Արցախում այսօր կրկնակի տոն է` 1991թ-ի այս օրն անցկացվել է անկախության հանրաքվեն, 15 տարի անց արցախցիներն ընդունել են իրենց Սահմանադրությունը: Պետության ձևավորման տեսանկյունից կարևոր իրադարձություններ են, մանավանդ, որ միտված են Արցախի ժողովրդի ազատության իրավունքի լեգիտիմացմանը: Ամբողջ խնդիրն այն է, սակայն, որ Արցախն` իր ժողովրդավարական հատկանիշով, դեռևս չի ընկալվել, ճանաչվել աշխարհի կողնից: Խոսքը, տվյալ դեպքում, ֆորմալ ճանաչման մասին չէ, այլ չափանիշների այն համակարգի, որը հնարավոր չի դարձնի Արցախի վերադարձն Ադրբեջանի կազմ:
Իհարկե, Արցախի հնարավոր ճանաչումը լեգիտիմացվում է այն հանգամանքով, որ Ադրբեջանի կազմում առկա է հայության ցեղասպանվելու վտանգը: Սակայն ԼՂՀ միջազգային ճանաչման հեռանկարը շատ ավելի հստակ կլիներ, եթե Ադրբեջանի «քարանձավային» կերպարը փոխլրացվեր Արցախի դրական իմիջով, օրինակ` ժողովրդավարական մոդելով: Անկախ օրվա տոնականությունից ու Արցախի դեմոկրատական ձեռքբերումները գովերգող օֆիցիոզ քարոզչությունից` պետք չէ զբաղվել ինքնախաբեությամբ. ԼՂՀ-ն ոչ միայն դեմոկրատական երկիր չէ, այլ նույնիսկ ավտորիտար խիստ որոշակի «մշակույթի» կրող է, ինչն ակնհայտորեն կոնտրաստի մեջ է մտնում արցախյան շարժման, պատերազմի ազատության բաղադրիչի, 1991-ի հանրաքվեի տրամաբանության հետ:
Նույնիսկ Հայաստանում չեն հավատում դեմոկրատական Արցախի լեգենդին, որովհետև Ռոբերտ Քոչարյանը ԼՂՀ-ից այնպիսի մոդել, կառավարման մշակույթ բերեց, որ հայաստանցիների պատկերացման մեջ «ղարաբաղյան»-ը սկսեց նույնանալ ոչ թե շարժման, նվիրական պատերազմի, այլ արյունոտ կլանի հետ, որի ներկայացուցիչները սեփական իշխանության ամրապնդման համար կարող են կրակել, անգամ բանակցային գործընթացում Արցախը զրկել սուբյեկտությունից: Ոչ երեկ, ոչ էլ` այսօր, Ստեփանակերտից որևէ հանդիմանություն չի հնչել Ռոբերտ Քոչարյանի քաղաքականության հանդեպ, երբ նույնիսկ Արցախը դուրս մղվեց բանակցային գործընթացից: Այս համատեքստում պետք չէ հայաստանցիներին մեղադրել, որ նրանք Ղարաբաղը նույնացնում են ոչ թե դեմոկրատիայի, այլ` Ռոբերտ Քոչարյանի կամ Սերժ Սարգսյանի հետ: Արցախի արտահանած քաղաքական «պրոդուկտի» որակը դա է:
Չնայած Արցախում էլ ստեղծված նախադեպն էլ բացարձակ դեմոկրատական չէ, որովհետև 26 տարեկան` թեկուզև չճանաչված, պետությունն իրավունք չունի «անցումային նախագահի» անրջություն իրենց թույլ տալ, որպեսզի երեք կամ տասներեք տարով երկարաձգի Բակո Սահակյանի նախագահությունը:
Թերևս դա է պատճառը, որ մեր անդրադարձը ոչ թե տոնական ստացվեց, այլ նմանվեց ահազանգի, որը` չնայած ոչ պաշտոնական տաբուներին, պետք է հնչի անընդհատ, որովհետև Արցախի ճանաչման շանսը պետք է լինի ոչ թե Բաքվի ձախողումը, այլ` սեփական այցեքարտը, քաղաքակրթական ընտրությունն ու ձեռագիրը: Իսկ առայժմ մեր ամենամեծ «դաշնակիցը» մնում է Ալիևն` իր տոտալիտար և անորակ կառավարմամբ, այլապես վաղուց տանուլ էինք տվել մեր հաղթած պատերազմը:
