Այն, որ Ռոբերտ Քոչարյանը Հաղթանակի տոնին ոչ թե Սերժ Սարգսյանի, Բակո Սահակյանի ու Արկադի Ղուկասյանի հետ Ղարաբաղում էր, ինչպես անցյալ տարի, այլ «Մեդիամաքս»-ին հարցազրույց էր տալիս մարտի 1-ի և ներքաղաքական ներկայիս իրավիճակի վերաբերյալ, վկայում է այդ իրավիճակի լրջության մասին:
Եվ եթե նույնիսկ տեղ ունենան այնպիսի վարկածներ, որ իրականում Սերժ Սարգսյանն ու Ռոբերտ Քոչարյանը փորձում են միմյանց միջև լարվածություն ցույց տալով, իմիտացիա անելով ժամանակ շահելու և հանրությանն ու ընդդիմությանը, նաև միջազգային հանրությանը մոլորեցնելու մարտավարություն կիրառել, ապա կրկին պետք է պատկերացնել, թե որքան մտահոգիչ է իրավիճակը, որ խնդիր է առաջանում դիմել այդպիսի լուրջ և մանրամասն մշակված իմիտացիաների:
Իրականում, իհարկե, իմիտացիայի վերաբերյալ գնահատականները ընդամենը իներցիոն բնույթ ունեն և վկայում են Հայաստանի ներքաղաքական գործընթացների, այսպես ասած, «ավտոպիլոտ» դիտարկման մասին, որ իրականացնում են շատերը: Իսկ այսպես ասած` «ձեռաց» դիտարկման դեպքում ներկայիս ներիշխանական, կամ Ռոբերտ Քոչարյան-Սերժ Սարգսյան հարաբերություններում ի հայտ եկած խութերը միանգամայն տրամաբանական հետևանքն են այն զարգացումների, որ Հայաստանում տեղի են ունենում ոչ թե 2008-ից, այլ դեռևս 2006 թվականից սկսած, երբ Սերժ Սարգսյանը որոշեց անդամակցել ՀՀԿ-ին:
Բանն այն է, որ դրանով նա փաստացի փորձեց պոկվել Ռոբերտ Քոչարյանից: Հիշում եք, թե ինչպես ամիսներ առաջ Ռոբերտ Քոչարյանը հայտարարեց, որ նա ինքն է շատ պաշտոնյաների խորհուրդ տվել մտնել ՀՀԿ և ուժեղացնել այդ կուսակցությունը: Իսկ ինչո՞ւ է Ռոբերտ Քոչարյանը տվել այդպիսի խորհուրդ: Չէր վստահում Սերժ Սարգսյանին: Չէր վստահում ոչ թե այն մասով, որ նա չի կարող հզորացնել ՀՀԿ-ն և տանել 2007 թվականի խորհրդարանի և 2008 թվականի նախագահի ընտրության բեռը, այլ չէր վստահում հենց հակառակ իմաստով. Ռոբերտ Քոչարյանը մտավախություն ուներ, որ Սերժ Սարգսյանը, ուժեղացնելով ՀՀԿ-ն, այն դարձնելու է իրենից, իր իշխանությունից, «միակ տղամարդուց» ազատվելու գործիք, պլացդարմ: Ահա թե ինչու է Ռոբերտ Քոչարյանը դեսանտ իջեցրել ՀՀԿ: Որպեսզի Սերժ Սարգսյանը ուժեղացնի ոչ թե իր, այլ Քոչարյանի ՀՀԿ-ն, կամ որպեսզի Սերժ Սարգսյանից առաջ հենց Քոչարյանն իր կադրերով ուժեղացնի ՀՀԿ-ն ընդդեմ Սերժ Սարգսյանի:
Բայց դա ակնհայտորեն չստացվեց, ու չստացվեց, թերևս, վարչապետ Անդրանիկ Մարգարյանի պատճառով, ով ըստ ամենայնի նախընտրեց լինել Սերժ Սարգսյանի, քան Ռոբերտ Քոչարյանի հետ: Անդրանիկ Մարգարյանը Քոչարյանի նշանակած վարչապետն էր, սակայն նա էլ Սերժ Սարգսյանի մեջ տեսավ Քոչարյանից ազատվելու հնարավորություն: Եթե նա Քոչարյանի մոտ, այսպես ասած, ենթակա էր, ապա Սերժ Սարգսյանի մոտ Անդրանիկ Մարգարյանը երևի թե տեսավ համանախագահ լինելու հնարավորություն, դե ֆակտո համանախագահ լինելու, այսինքն` իշխանությունը կիսելու հնարավորություն: Թերևս պատահական չէ, որ Քոչարյանը նախընտրական վերջին ամիսներին շեշտակիորեն ակտիվացրեց ԲՀԿ-ին, իսկ նախընտրական արշավի և բուն քվեարկության օրը, մինչև կեսօր, ՀՀԿ-ԲՀԿ լարվածությունը հասել էր գագաթնակետին, ինչպես կասեն մեր երևելի ֆուտբոլային մեկնաբանները: Բայց Քոչարյանն ի վերջո պարտվեց և ստիպված եղավ Բաղրամյան 26-ից իջնել Մելիք-Ադամյան` ՀՀԿ գրասենյակ, ու շնորհավորել Սերժ Սարգսյանի բացարձակ հաղթանակը:
Բայց ի՞նչն էր այդ հակադրության պատճառը: Ինչո՞ւ 2006 թվականից սկսած Ռոբերտ Քոչարյանը լրջագույն պայքարի մեջ մտավ Սերժ Սարգսյանի հետ: Ինչո՞ւ նրանք չկարողացան պայմանավորվել և կիսել իշխանությունը, ինչո՞ւ չկարողացան պայմանավորվել միմյանց փոխելու մասին: Չէ՞ որ Քոչարյանը կարող էր տասը տարի հանգստանալ իր համար, իսկ Սերժ Սարգսյանն էլ կփորձեր տասը տարի նախագահել, ու հետո ինքը գնալ հանգստի` տեղը վերստին զիջելով Քոչարյանին: Արդյո՞ք պարզ, մարդկային իշխանատենչության զգացումն էր խանգարողը, որ գերակայում է Քոչարյանի մոտ, թե՞ կան օբյեկտիվ գործոններ, որոնք թույլ չտվեցին նրանց պայմանավորվել: Ամենայն հավանականությամբ, գործ ունենք երկրորդ հանգամանքի հետ, որին ընդամենը նպաստում է, կամ, այսպես ասած, կրակի վրա յուղ է լցնում առաջինը:
Օբյեկտիվ գործոններից էր, թերևս, Լևոն Տեր-Պետրոսյանի վերադարձն ակտիվ քաղաքականություն, որը փոխեց ներքաղաքական կոնֆիգուրացիան` ստիպելով իշխանությանը հաշվի նստել այդ բևեռի գոյության հետ: Դրան նպաստեցին նաև արտաքին գործոնները:
Ի վերջո, ամենևին պատահական չէ, որ Տեր-Պետրոսյանին փաստացի, դե յուրե ընդդիմություն ճանաչեցին միջազգային կառույցներն ու տերությունները, որոնց դիվանագիտական պատվիրակները Հայաստան կատարած իրենց այցելությունների ծրագրի մեջ անպայմանորեն ներառում են հանդիպում Տեր-Պետրոսյանի հետ: Դա նշանակում է, որ այդ կոնֆիգուրացիան բխում էր նաև միջազգային հանրության շահից: Իսկ այդ շահը, այսպես ասած, բավական կենդանի օրգանիզմ է, այն չի լճանում, պարբերաբար ենթարկվում է մարտավարական վերանայումների: Դա իր հերթին ենթադրում է, որ Հայաստանի իշխանական համակարգում բացառվում են այն պարզ փոխարինումները կամ փոխատեղումները, որոնք կառուցված են միայն մի քանի անձի բիզնես-շահի կամ իշխանատենչ հակումների վրա: Եթե իշխող համակարգը պատասխանատու չէ սեփական հանրության առջև և թքած ունի սեփական հանրության շահի վրա, ապա միջազգային հանրության հանդեպ վերաբերմունքը, մեղմ ասած, այլ է` ուզած, թե չուզած:
Հետևաբար, եթե սեփական հասարակության առջև պատասխանատվություն չկա, ապա միջազգային հանրության հանդեպ պատասխանատվությունն անխուսափելի է: Իսկ դա գալիս է դե յուրե կարգավիճակից` անկախ այդ կարգավիճակի դե ֆակտո բազայից: Չէր կարող Սերժ Սարգսյանը դե յուրե կրել իշխանական համակարգի ամբողջ պատասխանատվությունը` այդ համակարգը դե ֆակտո կիսելով Քոչարյանի հետ: Սարգսյանի ու Քոչարյանի միջև վեր է հառնել պատասխանատվության անջրպետը, որը, ի տարբերություն, ասենք, «չհասկացվածության պատի», քանդելը գործնականում անհնար է, որովհետև պատասխանատվությունը քաղաքական, առավել ևս աշխարհաքաղաքական օբյեկտիվ կատեգորիա է:
