խնդիրներ, և այդ խնդիրը դառնում է քննարկման առարկա Ազգային ժողովում և իրավունքի ուժով արդեն իսկ գրված է նախաձեռնում են 1.3 կամ 1.4 հարաբերակցությամբ ձայներով հնարավորություն ես տալիս չնչին ձայներով ընդդիմությանը ԱԺ-ում ստեղծել ժամանակավոր հանձնաժողով և քննության առարկա դարձնել՝ արդյոք դա մեխանիզմ չէ:

–Վարդան Օսկանյանը ասում է, որ Հայաստանի քաղաքական համակարգի գլխավոր չարիքը կայուն մեծամասնության երաշխավորումը՝ լինի ընտրության երկրորդ փուլով, թե բոնուսային տարբերակով, փաստացի սահմանադրական նորմ է դառնում: Խորհրդարանի ձայների 1.3-ով սահմանադրական փոփոխության հնարավորությունը, Զինված ուժերի գլխավոր հրամանատարի անձի շուրջ անորոշ ձևակերպումները, 100-տոկոսանոց համամասնական ընտրակարգի անցնելու քողի տակ ընտրական օրենսգրքի այնպիսի փոփոխությունը, որը կամրագրի քվեարկության ռեյտինգային դրույթը՝ գործնականում դառնալով 100-տոկոսանոց մեծամասնական համակարգ:

-Կայուն մեծամասնություն: Չեմ կարծում, որ կայուն բառը ինչ-որ մի տեղ վատ ձևով ասոցացվեր: Կարևոր է, որ այդ կայուն մեծամասնությունը ձևավորվի և ընտրվի լեգիտիմ ճանապարհով:

Երբ այս նախագիծը հրապարակվել էր, երբ մենք գործընկերների հետ զրուցեցինք, թերըմբռնում կար, ոչ ճիշտ ընկալում կար: Այսինքն՝ կայուն մեծամասնություն, որովհետև երկրորդ փուլ անցնում են առավել ձայներ հավաքած քաղաքական ուժերը, դարձնում եք երկու քաղաքական ուժերի պետություն, բայց չէ, այդպես չէ, որովհետև եթե ենթադրենք՝ ընտրություններին մասնակցում է 7 քաղաքական ուժ, յոթ քաղաքական ուժից առնվազն երկուսը առավել ձայներ են հավաքել և, բնականաբար, այն յոթից առնվազն 3-ը կամ 4-ը նվազագույն շեմը հաղթահարել են x ձայներով, ապա իրավունք չունենք ժողովրդի վստահության քվեն ստացած քաղաքական թիմերից վերցնել մանդատ, որպեսզի երկրորդ փուլի ընթացքում, ի հաշիվ այդ մանդատների, ունենանք կայուն մեծամասնություն: Սահմանադրական բարեփոխումների մասնագետների այդ խումբը փորձել է ձեռք չտալ ժողովրդի քվեին և գնալ այլ ճանապարհով, և այդ այլ ճանապարհը, որպեսզի երկրորդ փուլի ընթացքում կայուն մեծամասնությունը ձևավորվի այն քաղաքական ուժերի կամ երկու քաղաքական ուժերի շուրջ, որոնց կմիավորվեն նաև այդ ձայները հավաքած քաղաքական ուժերը:

Ինչու են վախենում երկրորդ փուլից. չէ՞ որ երկրորդ փուլում մեր ընդդիմությունը շատ ավելի համախմբված է լինում, շատ ավելի ակտիվ է լինում: Միգուցե սա այն շանսն է, որ իրենք պետք է գան իշխանության, միգուցե սահմանադրական կարգով գան օրինական իշխանության. սա հենց այն կետն է, որ փորձում են անցկացնել:

–Հայաստանում քչերը կհավատան, որ ՀՀԿ-ն հնարավորություն է ստեղծում իրականում այլ քաղաքական սուբյեկտներին իշխանության գալ:

-Չեմ կիսում այդ տեսակետը: ՀՀԿ-ն այն քաղաքական թիմն է, որ այսօր էլ աշխատում է: Այսօր էլ մենք, օրինակ, Սպիտակի տարածքային կառուցում ենք անցկացնում և գույքագրում կատարում: Աշխատանքներ ենք տանում մեր կուսակցական գործընկերների հետ: Հանդիպում ենք ժողովրդի հետ: Այցելում ենք սահման՝ տեսնելու զինվորներին, ովքեր ԼՂ են մեկնել, տեսնենք՝ ինչպես են: Արդյոք սա աշխատանք չէ, որ անդրադառնա ընտրական պրոցեսների վրա:

Քաղաքական թիմերի մի ստվար զանգված, նույն ԱԺ-ում էլեմենտար վստահված անձ, էլ չեմ ասում հանձնաժողովի անդամ, վստահելի անդամ այդ տարածքներում չունեն, որպեսզի տանեն և ասեն՝ սա իմ հանձնաժողովի անդամն է, ես իրեն վստահում եմ, ինքը կարող է վերահսկողություն իրականացնել ընտրական պրոցեսների ժամանակ: