«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ԱԺ «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Արմեն Ավետիսյանը:
– Պարոն Ավետիսյան, 2014թ. բյուջեի կատարողականի ժամանակ Դուք դժգոհում էիք, որ կաթի 1 լիտրի մթերման գինը բավականին ցածր է՝ մոտ 90-100 դրամ է: Մինչդեռ Գյուղատնտեսության նախարարության պաշտոնյաները հակադարձում էին, թե արդեն կարգավորել են, և այդ գինը 130 դրամ է: Կարո՞ղ եք ասել, թե ի՞նչ վիճակ է տիրում այդ շուկայում:
– Դա շատ լուրջ հարց է: Այդ հարցը ես բարձրացրել եմ մարտ ամսին, երբ մարդիկ դեռ պատկերացում չունեին, թե ինչ կարող է պատահել: Նախ ասեմ, որ կաթի արտադրությունը սեզոնային բնույթ է կրում, մայիս ամսին կաթի արտադրության քանակը կրկնակի-եռակի անգամ բարձրանում է: Մեր տեղական կաթի փոշի արտադրող գործարանները մայիս-հունիս-օգոստոս ամիսներին մեկ օրում ընդունում են 300-350 տոննա կաթ: Բայց այս տարի այդ գործարանները կաթի փոշի չեն արտադրել, որովհետև դրսից ավելի էժան փոշի էր բերվում: Իսկ երբ դրսից անսահմանափակ քանակությամբ և անհայտ ծագմամբ ու բաղադրությամբ էժան կաթի փոշի է բերվում, տեղական փոշին չի կարող մրցակցել դրա հետ: Տեղական արտադրանքը չի կարող մրցակցել Ուկրաինայից ներկրված էժան՝ մեկ կգ-ը 1,7 դոլար արժեցող կաթի փոշու հետ: Իսկ Հայաստանում մեկ կգ կաթի փոշի ստանալու համար պետք է 11 կգ կաթ ջրազրկել: 11 լիտր կաթը 90 դրամով արժե 1000 դրամ: Արտադրելուց՝ հոսանք, աշխատուժ և այլ բաղադրիչներ օգտագործելուց հետո ինքնարժեքը դառնում է 1300 դրամ, ինչը 1,7 դոլարի նկատմամբ մրցունակ չէ: Հայաստանում այս տարի կաթի փոշի արտադրող որևէ գործարան չի աշխատել: Սովորաբար նրանք բացվում են մայիսին և փակվում են սեպտեմբերի վերջին: Եվ օրվա կտրվածքով 300-350 տոննա կաթը չի մթերվել: Այդ կաթը մղվել է մյուս՝ պանրի արտադրության շուկա: Նման պայմաններում պանիր արտադրողն էլ ասում է, եթե առաջարկը շեշտակի անգամ ավելի է պահանջարկից, ինչու էժան չընդունեմ: Օրինակ՝ միայն Տաշիրի շրջանի հինգ գյուղերում կաթ ընդհանրապես չի մթերվում:
– Գյուղացիներն էլ դժգոհում են, որ 90-100 դրամով կաթ վաճառելը ձեռնտու չէ անասնապահության համար, և արդեն մորթ են սկսել:
– Գյուղացին չի կարող 90 դրամով կաթ վաճառել ու անասուն պահել: Ունենք պարզ հաշվարկ, որ կաթի ինքնարժեքը հաշվում են ոչ միայն ամառվա համար, ինչը անում է մեր համապատասխան գերատեսչությունը, այլ նաև ձմռան համար: Ամենամեղմ հաշվարկներով մեկ լիտր կաթի գինը 160-170 դրամ է: Այդքան ծախս անող գյուղացին ինչպես կարող է վաճառել 100 դրամով և վարել անասնապահական տնտեսություն: Եվ առաջիկայում, երբ արոտի շրջանն ավարտվի ու մսուրային շրջանը գա, երբ անասունները պահելու համար գյուղացին նորից ներդրումներ անի, այդ ժամանակ արդեն տեղի կունենա կենդանիների զանգվածային սպանդ: Եվ եթե մեկը կարող է ասել, թե դա չի լինելու, հոկտեմբեր-նոյեմբեր ամիսներին ես հակառակը կապացուցեմ: Շատ դաժան բան է սպասվում: Գյուղատնտեսության այդ ճյուղը առանց այդ էլ լավ վիճակում չէր գտնվում, բայց վերջին երկու-երեք տարիներին գլխաքանակի տեսակետից որոշակի առաջընթաց էինք տեսնում:
– Այսինքն՝ կաթի փոշու ներկրումը սպառնո՞ւմ է Հայաստանի անասնապահությանը:
– Սպառնաց: Հիմա ես գիտեմ, որ կառավարության կողմից միջոցներ են ձեռնարկվել, և սահմանի վրա կաթի փոշով կուտակված մեքենաներ կան: Բայց արդեն ուշ է: Կա Սննդի անվտանգության ծառայություն, որը համապատասխան փորձանմուշներ պետք է վերցնի, ուղարկի լաբորատորիա, որպեսզի որոշեն այդ փոշու բաղադրությունը, թե փաստաթղթում առկա և իրական բաղադրությունը համապատասխանո՞ւմ են: Ես համոզված եմ, որ չի համապատասխանելու, որովհետև այնտեղ կարող է լինել պալմայի յուղ, կոկոսի յուղ և այլն:
– Փաստորեն հիմա Հայաստանի կաթնամթերք արտադրող գործարաններն օգտագործում են ներկրված կաթի փոշուց ստացված կաթը: Եվ մենք սպառում ենք այդ փոշո՞ւց պատրաստված կաթնամթերքը:
– Ձմեռային սեզոնին կաթնամթերքը հիմնականում կաթի փոշուց է պատրաստվում: Կաթի փոշին իրականում այդքան էլ վտանգավոր չէ, կաթը շուտ փչացող ապրանք է, և որպեսզի կաթը կոնսերվացնենք, պետք է ջրազրկենք ու դարձնենք փոշի: Բայց եթե կաթի բնական յուղը չփոխենք պալմայի յուղով կամ բնական սպիտակուցը՝ չգիտեմ ինչով, այդ դեպքում կաթի փոշին շատ նորմալ ապրանք է: Եթե լավ կաթի փոշի է, տեղական կաթից պատրաստված փոշի է, դա նորմալ է: Իսկ ինչ վերաբերում է Ուկրաինայից ներկրվող կաթի փոշուն, ապա Ռուսաստանը տևական ժամանակ է, ինչ այդ պետությունից կաթի փոշի չի ներմուծել: Եվ պատճառ է բերել իր Սննդի անվտանգության ծառայության այն փաստաթուղթը, թե այդ փոշին չի համապատասխանում այն չափանիշներին, որոնք դուք ներկայացնում եք: Եվ ՌԴ չմտնելով՝ Ուկրաինայում հսկայական ծավալների կուտակում է տեղի ունեցել, բորսայում գները 4,9 դոլարից իջել են մինչև 1,7 դոլարի: Բացի այդ, կաթի փոշին ունի պահպանման ժամկետ, և երբ այն մոտենում է ավարտին, բնականաբար պետք է ուտիլիզացվի կամ վաճառվի էժան գնով:
– Այսինքն՝ չի բացառվում, որ Ուկրաինայից Հայաստան ներմուծված կաթի փոշին նաև ժամկետանց է:
– Ես չեմ կարող ասել, դրա համար կա Սննդի անվտանգության ծառայություն, որն այս վերջին շրջանում սկսել է լուրջ քայլեր իրականացնել, ինչը ողջունելի է: Բայց ափսոս, որ դա ուշացավ, պետք է արվեր երեք-չորս ամիս առաջ:
