Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի միջոցառումների պիկից հետո կյանքը աստիճանաբար վերադառնում է իր սովորական ընթացք, իհարկե, ոչ սովորական իրականությամբ: Ոչ սովորական՝ հենց նույն 100-րդ տարելիցի հիշատակի միջոցառումների և ընդհանրապես մթնոլորտի համեմատությամբ: Այդ միջոցառումներն ու մթնոլորտը, որ աչքի ընկան տարբեր, երբեմն, իհարկե, հակասական, սակայն ընդհանուր առմամբ կարևոր, բազմազան իրադարձություններով Հայաստանում և Հայաստանի սահմաններից դուրս, ստեղծել էին ներհայաստանյան յուրատեսակ միասնական որոշակի մթնոլորտ, յուրահատուկ էներգետիկ դաշտ, որպիսին, օրինակ, ձևավորվել էր մեկ այլ առիթով մեկ տարի առաջ, երբ օգոստոսին սահմանին Ադրբեջանը լարել էր իրավիճակը գրեթե պատերազմի աստիճան, և հայ հանրությունը գրեթե մեկ մարդու նման համախմբվել էր զինված ուժերի կողքին:
Խոսքը, բնականաբար, ոչ թե ֆիզիկապես կողքին համախմբվելու, այլ հենց էներգետիկ դաշտի ձևավորման մասին էր, որն էլ, երևի թե, ամենևին ոչ վերջին դերը խաղաց այդ շրջանում մեր զինուժի երևի թե փայլուն գործողությունների հարցում: Եվ սակայն, իհարկե կային մարդիկ, առաջին հերթին, բնականաբար, իշխանության բարձրաստիճան շարքերում, քաղաքական դաշտում, որ այդ ամենը փորձեցին ծառայեցնել զուտ իրենց քաղաքական, կուսակցական, անհատական շահերին:
Սա չխանգարեց, իհարկե, հասարակությանը՝ կանգնել և մնալ զինուժի թիկունքին մինչև վերջ՝ հասկանալով, որ զինուժը բարձրաստիճանները չեն, որ լուսանկարային հերթի էին կանգնել, այլ վտանգավոր դիրքերում օր ու գիշեր անձնուրաց կանգնած սպաներն ու զինվորները:
Բայց, այնուհանդերձ, հասարակական այդ էներգետիկան մնաց չօգտագործված, սպառվեց առօրյա ընթացքի մեջ, վերածվեծ ինտրիգների ու խարդավանքների մանրադրամի: Մինչդեռ օգոստոսին կուտակվել էր միասնական մի էներգիա, որը կարող էր խթան հանդիսանալ ներքին կյանքում մի շարք բարեփոխումների, որ պետք էին և՛ բանակին, և՛ պետությանն ընդհանրապես: Սակայն իշխանությունները, արդեն առօրյայի ընթացքում, սովորականի պես, ինչպես հանրային բոլոր բարիքները, այդպես էլ այդ էներգիան մսխեցին:
Էներգիան կուտակվել է նաև այսօր և, ցավոք, կրկին ոչ այնքան ուրախ առիթով: Սակայն կուտակվել է, և այն կարող է դառնալ ռեսուրս, որը կծառայի գալիք ժամանակաշրջանում այդ ամենն արդեն ուրախ առիթներով, ձեռքբերումներով, հաջողություններով գեներացնելու համար:
Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցը, դրա ընթացքում մի շարք միջոցառումներ, որոնք ողբի ու սգի տրամադրությունից դուրս էին և կյանքի, պայքարի, ապրելու առանցի շուրջ ու տրամաբանությամբ էին կազմակերպված ու կառուցված, ինչպես, օրինակ, ամենավառերից մեկը հանդիսացող SOAD խմբի համերգը Երևանում հորդառատ անձրևի տակ, կամ դրանից առաջ Քիմ Քարդաշյանի աղմկահարույց այցը Հայաստան, որի ընթացքում տեղի ունեցավ նրա ամուսնու խելահեղ և հանպատրաստից համերգը Կարապի լճում, հայաստանյան հասարակությանը միասնականացրել էին հենց այդ ապրելու և ստեղծելու էներգետիկ դաշտի շուրջ:
Եվ այսօր, երբ 100-րդ տարելիցի ակտիվ միջոցառումների փուլն աստիճանաբար տեղը զիջում է առօրյային, խնդիր կա չմսխել գոնե այդ էներգետիկան, կուտակված այդ էներգիան, վերածել այն ներքին կյանքի արմատական փոփոխությունների և բարեփոխումների խթանիչի, հենակետի: Այս իմաստով է, որ հայաստանյան առկա իրողությունները, ներքին կյանքի որակները կուտակված էներգետիկայի բնույթի հետ բացարձակ համարժեք չեն: Այդ էներգետիկան օգտագործելու համար հարկավոր է հավասարության, եղբայրության, ազատության, արդարության սկզբունքների վրա հիմնված ներքին միջավայր: Սակայն կարո՞ղ են նման միջավայր ապահովել Հայաստանի իշխանությունները: Այ սա է խնդիրը և երևի թե առանցքային հարցը ապրիլի 24-ից հետո:
Եվ սա պարզապես հռետորական հարց չէ, այլ Հայաստանի համար կենսական խնդիր: Վերջին հաշվով, Հայաստանն աշխարհին ներկայացավ, այսպես ասած, արտաքին տեսքով, պատշաճ տեսքով, սակայն այս ամենը կարող է զավեշտալի լինել, եթե աշխարհին հնարավորինս արագ չներկայացվի նաև այդ տեսքին հարիր բովանդակությունը:
