Սեպտեմբերի 11-ին մեկնարկում է ԱԺ աշնանային նստաշրջանը, և քաղաքական դաշտը վերադառնում է քաղաքական արձակուրդից: Չնայած մեր քաղաքական համակարգը, մեծ իմաստով, մշտապես արձակուրդային ռեժիմում է, նույնիսկ` ընտրությունների տարում կամ հիմա, երբ համակարգի ընդերքում ձևավորվում է նոր իշխանությունը, որովհետև անհաղորդ է այն գործընթացներին, որ տեղի են ունենում տարածաշրջանում, աշխարհում:
Քաղաքականության մասին մեր պատկերացումները ձևախեղված են և հանգում են այն դիլենտանտիզմին, որը համարում ենք իշխանության կամ ընդդիմության գործունեություն:
Ընդ որում` հասարակությունը չի ձևավորվել գնահատման այն չափանիշները, որոնք թույլ կտան իրապես գնահատել իշխանության գործունեության կամ ընդդիմության նախաձեռնությունների արդյունավետությունը:
Այսուհանդերձ, ամռանը հնչել են հայտարարություններ առնվազն երկու ոչ ստանդարտ նախաձեռնության մասին, որոնք խոստանում են բովանդակություն հաղորդել խորհրդարանական, քաղաքական կյանքին: ԱԺ ՀՀԿ-ական պատգամավոր Սամվել Ֆարմանյանը պատրաստվում է առաջիկայում ԱԺ-ում աշխատանքային խումբ ձևավորվել և ներգրավել բոլոր այն մարդկանց, ովքեր Հայաստանում առկա ժողովրդագրական խնդիրը համարում են մարտահրավեր: Մի փոքր անսովոր է, որ ընդդիմության ավանդական թեմաներից մեկը դառնում է խորհրդարանական մեծամասնության ներկայացուցչի օրակարգ: Սա արդեն իսկ խոսում է մեր քաղաքական կյանքի առանձնահատկության, այն բանի մասին, որ հայաստանյան քաղաքականությունը սահմանափակվում է համակարգի ներսում և անցումը խորհրդարանական կառավարմանը միայն ամրապնդելու է այս վիճակը, որովհետև լուրջ այլընտրանքի բացակայությունը միայն խթանելու է ֆրակցիոնիզմը ՀՀԿ ներսում:
Մյուս կողմից` Ֆարմանյանն իր առաջարկը ձևակերպել է խորքային հիմքով, ինչն առնվազն պարզունակ կդարձնի ժողովրդագրական վիճակի քննարկումը «սև-սպիտակի» կամ իշխանություն-ընդդիմություն հարթության վրա:
Պատրա՞ստ է մեր քաղաքական համակարգը խորքային գնահատականների, թե՞ դարձյալ ընդդիմությունը միայն «հանցագործ» իշխանությանն է մեղադրելու արտագաղթի համար` լսելով վերջինիս հակադարձումներն իր անպատասխանատվության մասին:
Ամռանը կառավարությունը մտածե՞լ է Ֆարմանյանի նախաձեռնության մասին, թե՞ նեղացածի կեցվածք է ընդունել ու Կարապետյանի նախարարներից մեկը խորհրդարանում ընդամենը ճգնելու է ապացուցել, որ, ասենք, իրենց կառավարության պաշտոնավարման ընթացքում արտագաղթի ծավալը փոքրացրել է, որովհետև, ենթադրենք, երկիրը լքել է ոչ թե 28000, այլ` 25000 մարդ: Ֆարմանյանի նախաձեռնությունն ակամայից դառնալու է այն գործիքներից մեկը, որի միջոցով բացահայտվելու է մեր քաղաքական համակարգի որակը, որովհետև եթե հնարավոր լինի ժողովրդագրական վիճակի շուրջ բովանդակային քննարկումներ ծավալել, ապա այդ միջավայրը դրականորեն կանդրադառնա նոր իշխանության ձևավորման գործընթացի վրա` ստիպելով, որ նոր կառավարությունը ստանդարտ խոստումներից և ոչինչ չասող ծրագրերից զատ` կենտրոնանա ոչ միայն գլոբալ այս խնդրի, այլ նաև դրանից ածանցվող հարցերի վրա, որոնք առանցքային են մեր ազգային անվտանգության տեսանկյունից:
Նույնը վերաբերում է ԵՏՄ-ում Հայաստանի անդամակցության չեղարկմանը վերաբերող Էդմոն Մարուքյանի առաջարկությանը:
Գործնականում այն այսօր և մոտ ապագայում իրականություն դառնալու հեռանկար չունի, որովհետև կայսրության պոտալարը հնարավոր չէ կտրել մեկ քայլով, մեկ ամսում, մեկ տարում, նույնիսկ խորհրդարանական գործունեության մի սահմանադրական ժամկետի ընթացքում:
Սակայն շատ կարևոր է, որ այս նախաձեռնությամբ քաղաքականությունը վերադառնա խորհրդարան, իսկ դրա համար կարևոր է, որ խորհրդարանում կայանա քաղաքական այլընտրանքը: Մարուքյանի նախաձեռնությունն, առաջին հերթին, փորձություն է «Ելքի» համար: Արդյոք այս խմբակցությունը կարո՞ղ է դառնալ քաղաքական այլընտրանք, ինչը ենթադրում է երկրի զարգացման շուրջ քաղաքական դիսկուրս, առաջին հերթին հասարակական միջավայրում:
ԵՏՄ-ին վերաբերող «Ելքի» հնարավոր նախաձեռնությունը միտված է վերացնելու ԵՏՄ-ի «անայլընտրանքայնության» քաղաքական և հասարակական կարծրատիպի վերացմանը: Այս կարևոր հանգամանքը պետք է հասկանա նաև խորհրդարանական մեծամասնությունը, որը ոչ թե պետք է մեխանիկորեն` կոճակ սեղմելով, մերժի «Ելքի» նախաձեռնությունը, այլ բովանդակային հարթության վրա քննարկի այն:
Նման քննարկումները միայն մեծացնում են Հայաստանի սուբեկտայնությունը, ընդ որում` նաև ԵՏՄ-ում, որովհետև այլընտրանքի առկայությունը միայն ուժեղացնում է երկրի իմունիտետը: Այս զույգ նախաձեռնություններն աշնանը բացահայտելու են մեր քաղաքական համակարգի որակը: Արդյոք աշունը նոր բովանդակությո՞ւն է հաղորդելու մեր քաղաքական կյանքին, թե՞ դառնալու է մեր քաղաքական համակարգի աշունը:
