«Առաջին լրատվական»-ը զրուցել է Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի տնօերն Հայկ Դեմոյանի հետ:
– Այսօր գրքի շնորհանդեսն էր, կարո՞ղ ենք ասել, որ դա Ցեղասպանության 100-ամյակին ընդառաջ միջոցառումների մեջ է մտնում: Այս պահի դրությամբ Դուք ինչպե՞ս եք գնահատում, նախապատրաստական աշխատանքների ո՞ր փուլում ենք և արդյոք հավուր պատշաճի՞ ենք պատրաստվում Ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցին:
– Պատրաստվում ենք այնպես, ինչպես պատրաստվում ենք, այսինքն՝ որևէ վերապահում, ժամանակի կամ էներգիայի խնայողություն չկա: Բոլոր գերատեսչությունները զբաղված են իրենց ուղղություններով, քննարկում են բոլոր առաջարկությունները՝ արված թե Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիների, թե սփյուռքահայերի կողմից: Քննարկվում են համատեղ ձեռնարկներ կազմելու սցենարները, ժամանակացույցերը՝ համայնքների, խորհրդարանական խմբերի, գործընկեր կազմակերպությունների, թանգարանների հետ: Այս աշխատանքը սկսվել է վաղուց, ուղղակի հասկանալի է ցանկությունը՝ անմիջապես տեսնել այդ աշխատանքի արդյունքը:
– Իսկ Սփյուռքի հետ կա՞ համատեղ աշխատանք:
– Անշուշտ, մենք ունենք 15 վայրերում պայմանավորվածություն, որոնցից 10-ը՝ մեր սփյուռքի կառույցների հետ: Այսինքն՝ թանգարանի հետ անմիջական փոխգործակցությունը իրականացվում է և բավական հաջող: Այսօր առավոտյան ես ունեցա ևս մեկ պայմանավորվածություն, և Սփյուռքի մեր գործընկերները, անկախ նրանից՝ մենք համայնքի հետ ենք աշխատում, թե այլ գործընկերների, նույնպես ներգրավված են այդ աշխատանքում: Բոլոր միջոցառումների ժամանակացույցը կա, հասկանալի է, որ թանգարան-ինստիտուտից ակնկալիքները շատ են: Մենք, իհարկե, չենք հիասթափեցնելու, ներկայանալու ենք մշտական ցուցադրությամբ, ինչի մասին շատ ենք խոսել: Այս ցուցադրությունն ունենալու է բացառիկ նյութ և բացառիկ մատուցում՝ ժամանակակից թանգարանային վերջին խոսքով: Ծիծեռնակաբերդը պետք է ներկայացված լինի աշխարհի բոլոր անկյուններում՝ առանց վերապահումների: Մենք նույնիսկ փորձելու ենք մեր ցուցադրությունը ներկայացնել հենց Թուրքիայում:
– Հայ-թուրքական հարաբերությունների վերսկսման համար ի՞նչ նոր դիվանագիտական քայլեր են պետք, նկատի ունեմ՝ դրանք հին արձանագրությունների հիման վրա՞ պետք է լինեն, թե՞ նոր ձևաչափով:
– Ես արդեն երկու տարի է՝ հայտարարում եմ, որ արձանգրությունները արդեն մեռած փաստաթուղթ են: Այդ արձանագրությունները եկան ապացուցելու Թուրքիայի ոչ վստահելի գործընկեր լինելու հանգամանքը, և ամբողջ աշխարհը դրանում համոզվեց: Այսինքն՝ արձանագրությունները ինչ-որ ձևով դարձան միջոց՝ ապացուցելու այդ երկրի նկարագիրը, որը 21-րդ դարում ոչ վստահելի, իր խոսքը դրժող գործընկեր է: Այս առումով կարող ենք արձանագրել նաև հայկական կողմի առավելությունը, քանի որ ամբողջ աշխարհում արձագանքները հօգուտ հայկական կողմի են: Ինչ վերաբերում է արձանագրություններին, ապա ես կարծում եմ, որ ժամանակն է դրանք ընդհանրապես հանձնել պատմության աղբանոց, որովհետև դրանք արդեն մեռած փաստաթղթեր են, չեն կարող որևէ կերպ ինստրումենտալ լինել և հանդիսանալ միջնորդ՝ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման համար:
