Ռուսաստանի և Աբխազիայի միջև օրերս կնքված ռազմավարական գործընկերության մասին համաձայնագրի ստորագրումից հետո ՌԴ նախագահ Պուտինը անսպասելի կերպով հայտարարել էր, որ կախված Աբխազիայի դիրքորոշումից, Ռուսաստանը պատրաստ է երկաթուղային հաղորդակցության ծրագիր իրականացնել դեպի Վրաստան և Հայաստան:
Այլ կերպ ասած՝ խոսքը, բնականաբար, աբխազական երկաթուղու վերագործարկման պատրաստակամության մասին է: Այս երկաթուղին շատ կարևոր է Հայաստանի համար, որը հնարավորություն կտա տրանսպորտային առավել նպաստավոր պայմաններ ունենալ ապրանքները ռուսական շուկա արտահանելու հարցում: Ավելին՝ աբխազական երկաթուղու առկայությունը կոմերցիոն տեսանկյունից շատ գրավիչ կդարձնի հայ-իրանական երկաթուղին, որով փաստորեն Հայաստանի միջոցով Իրանը կկապվի և Վրաստանին, և Ռուսաստանին:
Թվում է՝ ըստ էության այս հեռանկարները ոգևորիչ են և՛ Հայաստանի, և՛ Վրաստանի համար, սակայն այստեղ առաջ է գալիս Աբխազիայի կարգավիճակի հարցը, որում Վրաստանն ունի, բնականաբար, իր պահանջները և գնահատականները, և որը հենց ռուս-աբխազական պայմանագրի ստորագրումից հետո հնչեցրեց Վրաստանի նախագահը: Նա հայտարարեց, որ դա Վրաստանի դեմ գործողություն է, անեքսիայի քայլ: Մյուս կողմից, սակայն, տեսականում պետք չէ բացառել, որ չնայած հակամարտության առկայությանը, այնուհանդերձ կողմերը գան տրանսպորտային կոմունիկացիաները աշխատեցնելու համաձայնության:
Տեսականում սա բացառված չէ՝ տնտեսական համագործակցությունը չարգելակել քաղաքական հակամարտությունների պատճառով: Սակայն գործնականում նման նախադեպեր, այն էլ մեր տարածաշրջանում, չկան: Եվ գործնական առումով, մեղմ ասած, հավանական չէ, որ կլինի նախադեպ աբխազական երկաթուղու դեպքում: Այսպես, թե այնպես, անգամ ամենալավատեսական զարգացումների պարագայում հստակ է, որ խնդիրները վերաբերում են տարիների աշխատանքի և հսկայական ներդրումների:
Միաժամանակ, հայտնի է նաև, որ տարածաշրջանում կա առնվազն մեկ այլ խոշոր ծրագիր, որն արդեն իրականացվում է՝ Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթուղային նախագիծը, որի նշանակությունը Հայաստանի համար հարաբերական է: Մի կողմից այն Հայաստանը շրջափակող նախագիծ է, մյուս կողմից էլ անցնում է Ջավախքով և ըստ էության կարող է նպաստել Ջավախքի բնակչության սոցիալ-տնտեսական վիճակին, հետևաբար հայապահպանությանը: Միևնույն ժամանակ, անշուշտ, նույն այդ մասով առկա են բազում այլ մարտահրավերներ:
Այս ամենին զուգահեռ՝ մի քանի օր առաջ տեղեկություն տարածվեց Ադրբեջանի տարածքով Իրանի հետ կապող երկաթուղի կառուցելու ռուսական մտադրության մասին: Դժվար է պատկերացնել, որ Ռուսաստանը կարող է միաժամանակ երկու խոշոր երկաթուղային նախագիծ իրականացնել: Հետևաբար՝ դրանցից առնվազն մեկի դեպքում Մոսկվան ինքն էլ համոզված չէ իր մտադրությունների իրատեսականության հարցում: Առավել ևս, որ երկու նախագծերը՝ աբխազականը և իրան-ադրբեջանականը, միմյանց հակադրվող նախագծեր են: Հետևաբար՝ Մոսկվան ամենայն հավանականությամբ փորձում է այս երկու նախագծերի հրապարակայնացման վրա սկսել դիվանագիտական նոր խաղ:
Ընդհանրապես, այս ամենում գլխավորը երևի թե հենց դա է՝ նմանօրինակ հայտարարությունների միջոցով քաղաքական-դիվանագիտական նախաձեռնություններ հանդես բերելն ու ընդհանուր կովկասյան խաղն առաջ տանելը: Այս տեսանկյունից Հայաստանին, բնականաբար, չարժե ոգևորվել հռչակվող նախագծերով և մտադրություններով: Առավել կարևոր է կենտրոնանալ խնդրի դիվանագիտական-քաղաքական կողմի վրա և հասկանալ այն խաղի էությունը, որ փորձ է արվում բորբոքել նմանօրինակ ենթակառուցվածքային մտադրությունների բարձրաձայնման միջոցով:
Հարավային Կովկասը չափազանց անկայուն ժամանակաշրջան է թևակոխել՝ իրատեսական ենթակառուցվածքային նախագծերի մասին խոսելու համար: Հետևաբար՝ դրանք կարող են լինել միաժամանակ թե գրավիչ հեռանկարներ, թե ծուղակներ, եթե մասնակից կամ հարակից սուբյեկտները չեն տիրապետում խաղի խորքային՝ քաղաքական-դիվանագիտական կամ ռազմա-քաղաքական բնույթին: Հայաստանի մոտեցումները պետք է ձևավորվեն ըստ այդմ՝ չտրվել որևէ գայթակղության կամ հակառակը՝ խաղալ դրա վրա, միանալով «խրախճանքին»:
Սակայն այստեղ էլ իր հերթին շատ կարևոր է, որ Հայաստանը նախ հստակեցնի, թե ինքն ինչ է ուզում և պատկերացնում տարածաշրջանում, ինչ օրակարգ, ինչ հայեցակարգ և տարածաշրջանային քաղաքականության ինչ ռազմավարություն ունի Հայաստանն ինքը: Եթե Հայաստանի մոտ բացակայում է այդ ամենը, ապա հազիվ թե հնարավոր լինի հաջողության հասնել թե ընդհանուր տարածաշրջանային խաղի ընկալման, թե դրանից բխող որոշումների կայացման հարցում: Իսկ այդ հարցում Հայաստանի վարած քաղաքականությունը վկայում է հակառակի մասին՝ Հայաստանը որպես պետություն չգիտե, թե ինքն ինչ է ուզում, քաղաքականություն վարողներն ունեն միայն անձնական ցանկություններ՝ բիզնեսի և իշխանության անվտանգություն ու երաշխիքներ, իսկ երկրի ներսում էլ բացակայում է այդ հարցերի վերաբերյալ քաղաքական ճնշումն իշխանության վրա:
