Հայաստանում փոփոխություն է տեղի ունեցել կամ ունենում, որն առայժմ շատ չի նկատվում: Կարելի է ասել` տեղի է ունենում աննկատ, ինչպես 25-րդ կադրի էֆեկտը, երբ ազդում են մարդկանց, տվյալ դեպքում հանրության, քաղաքականություն սպառողի ենթագիտակցության վրա:
Հայաստանի հասարակական-քաղաքական լեքսիկոնում «ընդդիմություն» բառին աստիճանաբար փոխարինելու եկավ «ոչ իշխանական» կամ «ոչ իշխանություն» բառը: Ընդ որում` ընդդիմություն-ոչ իշխանության շատ նվիրյալ և հավատարիմ համակիրներ ասում են, թե այդ բառն անգրագիտություն է: Գուցե, բայց այդ բառը շրջանառության մեջ են դրել հենց իրենք՝ ոչ իշխանական ուժերի ներկայացուցիչները, և այդ բառը ընդունել և կիրառության մեջ է դրել այդ ներկայացուցիչների համար անվերապահ և բացարձակ հեղինակություն դիտվող, այդ թվում` նաև լեզվին տիրապետելու իմաստով, Լևոն Տեր-Պետրոսյանը:
Քաղաքական լեքսիկոնի այդ փոփոխության հետևից այժմ գալիս է երկրորդը, որ ձևակերպված է «ամբողջական իշխանափոխություն» բառակապակցության տեսքով: Սա, ըստ էության, պակաս անգրագիտություն չէ, քան առաջինը, բայց այն կրկին շրջանառության, կիրառության մեջ են դնում հենց ոչ իշխանական ուժերը, որովհետև այդ բառակապակցությունը կրկին համապատասխանում է այն քաղաքական կոնյունկտուրային, որն անհրաժեշտ է իրենց: Քանի որ «Բարգավաճ Հայաստանը» ոչ մի կերպ չէր համաձայնում ընդդիմություն կոչվել, մոգոնվեց «ոչ իշխանական ուժ» բառակապակցությունը՝ ԲՀԿ-ի հագով: Այսօր էլ ամբողջական իշխանափոխություն հասկացությունն է ներմուծվում` իշխանափոխություն երևույթը հնարավորինս ձգելու, առաձգական դարձնելու և այդպիսով այդ հարցում սկզբունքային տարաձայնություններ ունեցող ոչ իշխանական ուժերի համար մանևրի դաշտ բացելու նպատակով:
Իշխանափոխությունը կամ լինում է, կամ չի լինում, հետևաբար` «ամբողջական իշխանափոխություն» արտահայտությունը, ըստ էության, զավեշտ է, ինչ-որ առումով աբսուրդ: Որովհետև ինքնին աբսուրդ է իշխանության սահմանային, ծավալային սահմանումն ինքնին: Ո՞րն է ամբողջ իշխանությունը: Օրինակ` դիցուք, խորհրդարանը իշխանության մարմին է, խորհրդարանն իշխանություն է իրացնում՝ օրենսդիր իշխանություն է համարվում: Հիմա, եթե ասվում է ամբողջական իշխանափոխություն, դա նշանակո՞ւմ է նաև խորհրդարանի կազմի ամբողջական փոփոխություն: Կամ դատական իշխանությունն էլ իշխանության մի մաս է, ամբողջական իշխանափոխություն ասվածը ենթադրո՞ւմ է նաև դատավորների կազմի լիակատար փոփոխություն: Նաև գործադիր իշխանության սահմաններն են անհստակ, որովհետև հասնում են մինչև մարզպետարաններ, տարատեսակ վարչություններ և այլն:
Այսինքն` «ամբողջական իշխանափոխություն» ասվածի վրայից աբսուրդի փոշին գոնե մի քիչ թափ տալու համար հարկ է նախևառաջ ճշտել իշխանություն ասվածի ամբողջական սահմանը: Նորմալ քաղաքական կյանքով ապրող երկրներում դրանով զբաղված չեն, որովհետև այնտեղ նախևառաջ խեղված չէ լեքսիկոնը` ընդդիմություն-ոչ իշխանություն տրանսֆորմացիաներով, հետևաբար` կարիք չկա արդեն հավելյալ տրանսֆորմացիաների ենթարկել իշխանափոխություն հասկացությունը և պոչեր կամ շոգեքարշներ կպցնել՝ ինչ-որ բան առաջ քաշելու համար, քանի որ ինքնին այն ընդունակ չէ առաջ գնալու:
Այդ համատեքստում կա մեկ այլ հետաքրքրական շերտ: Իշխանափոխության մասին խոսելիս Հայաստանում մինչ այս լայնորեն կիրառվում էր համակարգային իշխանափոխություն հասկացությունը: Դա էլ ինքնին դժվար է գրագիտության դրսևորում որակել, որովհետև իշխանափոխությունը միայն կարող է դառնալ համակարգային փոփոխության ելակետ: Նախ պետք է փոխվի իշխանությունը, որպեսզի հետո փոխվի համակարգը: Սակայն համակարգային իշխանափոխության, այսպես ասած, ոչ ճիշտ արտահայտությունն այնուամենայնիվ ուներ բոլորի համար հասկանալի և այսպես ասած` լեգիտիմ, այսինքն` ընդունելի ենթատեքստ, անկախ ֆորմալ գրագիտությունից: Դա այն է, որ Հայաստանում պետք է փոխվեն ոչ թե անձերը, անհատները, իշխանության այս կամ այն դերակատարները, այլ համակարգը, որ իշխում է:
Իհարկե, համակարգ ասվածը կրկին լայն հասկացություն է, երկար և խորը ճյուղավորումներով, սակայն կա ընդհանուր միտք, որը հասկանալի է՝ ոչ թե անձերի, այլ կառուցվածքի, իշխանության բնույթի, այսինքն` ձևավորման մեխանիզմների և կենսագործունեության բաղադրիչների փոփոխություն, իշխանության սահմանադրականացում:
Փաստորեն, «համակարգային իշխանափոխություն» բառակապակցությունը գործածության մեջ տեղը զիջում է ավելի ու ավելի գործածվող «ամբողջական իշխանափոխություն» բառակապակցությանը: Իսկ դա արդեն զգալիորեն տարբեր է: Ամբողջականն առավել «առարկայականացված» հասկացություն է, այսպես ասած` նյութականացված, իսկ իշխանության դեպքում՝ անհատականացված, որովհետև իշխանության մեջ նյութը կադրն է՝ մարդը: Ամբողջական իշխանափոխությունն իր ենթատեքստում և համատեքստում առաջին հերթին նկատի է առնում մարդուն, այսինքն` իշխանություն եղող մարդկանց ամբողջական կազմի փոփոխություն: Համակարգի, այսինքն` իշխանության բնույթի, ձևավորման և պահպանման մեխանիզմների խորքային բաղադրիչների փոփոխությունը դուրս է մնում համատեքստից, և այստեղ է, որ հանրային գիտակցության վրա ամենայն հավանականությամբ ազդում է 25-րդ կադրի էֆեկտը:
