Ավելի քան երկու հազար տարի առաջ հռոմեացի հայտնի քաղաքական գործիչ Լուցիուս Կատիլինան կոնսուլական ընտրությունների ճառերից մեկում մի շատ պատկերավոր օրինակ բերեց. «Այս պետությունը երկու մարմին ունի. մեկը թույլ` թույլ գլխով, իսկ մյուսն ուժեղ, բայց առանց գլխի: Այս երկրորդը կարող է իր գլուխն ունենալ, քանի դեռ ես կենդանի եմ»:
Մի քանի օր առաջ, նախագահ Ս. Սարգսյանը ՀՀԿ 15-րդ համագումարի ժամանակ ասաց. «Իշխող քաղաքական ուժը և ընդդիմությունը պետության համար նույնն են, ինչ մարդու երկու ձեռքերը` անհրաժեշտ է և աջը, և ձախը: Երկուսն էլ ունեն իրենց հստակ գործառույթները: Նրանցից մեկի խեղումից մյուսն ավելի ուժեղ չի դառնում, պարզապես մարդը դառնում է անդամալույծ: Հանրապետականը մեր պետության համար նման հեռանկար թույլ չի տա»:
Ի՞նչ գիտեր Լուցիուս Կատիլինան, որ չգիտի Սերժ Սարգսյանը:
Այժմ փորձենք հասկանալ, թե հանրապետականը ի՞նչ չի թույլ տա և ինչպե՞ս: Զարգացած ժողովրդավարական երկրներում, իշխանությունը ստեղծում է քաղաքական պայքարի ազատ և մրցակցային դաշտ և երաշխավորում ընդդիմության անվտանգությունը: Նման երկրներում քաղաքականությունը հիմնվում է զսպումների և հակակշիռների սկզբունքի վրա։ Ընդդիմությունը դառնում է զսպաշապիկ իշխանության հնարավոր չարաշահումների համար և հասարակությանն առաջարկում քաղաքական այլընտրանքներ: Քաղաքական պայքարի այս մոդելի հիմնարար երաշխիքը իշխանափոխությունն է ազատ ընտրությունների միջոցով: Իշխանությունը, ընդդիմության համար ստեղծելով գործունեության ազատ և ապահով դաշտ, միաժամանակ այդ դաշտը ստեղծում է իր իսկ համար, քանզի հաջորդ ընտրությունների արդյունքում ինքը կարող է դառնալ ընդդիմություն: Այսինքն՝ իշխանությունը պոտենցիալ ընդդիմություն է:
Իսկ կարո՞ղ է արդյոք այս մոդելն աշխատել ոչ ժողովրդավարական և ավտորիտար պետություններում: Իհարկե ո՛չ: Այսպիսի երկրներում իշխանության գլխավոր նպատակը սեփական իշխանության պահպանումն է, ուստի նա պետք ստեղծի այնպիսի պայմաններ, որտեղ անհնար կլինի հակակշռել և վիճարկել սեփական իշխանությունը: Իշխանությունն իրեն որևէ կերպ չի նույնականացնում ընդդիության հետ` ոչ ներկայում և ոչ էլ ապագայի հեռանկարում: Հայաստանը հենց այսպիսի պետություն է, և նախագահի հայտարարությունը ընդդիմության մասին պետք է դիտարկել այս համատեքստում: Այս իմաստով իշխանության և ընդդիմության պայքարը Հայաստանում ընթանում է բավական հետաքրքիր տրամաբանությամբ: Դա «համագործակցային պայքար» է, որը մեծ հաշվով ձեռնտու է և իշխանությանը, և ընդդիմությանը: Հատկապես հետաքրքիր է ընդդիմության գործունեությունը, որն այժմ իրեն նույնականացնում է ոչ իշխանական ուժ հասկացության հետ: Բայց ի՞նչ է դա նշանակում:
Անգլիական քաղաքական համակարգում գոյություն ունի Loyal opposition հասկացությունը, որը թարգմանաբար նշանակում է «հավատարիմ ընդդիմություն»: Սրանք այն ոչ իշխանական կուսակցություններն են (non-governing parties), որոնք ընդդիմանում են ընթացիկ կառավարության քաղաքականությանը, բայց չեն վիճարկում բարձրագույն իշխանության լեգիտիմությունը: Ընդդիմության այս տեսակն առաջացել է Անգլիայում 17-18-րդ դարերում, երբ քաղաքական խմբավորումների կողմից թագավորի իշխանության վիճարկումը կարող էր բերել նրանց համար ծանր հետևանքների` հետապնդումներ, ձերբակալություններ, մահապատիժ: Ուստի քաղաքական ուժն իրեն համարում էր ընդդիմություն կառավարությանը, իսկ թագավորին` մնում հավատարիմ: Այստեղից էլ գալիս է loyal oppisition – հավատարիմ ընդդիմություն անվանումը: Նրանց նաև կոչում էին King’s party (թագավորի կուսակցություն):
Ահա թե ինչ է նշանակում ոչ իշխանական ուժ, և Հայաստանի ոչ իշխանական ուժերն իրենցից ներկայացնում են հավատարիմ ընդդիմություն: Նրանք ընդդիմանում են կառավարության (նախկին) գործունեությանը և մի շարք այլ երկրորդական խնդիրների, սակայն չեն վիճարկում նախագահի իշխանությունը: Եվ այստեղ գոյություն ունի ընդհանուր կոմպրոմիս: Ուստի նախագահն իսկապես ճիշտ է ասում` նրանք նման են մարմնի երկու ձեռքերի, որոնք պետք է համագործակցեն միմյանց հետ համաչափ, և Հանրապետականը թույլ չի տա որևէ խեղում:
Փաստորեն, եթե ձեռքերը իշխանությունն ու ընդիմությունն են, ապա ենթադրվում է, որ մարմինն էլ ժողովուրդն է: Իսկ ի՞նչ օգուտ են տալիս այդ ձեռքերը մարմնին: Ձեռքերն իրենք իրենցով ոչինչ են, քանի դեռ չկա ամենից գլխավորը, որի մասին մոռացել էր Սերժ Սարգսյանը, և որի մասին գիտեր ավելի քան երկու հազար տարի առաջ Լուցիուս Կատիլինան:
