Եթե թուրքական ինչ-որ բան կա, որն ըստ արժանվույն գնահատվել է հայկական միջավայրում` դիվանագիտությունն է: Թուրքական դիվանագիտությանը մենք` հայերս, զզվանքից բացի մի տեսակ թաքուն ակնածանքով ենք վերաբերում:
Մեր պատմության ուսուցիչները անգամ, որ սովոր են ամեն թուրքականի մասին խոսել նվաստ և զազրելի շեշտադրումներով, թուրքական դիվանագիտության մասին խոսելիս փոխում են տոնայնությունը: Եվ իրապես, ինչպես չզարմանալ մի երկրի դիվանագիտության վրա, որը կարողացավ շրջանցել իր համար կործանարար Սևրի պայմանագիրը, համաշխարհային խառնակ ժամանակներում շատ հաճախ գտնվելով պարտվողների ալյանսում` էական պարտություններ չկրեց, մշտապես ունենալով ոչ այնքան դրական իմիջ` կարողացավ իր կարևորությունը պարտադրել ամբողջ աշխարհին:
Իսկ ինչո՞ւմն է թուրքական դիվանագիտության և ընդհանրապես Թուրքիայի գաղտնիքը: Դա թերևս կարելի է ձևակերպել հետևյալ կերպ` այս երկիրը իրեն պատրաստ է պահում իրադարձությունների զարգացման ցանկացած սցենարի, և կարողացել է ինքն իր մեջ աշխարհում տեղի ունեցող ցանկացած գլոբալ պրոցեսի արագ արձագանքելու, այդ պրոցեսների մեջ տեղավորվելու, այդ պրոցեսներին համապատասխան ճկվելու մեխանիզմներ ներդնել, և այդ մեխանիզմը աշխատում է զարմանալի ճշգրտությամբ, հասնելով ընդհուպ` աբսուրդի մակարդակի:
Իմ այս շարադրանքի իմաստը, ամենևին էլ թուրքերի ու թուրքական պետության հոգեվերլուծությունը չէ: Պարզապես ինձ համար, մեղմ ասած, ոչ այնքան սիրելի հարևանի և բնական մրցակցի գործելակերպի ուսումնասիրությունը հնարավորություն է տալիս դառնորեն գիտակցել մեր վիճակի խեղճությունը, հասկանալ, որ մենք, որպես ժողովուրդ, որը այսպես թե այնպես պետք է մրցակցության մեջ մտնի աշխարհի մյուս ժողովուրդների հետ, կանգնած ենք ներքին հոգեբանական, գիտակցական և կուլտուրոլոգիական վերափոխումների անհրաժեշտության առաջ:
Մենք կանգնած ենք մեր գիտակցական տաբուները ջարդելու, մեր իմաստավորածը վերաիմաստավորելու հրամայականի առաջ, այլապես մեզ ոչ մի լավ բան չի սպասվում գնալով ավելի ու ավելի ինտելեկտուալ ու ճկուն դարձող այս աշխարհում: Մեր իրավիճակի գլոբալ դառնությունը ակնհայտ է դառնում հենց թեկուզ այս պահին աշխարհաքաղաքական և ներքաղաքական վիճակի համադրությամբ: Աշխարհում շարունակվում է ժողովրդավարացման նոր ալիքի հաղթարշավը, և բազմաթիվ երկրներում քաղաքական համակարգը որոշակի վերաձևումներ է ապրում այս իրողությանը համապատասխան:
Տարբեր երկրներում ի հայտ են գալիս քաղաքական ուժեր և լիդերներ, որոնք իսկապես Հռոմի պապից էլ կաթոլիկ են, ԱՄՆ նախագահից էլ ամերիկամետ, որոնց համար արժեքային արևմտյան համակարգը վեր է ամեն ինչից: Սա, ըստ էության, պատահական չէ և վկայում է այդ երկրներում պետական իմունիտետի առկայության մասին: Այդ երկրների վիրտուալ գիտակցությունը ընկալելով, որ աշխարհում ձևավորվել է նոր դոմինանտ ուժ, որն ունի իր նպատակները իրագործելու բոլոր անհրաժեշտ ռեսուրսները, ամեն ինչ անում է այդ ուժի թիրախը դառնալուց խուսափելու համար` ներսում ձևավորելով «նոր ինտերվենցիայի» դաշնակիցներ, որոնք ի վիճակի են ներսում գործել և իրավիճակը իրենց հսկողության տակ առնել:
Ու այսօր Հայաստանին սպառնացող ամենամեծ վտանգը ամենևին էլ Սերժ Սարգսյանի կոռումպացված և բռնապետական իշխանության գոյությունը չէ: Մեր ամենամեծ վտանգն այն է, որ Հայաստանը ցայսօր այդպես էլ չի կարողացել ձևավորել պետական իմունային համակարգ, որ կարողանա շախմատային կոմպյուտերի նման հաշվարկել պետությանը սպառնացող բոլոր մարտահրավերները և ավտոմատ ռեժիմով իրականացնել ամենաօպտիմալ և անհրաժեշտ քայլերը, երկիրը թիրախի կարգավիճակից դուրս բերելու համար:
Հայաստանի Հանրապետությունն իսկապես այսօր բախտին սպասողի կարգավիճակում է հայտնվել: Այն, որ մեր երկրի միջազգային իմիջը օր օրի վատանում է, այն որ մեր երկրի մասին գրեթե միանշանակ բացասական վերաբերմունք է ձևավորվել Արևմուտքում, հասկանալի է գոնե այն զեկույցներից, որ ամենաբարձր միջազգային ատյանները ներկայացնում են Հայաստանի մասին: Բացի սրանից, մենք կանգնած ենք բավականին խճճված ներքին և տարածաշրջանային խնդիրների առաջ:
Աշխարհի ժողովուրդների` միմյանց հետ շփվելու լեզուն կոչվում է դիվանագիտություն, իսկ դիվանագիտությունը, ընդունված տերմինաբանությամբ, մտքերը խնամքով թաքցնելու արվեստ է, իսկ մենք այդ արվեստին չենք տիրապետում, և ժամանակն է, ի վերջո, հասկանալ, որ ասենք, Ծովից ծով Հայաստանի մասին անիմաստ շաղակրատանքը ոչինչ չի տալիս թեկուզ Ծովից ծով Հայաստանի տեսլականին:
Գուցե հասկանա՞նք, որ «բիսեդկայի» խոսակցությունը չի կարելի հնչեցնել ՄԱԿ-ի ամբիոնից, որ այն ինչ կոչվում է «հաղթողականություն», «նախաձեռնողականություն» ընդամենը ռեսուրս է, որ կարող է պետք գալ և կարող է պետք չգալ, «պարտվողականությունը» նույնպես ռեսուրս է, որ կարող է ամենևին էլ նոմինալի արժեք չունենալ: Ձերբազատվել է պետք մեր հավաքական միտքը ժանգով պատած ճշմարտություններից, այնպես ձերբազատվել, որ հնարավոր լինի հասկանալ, որ «դավաճանությունը» իր արժեքն ունի և երբեմն կարող է շատ ավելի պետքական լինել, քան այն, ինչ կոչվում է «հերոսություն»:
Ախր պետությունների ընտանիքը նահապետական գերդաստան չէ ու եղբոր հետ զրույցը պետք է տարբերել միջազգայնորեն ձևակերպվող դիրքորոշումից: