«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է «Հանրապետություն» կուսակցության առաջնորդ, Հայաստանի Հանրապետության նախկին վարչապետ Արամ Զավենի Սարգսյանը:
– Պարոն Սարգսյան, երկրում լրջագույն տնտեսական-քաղաքական վերափոխումներ են: Մենք արտաքին և ներքին լրջագույն մարտահրավերների առջև ենք, մինչդեռ իշխանությունները փորձում են կոալիցիոն կամ գործակցության ինչ-որ եղանակով միավորվել, նշանվել, ամուսնանալ ՀՅԴ-ի հետ: Սակայն մարտահրավերները այլ օրակարգ էին ենթադրում՝ որ մենք պետք է այլ առաջնահերթություններ մեզ համար ուրվագծեինք, որպեսզի կարողանայինք հնարավորինս անկորուստ դուրս գալ մեր ժամանակների այս ճգնաժամից: Ի՞նչ եք մտածում այս ամենի վերաբերյալ:
– Ես հիշում եմ, որ 2008-ի նախագահական ընտրություններից հետո նույն իշխանությունը գնաց կոալիցիա ձևավորելու: Թե ինչու արեց այդ քայլը՝ պարզ էր. լեգիտիմության բացակայությամբ սեփական իշխանությունը ամրապնդելու: Այսօր էլ նույն խնդիրը կա Սահմանադրության հանրաքվեից հետո, ու քանի որ դրա ջատագովը Դաշնակցությունն էր, նաև դրա համար է գործող իշխանությունը գնում այդ քայլին: Պետք է հաշվի առնել նաև, որ Դաշնակցությունը կառույցներ ունի ամբողջ աշխարհով մեկ, որոնք տարբեր ժամանակներ տարբեր խնդիրների առումով տարբեր երկրներում կարողանում են որոշակի ակցիաներ կազմակերպել, ազդեցություն ունենալ: Եվ Սերժ Սարգսյանը, հավանաբար, հակված է նաև այդ ազդեցությունը հօգուտ իրեն օգտագործելու:
– Բայց ակնհայտ է, որ մեծ խզում կա դրսի և ներսի Դաշնակցության միջև, և այդ կուսակցության շարքերը չեն կիսում այս քաղաքականությունը:
– Միշտ չէ, որ Սերժ Սարգսյանը իր հաշվարկներում ճիշտ է լինում, այդ հաշվարկը չարդարացրեց իրեն նաև 2008 թվականին՝ այն ուժերը, որոնք միացան Հանրապետականին, հետո դուրս եկան այդ կոալիցիայից, դարձան թշնամիներ, բարեկամներ, իրար անվանարկեցին, մեկը մյուսին անունով կոչելու կամ չկոչելու խոստումները հետ վերցրին, հետո նորից միացան: Բայց սա քաղաքական գործընթաց է, և այս իշխանությունները միշտ գործել են պահի ազդեցության տակ, և էսօր էս պահին փորձում են կոնկրետ էդ խնդիրը լուծել:
Այստեղ կա նաև Ռուսաստանի դերը. իշխանական բուրգում միշտ հայտնվում են էն կուսակցությունները, էն ուժերը, որոնք իրենց Մեքքան համարում են Մոսկվան, որոնք աղոթելու գնում են Մոսկվա, որոնք իրենց պաշտպանվածությունը նույն իշխանության մեջ տեսնում են Մոսկվայով: Ես բազմիցս կրկնել եմ և ասում եմ. եթե մենք Եվրասիական միության կազմում ենք լինելու, ինձ համար որևէ տարբերություն չկա՝ իշխանությունն ով կլինի, կոալիցիայում ով կլինի, միևնույն է ինձ համար:
– Ինչո՞ւ ոչ «Բարգավաճ Հայաստանը», այլ Դաշնակցությունը՝ օրինակ: Եթե լեգիտիմության խնդիր է, Դաշնակցությունը Ազգային ժողովում շատ ավելի զուսպ, շատ ավելի համեստ ներկայություն ունի, քան «Բարգավաճ Հայաստանը»: Հանրապետական շատ գործիչներ նշում են, որ գուցե ԲՀԿ-ն լավ առաջարկ չի արել, մինչդեռ ԲՀԿ ներսում վերջին օրերին խմորումներ էին, նրանք ձգտում էին ամեն գնով մաս կազմել այս գործակցությանը, շփումներին, սակայն ՀՀԿ-ն համառորեն մերժում է ԲՀԿ հետ որևէ գործակցության հնարավորություն:
– Անկեղծ ասած, ես չէի էլ ուզենա վերլուծել էդ թեման, որովհետև ոչ էական խնդիրներ են, երրորդական:
– Իսկ ի՞նչ կապ ունի այս ամբողջ գործընթացը իրական մարտահրավերների հետ. որովհետև քաղաքական համակարգը վերափոխման կարիք ունի, իշխանությունը իր ներսում մաքրվելու խնդիր ունի, քաղաքական դաշտը վերակազմավորվելու անհրաժեշտություն ունի:
– Ես համոզված եմ, որ իշխանությունը լեգիտիմության խնդիր ունի՝ ինչպես միշտ: Իշխանությունը հասկացավ, որ սահմանադրական հանրաքվեով ինքը ոչ թե բարձրացրեց իր լեգիտիմությունը, այլ ավելի լուրջ կասկածի տակ դրեց դա: Դրա ապացույցն է ԵԽԽՎ-ի՝ հանրաքվեի մասին ընդունած բանաձևը, որտեղ հստակ նշվում է էդ մասը, որ հասարակության մի ստվար զանգված կասկածում է գործող իշխանությանը և այլն: Եվ սա լեգիտիմացնելու համար՝ ինչպես 2008 թվականին, փորձում է այդ փոփոխության պատասխանատվությունը դնել Դաշնակցության վրա և այդ ենթագիտակցությամբ հասարակությանը համոզել, որ սա ճիշտ քայլ է: Այս առումով փորձելու է օգտվել նաև Դաշնակցության դրսի կառույցների օժանդակությունից: Իհարկե, դրսում կան կառույցներ, որոնք չեն ընդունում ներսի Դաշնակցության մոտեցումները, բայց կան նաև կառույցներ, որոնք հարմարվում են էդ իրավիճակին, որոնք ընդունում են, որ Հայաստանում իշխանության մնալու կամ հասնելու միակ ձևը Հանրապետականի հետ համագործակցելն է, ոչ թե ընդհարվելը, որոնք առաջարկում են դա ու գնում են դրան:
Ինչ վերաբերում է «Բարգավաճ»-ին, ապա այստեղ նախագահի ու վարչապետի փոխհարաբերությունների խնդիրն է: Ես այստեղ քաղաքական վերլուծության որևէ խնդիր չեմ տեսնում և իմ պարտքն էլ չեմ համարում դա վերլուծել:
– Այսինքն՝ կարծում եք, որ նրանք այսօր լարված հարաբերություններ ունեն:
– Խնդիրը բացարձակ էդ դաշտում չեմ տեսնում՝ լարվա՞ծ են, թե՞ լարված չեն, էդ խնդիրը իրենք իրար մեջ պիտի լուծեն, կամ լուծել են և նպատակահարմար են գտել, որ պիտի հիմա ընդդիմադիր խաղա, որ էն ժամանակ ավելի շատ ձայներ վերցնի, ու Դաշնակցությանը կողքի թողնեն, մտնի «Բարգավաճը», կամ իրար մեջ խնդիր ունեն: Բայց նորից եմ ասում՝ սա շատ երրորդական խնդիր է:
– Եվրասիական տնտեսական միության անդամ Հայաստանը ո՞ւմ առաջ լեգիտիմության խնդիր ունի լուծելու:
– Ցանկացած իշխանություն լեգիտիմության խնդիր է ուզում լուծել իր ժողովրդի և արտաքին աշխարհի առաջ: Եվրասիական միությունում ինքը էդ լեգիտիմության խնդիրը չունի, այնտեղ էդ հարցը դրված չի, այնտեղ լեգիտիմությունը պետության կառավարման լավագույն մոդելը չեն համարում: Օրինակ՝ Նազարբաևը ասում է՝ էս երկրի տերը ես եմ, էս իմ հիմնարկն է, փակ բաժնետիրական ընկերությունը, ես պիտի ապացուցեմ, որ սա լավ հիմնարկ է, որ ես աշխարհի լավագույն ղեկավարն եմ, ու բաց դաշտում գնում Աստանա քաղաքն է կառուցում, տասնյակ միլիարդներ է դնում, ճապոնացի հանճարեղ ճարտարապետի է հրավիրում, որը նախագծում է էդ քաղաքը, ստեղծում է համալսարան, որտեղ հրավիրում է Հարվարդի համալսարանի լավագույն դասախոսներին և մտցնում է աշխարհի լավագույն համալսարանների 30-յակի մեջ, և դրանով ուզում է ցույց տալ, որ ինքը լավ ղեկավար է: Նույնը՝ Լուկաշենկոն: Մերոնք ի՞նչ են անում. Երևան քաղաքի կենտրոնում Երևանի ամենագեղեցիկ շենքերից մեկը քանդում են, վաճառում, փող են վերցնում: Այսինքն՝ մերոնք նույնիսկ այս առումով համարում են, որ էս հիմնարկ է, որն էսօր իրենց ձեռքն է, ինչ կարան՝ տանեն, վաղը ումը կլինի՝ Աստված գիտի: Էս մոտեցման առումով իրենք զիջում են նույնիսկ Լուկաշենկոյին: Լուկաշենկոն նույն Ռուսաստանի ցանկացած առաջարկության հակաճառել է. մինչև ինչ-որ բան չի պոկել՝ չի համաձայնել:
Իսկ Հայաստանը բանակցում է գազի գնի համար: Իրանի Իսլամական Հանրապետության դեսպանը հայտարարում է, որ 40 հազարով կարող են գազ տալ, Երվանդ Զախարյանն ասում է՝ դեսպանի ասածը դեռ չի նշանակում բիզնես-առաջարկ: Իրանը իսլամական պետություն է, էնտեղ ամեն ինչ քաղաքական է, Իրանի որևէ դեսպան ինքնուրույն, ինքնագլուխ չի գործում, ավելի քաղաքական, ավելի բիզնես-առաջարկ չի կարող լինել: Իրանի նախագահը հայտնում է, որ առաջիկա իրենց օրակարգի թիվ մեկ առաջնահերթությունը Պարսից ծոցը Սև ծովի հետ կապելն է, ՀՀ նախագահը վախենում է էդ թեման անգամ իր կայքում գրել: Ուզում է, թե չի ուզում՝ Հայաստանի և ընդհանրապես էս տարածաշրջանի առաջիկա տարիների օրակարգը Պարսից ծոցը Սև ծովի հետ կապելն է: Մերոնք դրանից օգտվելու, մաքսիմալ քայլեր անելու, կապող օղակը իրենք լինելու փոխարեն՝ սպասում են, թե Ռուսաստանի իրենց շեֆը, իրենց ղեկավարը ինչ է ասելու, ինչ է թույլ տալու կամ թույլ չտալու: Նույնիսկ Իտալիայի, Գերմանիայի նման երկրները, Չինաստանը, որ սահման չունի Իրանի հետ, միլիարդավոր դոլարների պայմանագրեր են կնքում, գալիս են Իրան, հանդիպումներ են կազմակերպում: Հայաստանում սա արվում է երկրորդական-երրորդական մակարդակով: Բազմաթիվ խնդիրներ, նրբություններ կան, որոնք ցանկացած արևելագետ գիտի: Իրանում ընդհանրապես չեն հարգում մականուն ունեցող մարդու, նրան համարում են ապօրինի: Իսկ Հայաստանում ինչքան մականունավոր կա ուղարկում են Իրան բանակցությունների՝ չհասկանալով, որ նրանց մենթալիտետում դա այլ կերպ է նայվում՝ անկախ նրանից, թե ինչպիսի մականուն է՝ դրակա՞ն, թե՞ բացասական, ուզում է «Հերոս» լինի մականունդ:
– Շարունակենք արտաքին քաղաքական թեման: Անցյալ շաբաթ ԱՄՆ-ում Հայաստանի արտակարգ և լիազոր դեսպանի հավատարմագիրն ընդունելիս Բարաք Օբաման բավականին ուշագրավ հայտարարություններ արեց՝ նշելով, որ 2015-ը ԱՄՆ-ի ներդրումների միայն սկիզբն էր, և հույս հայտնեց, որ Հայաստանի հետ նոր, ավելի լայն համագործակցության, տնտեսական գործակցության հնարավորություններ կան և առաջիկայում լինելու են այդպիսին: Մինչդեռ ԱՄՆ դեսպանը Հայաստանում իր ամեն երկրորդ հարցազրույցում նշում է, որ չեն հանդուրժելու կոռուպցիայի այսպիսի մակարդակը, և որ կոռուպցիան թույլ չի տալիս, որպեսզի ամերիկյան ներդրողներն ավելի ու ավելի հետաքրքրված լինեն Հայաստանով և իրենց մասնակցությունը բերեն Հայաստանի տնտեսության զարգացմանը: Ինչպե՞ս հասկանալ սա:
– Նախ ասեմ՝ երկուսն էլ իրենց մոտեցումների առումով շատ ճիշտ են: ԱՄՆ նախագահը, որպես քաղաքական պաշտոնատար ու գլոբալ մտածող մարդ, հասկանում է, որ այս տարածաշրջանում մասնավորապես Իրանի հետ նոր գործընթացները զարգացման նոր վեկտորներ են բացում, և այդ առումով Հայաստանը գերկարևոր խաղացող է, որովհետև այստեղ լուծվում են բազմաթիվ խնդիրներ: Մեր տեսանկյունից նայելու դեպքում կտեսնենք դրանց առավելությունները: Համար մեկ խնդիրն անվտանգության խնդիրն է: Գազատարը, որը կանցնի Հայաստանով, կբարձրացնի Հայաստանի անվտանգությունը, որովհետև կրակել Հայաստանով անցնող գազատարի վրա, նշանակում է կրակել Եվրոպային էներգիա մատակարարող գազատարի վրա:
– Իսկ մենք անվտանգությունից ելնելով, օրինակ, մեր գործակցության մակարդակն ենք սահմանափակում Իրանի հետ, որովհետև ռուսները մեզ սպառնում են, որ մեր անվտանգությունը դրանից կսասանվի:
– Մերոնք մտան ԵՏՄ, ասում են՝ դա տնտեսական միություն է, բայց մտել են անվտանգությունից ելնելով՝ իրենք իրենց հակասելով, որ դա տնտեսական չէ, քաղաքական է. իշխանության ամենաբարձր մակարդակով ակնհայտ հակասեցին: Տնտեսական առումով ի՞նչ արեցին, կարող ենք անդրադառնալ վնասներին, դրանք հիմնավորված են, իրենք են հիմնավորում, բայց այդ նույն անվտանգության առումով, վերջին 6 ամիսների ընթացքում Մինսկի խմբի թե՛ Ֆրանսիայի, թե՛ ԱՄՆ-ի համանախագահները պնդում են, որ սահմանային միջադեպերը դադարեցնելու միակ ձևը սահմանների դիտարկումն է, որը պետք է իրացվի ժամանակակից տեխնիկական միջոցներով, որ իրենք պատրաստ են այդ տեխնիկական միջոցները տրամադրել, որպեսզի հայտարարությունները չլինեն միակողմանի, ուղղակի հետևեն՝ ով է սահմանը խախտել: Ո՞վ է դրան դեմ. Ադրբեջանը, ակնհայտ է, որ սահմանները խախտելով՝ անընդհատ ուզում է հիշեցնել իր մասին, և դեմ է նաև Ռուսաստանը. ինչու, որովհետև այդ խախտումները նաև իրենից է գալիս: Դու ասում ես՝ ես իմ անվտանգությունն եմ լուծում ԵՏՄ մտնելով, իսկ ԵՏՄ-ի գլխավոր խաղացողը զենք է վաճառում Ադրբեջանին: Էդ որտե՞ղ է քո անվտանգությունը լուծվել: Ընդհակառակը՝ դու վտանգի տակ ես դրել քո անվտանգությունը:
Իսկ քո անվտանգությունը բարձրացնելու համար դու պետք է գազամուղ կառուցես, պիտի ճանապարհ կառուցես: Այդ ճանապարհը քո անվտանգությունը ավելացնում է, դու Իրանի հետ ՀԷԿ կառուցի, որպեսզի քո էներգետիկան դիվերսիֆիկացվի, դու իրանական գազ մտցրու, որպեսզի ունենաս գազի երկու վաճառող, որ չբանակցես Ռուսաստանի հետ գին իջեցնելու համար, այլ շուկան որոշի բարձրացնելու է, թե իջեցնելու է: Սրանք խնդիրներ են, որոնք պետք է Հայաստանի իշխանությունը լուծեր: Նույն դիկտատոր Լուկաշենկոն, որին ես լավ ղեկավար չեմ համարում, այս խնդիրը մեկից մեկ լուծել էր, որովհետև ինքը տղա է: Էստեղ չէ, էստեղ տղա չեն, էստեղ խաղում են իրենց աթոռի համար, խաղում են իրենց հարստության համար, իրենց շրջապատողներին օգնում են կամ օժանդակում են, ինչ-որ պահի էլ հասկանում են, որ էդ ամեն ինչն էնքան են բաժանել իրար մեջ, որ էլ վերցնելու բան չկա, ինձնից ի՞նչ վերցնեն, ինչ կար, վերցրել են, մնացել է իրենց մեջ, համարում են, որ, այ, Սամվել Ալեքսանյանինը շատ է, և հրահանգ վերևից՝ եկեք հարձակվենք Սամվել Ալեքսանյանի վրա, որովհետև իրեն էդքանը չի հասնում: Ու սկսվում է, ու խնդիրը հասնում է նրան, որ անընդհատ ընդդիմադիր մարդիկ են մտնում այս գործի մեջ այդ փայտիկի շարժումից: Իհարկե, պարզից պարզ էր էդ շաքարավազի գործունեությունը և այլն: Մենակ է՛դ ոլորտներո՞ւմ, դաշտը ահռելի է:
Միացյալ Նահանգների նախագահը միանշանակ ճիշտ է, որ ասում է՝ այս կոռուպցիայի պայմաններում, այս իրավիճակում, այս ԵՏՄ գոտու պայմաններում մեր ժողովրդի ո՛չ առողջապահական խնդիրները կլուծվեն, ո՛չ տնտեսական, ո՛չ դատական, ո՛չ կրթության հարցերը, ու դրանից ելնելով օր օրի ավելի շատ մարդիկ են հասկանում, որ Հայաստանի զարգացման ուղին ոչ թե ԵՏՄ-ն է, այլ ԵՄ-ն: Ես իմ ամբողջ քաղաքականությունը այս ընթացքում, որ համարում եմ պասիվության ընթացք, ձևավորում եմ այդ ուղղության վրա, որ այնպիսի մի դաշինք կազմավորվի, որ ներառի մինիմում երկու քաղաքական ուժ, մաքսիմում, տա Աստված, ավելի շատ, որովհետև գաղափարը կիսող կուսակցություններ էլի կան: Բազմաթիվ կուսակցություններ կան, բայց չափից շատ մարդիկ էլ կան, անհատներ, որոնք սա հասկանում են, որոնք չեն տեսնում Ռուսաստանում Լուկաշենկոյի, Նազարբաևի հետ մեր ապագան, և այդ մարդիկ կմիավորվեն:
– Որոնք ապաքաղաքական են:
– Այո՛, որոնք երբեք չեն մտնի «Հանրապետություն» կուսակցություն կամ մեկ այլ կուսակցություն: Բայց իրենց հայացքներով այդ շարժմանը կմասնակցեն, այդ շարժման մասնակիցը և ակտիվիստը կդառնան և քաղաքական կյանքում կունենան լուրջ ազդեցություն: Եվ սա է պետք ձևավորել: Առաջիկա ընտրություններում առճակատվելու է ռուսական մոտեցումը:
– Այսինքն՝ արտաքին քաղաքական կողմնորոշումը պայմանավորելու է ամբողջ քաղաքական դաշտի դասավորությունը:
– Միանշանակ այո: Կարող ենք դա համարել արտաքին քաղաքական կողմնորոշում, կարող ենք համարել գաղափարական հենքի վրա ձևավորված գործընթաց, որը հետևյալն է. Հայաստանը զարգանալու է ԵՏՄ-ում, այնտեղ ճիշտ է, լավ է, ապահով է. այս մոտեցումն ունեն ՀՀԿ-ն, ԲՀԿ, ՕԵԿ-ը… Կան ուժեր, որ ասում են՝ և՛ այնտեղ է լավ, և՛ այստեղ, կան ուժեր էլ, որ ասում են՝ երկուսն էլ վատ է, կարևորը մենք ենք ու Ավստրիան…
– Օրինակ՝ ՀՀԿ-ն այդ իմաստով հեմաֆրոդիտ է՝ և Եվրոպայի ժողովրդական կուսակցության անդամ է, և միաժամանակ գործակցում է Ռուսաստանի «Միացյալ Ռուսաստան» կուսակցության հետ, գործակցում է Չինաստանի կոմունիստական կուսակցության հետ: Այդ դեպքում ի՞նչ անել ՀՀԿ-ի հետ:
– ՀՀԿ-ն, որպես կուսակցություն, իր էության, արմատի մեջ այսօր լուծում է մեկ խնդիր՝ մաքսիմալ մնալ իշխանության մեջ, թույլ չտալ, որ քաղաքական դաշտ ձևավորվի, մաքսիմալ վարկաբեկել կուսակցականությունը և ընդդիմադիր ասվածը, գաղափարական մոտեցումները, համապատասխան իրավիճակներում օգտագործել թե՛ սա, թե՛ նա, իրենց պետք են եվրոպականները՝ մտնում են այդ թևի վրա աշխատում են, որպեսզի ընտրությունների ժամանակ վատ զեկույցներ չունենան, կարողանան ԵԽԽՎ-ում որոշակի բաների օգուտ տալ, այս թևի վրա էլ աշխատում են, որպեսզի կարողանան իշխանությունը պահել, ընտրություններից հետո իրենց ասեն՝ շատ ապրեք, արդար ընտրություններ էին, որ կարողանան գողանալ, կարողանան մնալ:
– Այս իրականության դեմ պայքարելու գործիքները որո՞նք են:
– Այս իրականության դեմ պայքարելու միակ գործիքը գաղափարական հենքի վրա քարոզարշավ, ընտրություններ տանելն է:
– Հիմնական խաղացող քաղաքական ուժերը այսօր կողմնորոշված են դեպի ԵՏՄ, հրապարակում այսօր քաղաքական ուժեր են, որոնք հռչակում են, որ արտաքին քաղաքական կողմնորոշում չունեն: Ընդհանուր առմամբ՝ քաղաքական անորոշություն է, ո՞ւմ վրա եք փորձելու հենվել: Դուք ասում եք՝ հասարակություն կա, որը սկսում է պատկերացնել, բայց մենք չենք տեսնում այսօր այդ հասարակությանը, չենք կարողանում արդյունավորել գաղափարները:
– Ես այդ կարծիքին չեմ, որ հրապարակում եղած քաղաքական ուժերը անորոշության մեջ են: Վերջին տարիների զարգացումները, ներառյալ 2008-ից հետո ձևավորված շարժումները՝ քառյակը, եռյակը, նույնիսկ այսօր ՀՅԴ-ի կոալիցիայի մաս կազմելը քաղաքական դաշտը մաքրում է: Քաղաքական դաշտում հստակություն է, և կա ռեալ ընդդիմություն: Կան ռեալ մարդիկ, ովքեր պայքարել են, ովքեր իշխանական խաղերի մեջ երբեք չեն եղել, ովքեր իրենց տեսակետը պնդել են, ֆոտոսեսիաների չեն գնացել, եթե անգամ գնացել են, միևնույն է, մնացել են իրենց տեսակետին, ովքեր ամբողջ քաղաքական գործունեության ընթացքում Հայաստանի տերն ու տեղը տեսել են եվրոպական համակարգում: Կան կուսակցություններ, որոնք ռեալ ամբիցիաներ ունեն, իշխանությունների հետ համագործակցության չեն գնում կամ նույնիսկ եթե գնում էլ են, իրենց ամբիցիաներից ելնելով՝ մինչև վերջ պայքարելու են: Կան ուժեր, որոնք այսօր հրապարակում են, առաջիկա օրերին նորից միտինգներ են ուզում անել, և նրանք համագործակցության գնացող չեն:
– Ես հենց այդ մասին էի ուզում խոսել: Նոր Հայաստան հանրային փրկության ճակատը արդեն փաստորեն դեկտեմբերի 1-ից Ազատության հրապարակում է, նրանք հայտարարել են մարտի 1-ին նոր քաղաքական շարժում սկսելու հանձնառության մասին, նրանք ևս արտաքին ընդգծված կողմնորոշում, ասում են, որ չունեն, բայց հրավիրում են նոր շարժման մասնակից դառնալ բոլոր այն քաղաքական ուժերին, որոնք ձեր նշած ֆոտոսեսիաներին՝ Սերժ Սարգսյանի հետ չեն մասնակցել: Դուք պատկերացնո՞ւմ եք, որ ակտիվ մասնակցություն կունենաք այս շարժման շրջանակներում:
– Ո՛չ, չեմ պատկերացնում: Ես քաղաքական զարգացումներին ու քաղաքականության մեջ հաջողության հասնելու տարբերակը տեսնում եմ գաղափարական հենքի վրա ընդդիմադիր շարժում ձևավորելով, որն իր մեջ կունենա մինիմում 2 կուսակցություն և քաղաքացիական, հասարակական լայն զանգվածների ներգրավվածություն: Ես վստահեցնում եմ, որ զարգացումները կգնան այդ տարբերակով: Բայց կա երկրորդ տարբերակ ևս. ենթադրենք՝ 2012-2013-ի նման իշխանությունները կարողանում են այնպիսի մթնոլորտ ձևավորել, կամ Ռուսաստանի կայսրությունը այնպես, ինչպես ԲՀԿ-ն էր այստեղ պահում, ուզում է, որ քաղաքական դաշտում երկրորդ համարի քաղաքական ուժն էլ լինի իր ազդեցության տակ եղած ուժ, և ձևավորում է, ենթադրենք, Արա Աբրահամյանով, Ռոբերտ Քոչարյանով ինչ-որ մի ուժ, ու ամբողջ հասարակությունը սկսում է մտածել, որ Ս. Սարգսյանին կարող է փոխել միայն, ասենք, Ռ. Քոչարյանը, որովհետև ունի փող, լծակներ, հեռուստաընկերություն և այլն, այս տարբերակը մենք տեսել ենք: Չնայած քիչ է հնարավոր, որ այսպիսի տարբերակ լինի, որովհետև այդ ուժը ժամանակ չունի, չի հասցնելու, նաև չկա այդ մարդը: Ռ. Քոչարյանն ինքն ուղիղ չի մտնի, իսկ Վարդան Օսկանյանով այդ խնդիրը չես լուծի:
Եթե մյուս տարբերակը լինի, ենթադրենք՝ Արա Աբրահամյանի դեմքով լինի կամ չգիտեմ՝ ՌԴ-ում շատ մարդիկ կան, որոնք որոշակի իշխանական հայտեր են ներկայացնում: Այսպիսի տարբերակի դեպքում հնարավոր է, որ ավելի լայն ընդդիմադիր միավորում տեղի կունենա, որտեղ բոլոր այն ուժերը, որոնք անկեղծ են, որոնք իշխանության հետ գործարքի չեն գնացել կամ իրենց ամբիցիաներից ելնելով՝ իշխանության դեմ պայքարելու են, այս ուժերի հետ պետք է համագործակցես, որ Պուտին-Մեդվեդև-Պուտին անիվը չկրկնվի:
Բայց ես հակված եմ մտածելու, որ այս անգամ Հայաստանի զարգացումները լինելու են զուտ գաղափարական դաշտի վրա: Հայ հասարակությունը պետք է ընտրություն կատարի. առաջիկա տարիներին որտե՞ղ է տեսնում ՀՀ-ի, որպես պետության, զարգացումը՝ եվրասիակա՞ն, թե՞ եվրոպական ընտանիքում, և այս գաղափարի հիման վրա բաժանվելու է երկու բևեռի:
– Մենք հստակ կարո՞ղ ենք հիմա ամրագրել, որ դուք 2017-ին մասնակցելու եք խորհրդարանական ընտրություններին և առաջնորդելու եք գոնե արևմտամետ ուժերին և գործիչներին:
– Երբ դուք խնդիր դրեցիք՝ ի սկզբանե հավն է եղել, թե ձուն, ես մտածեցի ու ինձ բռնացրեցի, որ Հովհաննես Ավետարանիչի կողմնակից եմ. «Ի սկզբանե էր բանը, և բանն Աստծո մոտ էր, և բանն Աստված էր»: Աստծուց առաջ չընկնենք, ես չեմ կարող խոսք տալ մեկ-երկու տարվա կտրվածքով: Ոչ թե կասկածում եմ, այլ Աստված պիտի կյանք տա, Աստված պիտի այդ հնարավորությունը տա, որ ես կարողանամ այդ ամենն անել: Այդ համախմբումը եթե ինձնով լինի, ես սիրով կանեմ, ես առ այսօր պայքարել եմ ոչ թե Ռոբերտ Քոչարյանի, ոչ թե Սերժ Սարգսայնի դեմ, այլ պայքարել եմ ճշմարտության համար: Ես ուզեցել եմ հասկանալ՝ որտեղի՞ց էր Հոկտեմբերի 27-ի արմատը՝ դրսի՞ց էր, թե՞ ներսից, որովհետև Սերժ Սարգսյանը ինձ խոստովանել է, որ դա կազմակերպված էր, որ մի օր պիտի ասի, թե այդ ով էր կազմակերպել: Ես սպասում եմ այդ պատասխանին, թող ասի:
Բաներ կան, որոնց համար պայքարել ես, ես պայքարել եմ, որ այս մարդիկ ապրեն այնպես, ինչպես եղբայրս էր ուզում, որ 21-րդ դարը լինի, ես տեսնում եմ, որ այս ժողովուրդը արժանի է այդպես ապրելու, որովհետև ինքն ավելի կազմակերպված է, ավելի աշխատասեր է, քան ադրբեջանցիները, վրացիները, թող ինձ ների վրաց ժողովուրդը: Մեր ժողովուրդն ավելի ունակ է, ավելի կրթված է: Ես տեսնում եմ, թե այս ժողովուրդը դրսերում ինչ արդյունքների է հասնում կարճ ժամանակում, և արժանի է լավ իշխանության: Ես գտնում եմ, որ այս երկրին ղեկավար է պետք, որը վերաբերվի ոչ թե որպես հիմնարկի, այլ նվիրվի այդ հիմնարկին, իրեն տեսնի այդ հիմնարկի ամենափոքր մարդը, իրեն տեսնի այդ հիմնարկում գործ անողը: Այսպիսի իշխանություն եմ ուզում, իսկ այդ իշխանությունը կձևավորվի միայն մի դեպքում, եթե լինեն արդար ընտրություններ, եթե լինեն գաղափարի վրա հիմնված մարդիկ, որոնք տեսնում են, թե որ ուղիով են ուզում գնալ, ինչ են ուզում կառուցել: Չի լինի, որ մենք ասենք՝ մենք մենք ենք, մենք Հայաստանն ենք, և գնանք մենք մեզնով: Աշխարհում կան ուղղություններ, մենք պետք է ընտրենք դրանցից որևէ մեկը: Ես ընտրել եմ եվրոպական զարգացման ուղին, պայքարելու եմ դրա համար, ամեն ինչ անելու եմ, որ այդ տեսակետի մարդիկ համախմբվեն, և կառաջնորդի լավագույնը, եթե ես կլինեմ, դա կհամարեմ շնորհ:
