«Առաջին լրատվական»-ի «Սիրանկյուն» հաղորդաշարի հյուրն է գրող, հրապարակախոս Ալվարդ Պետրոսյանը:
-Տիկի´ն Պետրոսյան, գրողների մի ամբողջ պլեադա, մի ամբողջ բույլ կար Խորհրդային միության տարիներին, որ փոխադարձ հանդուրժողականության մթնոլորտում էր աշխատում, սատարում էր միմյանց: «Ավանգարդը», «Գարուն»-ի նման ամսագրերը ճաշակ էին ձևավորում մեր իրականության մեջ: Այսօր դա չկա: Ինչո՞ւ:
-Նաև «Գրական թերթը», նաև «Սովետական գրականությունը», որ հետո վերանվանվեց «Նորք», որի գլխավոր խմբագրի տեղակալ եմ եղել, մի քանի տարի աշխատել եմ: Ասեմ, որ հեռվից է այդպես թվում, թե իբրև միայն իրար սատարում էին, և ամեն ինչ լավ էր: Չմոռանանք, որ գրողների միությունը այն օրգանիզմն է, որ իր մեջ սարսափելի պատմություններ է նաև կրում` 1937 թվական… Չարենց, Բակունց, Գուրգեն Մահարի, ոմանք փրկվեցին, բայց ի վերջո զոհեր են: Կարող ենք շարունակել, և այդ ժառանգությունը այնուամենայնիվ բարդույթավորել էր իրենցից հետո եկող սերնդին էլ, ընդհուպ մինչև մեզ: Ինչո՞ւ այդպես, որովհետև 1988 թվականին, երբ խոսվում էր, որ ազգային անվտանգության արխիվները պետք է բացվեն, ես,- որովհետև ես որպես ժողովրդի թշնամու զավակ եմ մեծացել և գետի այն ափին էի, որն ապահովագրված էր սարսափելի բաներից,- եղբորս ասացի՝ մեր դժբախտությունը, մեր դժոխային մանկությունն այսօր երջանկություն է։ Բայց կենսափորձ ունեի, և հավանաբար դա օգնում էր ինձ նկատելու, որ որոշ մարդկանց աչքերում տագնապ էր, որովհետև չեմ կարող ասել շատ շատերը, բայց կային մարդիկ, ովքեր իրենց շուրթերը պղծել էին անեծքով: Տագնապ, սարսափ կար այդ մթնոլորտում: Այնպես որ, ես չեմ կարող ասել, որ ամեն ինչ շատ լավ էր, բայց ամեն ինչ շատ ավելի բարեկիրթ էր, ավելի նշանակալից էր մանր-մունր բաների համար, իհարկե, իրար միս չէին ուտում, ավելի լուրջ խնդիրների համար էին իրար ուտում: Ի վերջո, Սևակ կար, որը հեղափոխություն արեց, կար Խաչիկ Դաշտենց, որը հեղափոխություն արեց իր «Ռանչպարների կանչով», ազգային զարթոնքի այդ ամբողջ շունչը բերեցին, չէ՞, իրենք, հենց այնպես մեկ էլ 1988 թվականը չեղավ, նախ 1965 թիվը եղավ, և հետո նոր 1988 թիվը եղավ, ազգային զարթոնքի…
-Այսինքն` նախապատրաստական աշխատանք էր տարվում:
-Նախապատրաստվում էր, և նախապատրաստում էին ոչ թե չինովնիկները, այլ նախապատրաստում էին արվեստագետները, մտավորականները, և առաջին հերթին, իհարկե, գրողները: Շիրազն ինքը ազգային զարթոնքի մի բանակ էր: Ճաշակը տարբեր է մարդկանց: Մեկը ավելի մոդեռն, քմայքներով ճաշակ ունի, Շիրազն իր համար հնաոճ է, աշուղ է, չգիտեմ ինչ է, բայց Շիրազը սփյուռք էլ էր պահում: Սիլվա Կապուտիկյանը նույնը՝ նույն բառերը կարող եմ ասել, Սևակն իր «Անլռելի զանգակատուն»-ով: Գիտե՞ք` իմ սերնդի համար շատ դժվար պահ էր, որովհետև մենք Խրուշչովյան հալոցքի ժամանակ սկսեցինք կամաց-կամաց մտնել ասպարեզ, այսպես դեռ թոթովախոս, և հսկայական ինֆորմացիա խուժեց մեր կյանք, ոչ միայն մշակութային, և մենք արդեն, ասես թևիկները բացած, մի քիչ էլ երիտասարդությանը հատուկ լավ նախշուն թիթզություններով, Կիերկեգոր, Կաֆկա խառնել էինք իրար, և այդ ֆոնի վրա, իհարկե, մեզ համար Սերո Խանզադյանը, նույնիսկ Դեմիրճյանը Դերենիկ ընդունելի չէին…
-Երկորդական էին…
-Հետո անցավ ժամանակը, հասկացանք, որ ամեն ինչ իր արժեքն է ունեցել, հասկացանք, որ Րաֆֆին, որին դեռ մինչև հիմա էլ բզկտում են «Սամվել» վեպի համար, եվրոպական վեպին շատ լավ ծանոթ էր, բացառիկ տաղանդավոր էր և կարող էր նստել վեպեր գրել եվրոպական քիմքին հարիր, բայց ինքը նստած ծրագրային վեպեր էր գրում, «Սամվել» էր գրում, որ ազգային զարթոնք լինի: Այսինքն՝ մենք քննադատում ենք, հետո մի քիչ մեծանում ենք, հասկանում ենք, որ այդ բոլորի մեջ պատճառահետևանքային կապը կա:
Ես հիմա չգիտեմ, ճիշտն ասած, չեմ կարող ասել, որ շատ լավ եմ նոր սերնդին ճանաչում, բայց տարիներ շարունակ եղել եմ նախագահի մրցանակի հանձնախմբի անդամ` և´ ավագների, և´ երիտասարդների, որը ինձ ավելի հետաքրքիր էր: Ավագներից շատ հիասթափվեցի, որովհետև, երբ Արմեն Մարտիրոսյանի սքանչելի «Մազե կամուրջ» վեպը չստացավ, չշահեց մրցանակը, մենք փոքրամասնություն մնացինք հանձնախմբի մեջ, և ես, իհարկե, բացբերան եմ ու անմիջապես մամուլով ասացի, որովհետև ազնիվ չէ. նախ ես չեմ հասկանում գաղտնի քվեարկություն իմաստը, ես բարձրաձայն էի քվեարկում, հետո համաձայնեցի, որ երիտասարդների համար էլ մրցանակ կա, չէ՞, նախագահի…
-Այս տարի էլ երիտասարդները հաղթեցին…
-Ես հիմա այնտեղ չեմ, չգիտեմ…
Գիտեք՝ հիմա շատ մոդայիկ է ամեն մեղք գցել նախագահի վրա, ես չեմ գցում, ես մոդայիկ չեմ: Բոլորովին կապ չունի՝ հանձնաժողովը լրջմիտ, ակադեմիայի թղթակից անդամ, դոկտոր և այլն բերում են, և պիտի ընտրես, նախագահը չի, ես գիտեմ, որ կարդում է…
-Ի՞նչ է կարդում…
-Մեկ անգամ առիթ ունեցել եմ հետաքրքիր, շատ հետաքրքիր մի քննարկման մասնակցելու՝ Վահան Հովհաննիսյանի «Մանդիլիոն» վեպը, որը ես Ձեզ խորհուրդ կտամ շուտով, տաղանդավոր բանաստեղծ մեր Կարինե Աշուղյանն է թարգամանել իմ խորհրդով. Վահանը իմ ընկերն է: Անհավատալի հետաքրքիր գործ է, վեպ է, անհավատալի, գիտեք միջքաղաքակրթային մի շղթա է միացնում իրար: Մենք միշտ կուրծք ենք ծեծում, որ առաջինը պետականորեն քրիստոեություն ընդունած երկիրն ենք, ժողովուրդն եք, բայց մշակութային իմաստով, գրականության մեջ այդ փորձը արեց տաղանդավոր արձակագիր, լուսահոգի Վարդան Գրիգորյանը, եղբայրն էլ է շատ տաղանդավոր` Վահագն Գրիգորյանը, բայց նա շատ շուտ հեռացավ կյանքից: Վարդան Գրիգորյանը փորձ արեց «Դար կորստյան» վեպով լցնել այդ պակասը, բայց այնպես, ինչպես հնագետ և, ըստ իս, շատ շնորհալի Վահան Հովհաննիսյանն է այս գործը գրել… ես ցնցված եմ: Եվ ես ականատես եղա,- կարող եմ անհամեստաբար ասել, որ ես երկրորդ ընթերցողն եմ,- գիրքը դեռ տպված չէր, ռուսերեն կա, հիմա հայերեն է թարգմանվում, անգլերեն էլ պետք է թարգմանվի զուգահեռ: Նախագահի` այդ գործի մասին խոսելը ինձ շատ հաճելիորեն զարմացրեց…
-Այսինքն` ժամանակ ունենո՞ւմ է նախագահն այնուամենայնիվ ընթերցելու:
-Ինձ հաճելիորեն զարմացրեց… Մենք մինչև վաղ քրիստոնեության շրջան գնացինք, և այնպիսի մթնոլորտ էր, միակ պետական պաշտոնյան ինքն էր: Շատ կատաղի մտավորականներ էին նստած այնտեղ, բոլորը հաճելիորեն զարմացած էին: Ուրախանում ես, որ հումանիտար մի շերտ կա էլի պետության ղեկավարի վրա, հասկանում եք, տեխնոկրատ չէ: Եվ ուզում եմ ասել, որ այս հանձնաժողովների ընտրածը շատ կարևոր է, որ ավելի լուրջ վերաբերվեն, չկործանեն, չփչացնեն: Կարծում եմ, որ շատ հեշտ է դարձել մրցանակ տալը կամ շքանշան, կոչում տալը։ Առավելապես հիասթափվեցի այս տարվա մայիսի 28–ի այդ առատությունից:
-Ի դեպ, այս տարի գրող էլի չստացավ:
-Չէ, ստացավ:
-Երիտասարդ գրող ստացավ, բայց…
-Չէ, Ռուբեն Հովսեփյանն էլ մշակույթի վաստակավոր գործչի կոչում ստացավ: Սակայն դա կապ չունի, կարող էր 5 հոգի ստանալ, բայց դա լուրջ լիներ: Իսկ այստեղ ուղղակի առատություն էր, որն ինձ զարմացրեց. մրցանակներ ստացան այնպիսի մարդիկ, որ ինձ ցավ էր պատճառում, այնպես, ինչպես ցավ է պատճառում այն, որ ում ասես լսում եմ՝ Գոհար Գասպարյանին չեմ լսում, ում ասես լսում եմ՝ մեր մեծագույն արվեստագետներին…
-Դե, Թաթային են տալիս, Արման Հովհաննիսյանին:
-Անկեղծ ասեմ՝ Թաթան նրանց մեջ լավագույնն է, որովհետև ինքն իր քաղաքային ֆոլկլորի ու ռաբիսի խառնուրդով մի լավ… Ես, ճիշտն ասած, ավարտել եմ և Երևանի պետական համալսարանը, և Ռոմանոս Մելիքյանի վոկալի բաժինն եմ ավարտել, ու կարող եմ ասել, որ ինձ, եղբորս և տղայիս դասական, սիմֆոնիկ երաժշտության լավագույն գիտակներից կարող եմ համարել: Եվ դա ինձ չի խանգարում Թաթային նայած տրամադրության լսելու, բայց եթե հանկարծ կանգնեն ու ասեն, որ Թաթան ավելի լավ երգիչ է, քան, օրինակ, Արմենակ Շահմուրադյանը կամ Արմենակ Աբրահամյանը…
–Ինչը վիրավորական է:
-Շատ վիրավորական է: Այսինքն` նշաձողերը, համեմատության եզրերը պետք է ճիշտ լինեն: Նույնը գրականության մեջ է: Շատ ցավալի բան է կատարվում: Սա անկում է: Ես տարիներ առաջ մեր երկրորդ նախագահին ասացի՝ շատ լավ է, որ Դուք Աշոտ Ղազարյանին շքանշան եք տվել, բայց նույն օրը, նույն ժամին, նույն դահլիճում տվել էին նաև Էդվարդ Միրզոյանին: Ես առիթ ունեցա նախագահին ասելու, թե լավ եք անում, որ սիրում եք Աշոտ Ղազարյանին, ինքը բացասական կերպար չէ, ինքն ուրախացնում է ժողովրդի որոշակի հատվածի, որովհետև իր հումորը իր հումորը չէ, բայց նույն օրը, նույն ժամանակ Էդվարդ Միրզոյանին և Աշոտ Ղազարյանին չի կարելի տալ: Նմանատիպ բաներ եղան նաև այստեղ` մայիսի 28-ին:
Հարցազրույցն ամբողջությամբ՝ տեսանյութում։
