«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է քաղաքագիտության դոկտոր Հայկ Ա. Մարտիրոսյանը։
– Պարոն Մարտիրոսյան, Հայաստանում անցկացվում է Հայաստան-Սփյուռք 6-րդ համաժողովը։ Ի՞նչ եք կարծում՝ նախորդ համաժողովների փորձը հաշվի առնելով՝ սա որևէ դրական արդյունք կարո՞ղ է ապահովել, թե՞ ավելի շատ Սարգսյանի PR-ի համար է արվում։
– Իհարկե, ոչ: Չկա ներքին պոտենցիալ: Ոչինչ արված չէ Սփյուռքի համար այնքան սիրելի և այնքան սովորական ժողովներից ու որոշումներից անդին անցնելու համար: Սա քարոզչական քայլ է՝ իշխանության վերարտադրության և տարածքների հանձնման նախօրեին իշխանությանը վստահելիության հավելյալ պատրանք հաղորդելու համար:
– Ակնհայտ է, որ ստեղծվելիք Ազգային խորհրդի մեջ մեծամասնությունը կազմելու են Ռուսաստանի հայերը: Սա չի՞ նշանակում արդյոք, որ այդ խորհուրդը գործիք է դառնալու Ռուսաստանի ձեռքում։ Ու չի՞ ստացվում արդյոք, որ այլ երկրների սփյուռքահայերն էլ լեգիտիմացնում են դա իրենց մասնակցությամբ։
– Նշանակում է և ստացվում է: Նախ՝ Հայաստանի իսթեբլիշմենթի հետ առավել կապված են և նույն այդ իսթեբլիշմենթին խոշոր գումարներ են տալիս հենց Ռուսաստանի հայերը: Այսօր ամենահարուստ հայերը, որ Հայաստանի իշխանության հետ սերտ շփումներ ունեն, հենց Մոսկվայում են բնակվում: Բացի այդ՝ նրանց զգալի մասը սպասարկում է հենց Ռուսաստանի քաղաքական շահերը: Տրամաբանական է, որ ռուսահայ համայնքին Երևանը պետք է առավել մեծ տեղ տար սփյուռքյան տարբեր ձևաչափերում: Ինչ վերաբերում է լեգիտիմացնելուն, ապա բիզնես քարտերի փոխանակումը, նոր ծանոթությունները, լավ հյուրանոցների համարներն ու ընթրիքները շոշափելի են, իսկ լեգիտիմությունը՝ ոչ: Հայերն առավել քան պրագմատիկ հատկություններ ունեն և տվյալ դեպքում ընտրել են առավել շոշափելի, առավել կոնկրետ մի բան: Լեգիտիմություն… Ո՞վ է այսօր դրա մասին անգամ մտածում:
– Չե՞ք կարծում, որ այսպիսի հավաքներով, համաժողովներով և, այսպես ասած, համահայկական օրակարգերով Հայաստանը շարունակում է կաշկանդված մնալ՝ իր պետական շահը ստորադասելով ազգային շահերին:
– Ոչ: Պետականն ու ազգայինը չի կարելի սահմանազատել: Հարատև են միայն այն պետությունները, որ հիմնված են ազգային կամ կրոնական կոմպոնենտի վրա: Մնացածը դատարկաբանություններ են: Հատկապես հայերն ու Հայաստանը, որ հարատև պատերազմական գոտում են գտնվում, իրավունք չունեն ազգայինը փոխելու կամ հակադրելու պետականին: Անգամ այն երկրները, որ հիմնվել են վերազգային գաղափարների կիրառմամբ, հիմա ազգային բաղադրիչի փնտրտուքների մեջ են և ստեղծում են այդ առանձնահատուկ ազգայինը՝ նախկինում երբևէ գոյություն չունեցած ազգային սեփական դիմագիծը: Համահայկական օրակարգերը, սակայն, արդյունավետ կլինեն միայն այն պարագայում, երբ դրանք բովանդակություն ունենան և հստակ ուղենիշ: Ժամանցային բովանդակությամբ ժողովները այդպես էլ կմնան ժողովներ: Դրանք հակաարդյունավետ են ֆինանսապես և բարոյապես: Ֆինանսապեսը պարզ է, իսկ բարոյապես տպավորություն է ստեղծվում, որ կա միասնություն, և այդ միասնական ուժը իբրև թե սատարում է մի մեծ գործընթաց, որն իրականում ինքնասպան ճանապարհի է դուրս բերել ժողովրդին:
