Ազգային վիճակագրական ծառայության երեկ հրապարակած «Ոչ ֆորմալ հատվածը և ոչ ֆորմալ զբաղվածությունը ՀՀ-ում, 2010» ազգային զեկույցի համաձայն` ՀՀ «տնտեսական աճի» «լոկոմոտիվը» համարվող շինարարության ոլորտում, պարզվում է, յուրաքանչյուր 3-րդ աշխատատեղը գրանցված չէ` թաքնված է:
Ըստ այդմ` Հայաստանում կա 1.19 մլն աշխատատեղ, որոնց մեծ մասը` մոտ 622 հազարը, ոչ ֆորմալ է (չգրանցված): Այդ չգրանցված աշխատատեղերի մեծ մասը` մոտ 481 հազար աշխատատեղ, գյուղացիական տնտեսություններում է, այսինքն` օրենսդրության խախտում այստեղ չկա: Սակայն նույնը չի կարելի ասել ոչ գյուղատնտեսական ոլորտի, այդ թվում և շինարարության ոլորտի աշխատատեղերի մասին: Սրանց չգրանցումը օրենսդրության խախտում է ենթադրում: Եվ այդ խախտումների «թիվը», այսինքն` ոչ գյուղատնտեսական ոլորտի ոչ ֆորմալ աշխատատեղերի բացարձակ թիվը մոտ 141 հազար է: Դա կազմում է ոչ գյուղատնտեսական ոլորտի բոլոր աշխատատեղերի (704.4 հազար աշխատատեղ) 20%-ը: Ոչ գյուղատնտեսական ոլորտում ոչ ֆորմալ (թաքնված) զբաղվածությունն առավել տարածված է շինարարությունում (34.2%), մանրածախ և մեծածախ առևտրում (26.9%) և մշակող արդյունաբերությունում (11.8%): Այսինքն` շինարարությունում յուրաքանչյուր երրորդ աշխատատեղը գրանցված չէ:
Զեկույցում մի շարք այլ հետաքրքրական թվեր էլ կան: Այսպես, զեկույցի համաձայն` գործազրկության մակարդակը Հայաստանում 2009թ. կազմել է 18.7%, սակայն դա չի համապատասխանում ԱՎԾ կողմից պարբերաբար հրապարակվող պաշտոնապես գրանցված գործազրկության վերաբերյալ վիճակագրական տվյալներին: Հայաստանում պաշտոնապես գրանցված գործազրկության մակարդակը վերջին տարիներին չի գերազանցել 7-8%-ը: Նման տարբերությունների պատճառը մեթոդաբանությունն է: Պաշտոնապես գրանցված այդ 7-8% գործազուրկներն այն մարդիկ են, որոնք գրանցվում են ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության «ՀՀ զբաղվածության պետական ծառայություն» գործակալությունում և ստանում գործազուրկի կարգավիճակ: Բայց ակնհայտ է, որ շատ հայաստանցիներ չեն գրանցվում այդ գործակալությունում, թեև աշխատանք չունեն ու պատրաստ են անմիջապես անցնել աշխատանքի: Այս հետազոտությունը ցույց է տալիս, որ Հայաստանում գործազրկությունը շարունակում է լուրջ խնդիր մնալ: Գոյություն ունի գործազրկության բնական մակարդակ, որը տարբեր երկրներում տատանվում է 3-4%-ի շրջանակներում: Համարվում է, որ 7%-ը գերազանցող գործազրկությունը արդեն անվտանգության սպառնալիք է երկրի համար: Այնպես որ, մենք ունենք թույլատրելի շեմը առնվազն մի 12 տոկոսային կետով գերազանցող գործազրկության մակարդակ:
Եվս մեկ` անչափ հետաքրքիր թիվ: Պարզվում է` գերփոքր կազմակերպությունների կողմից ստեղծված աշխատատեղերի քանակը կազմել է զբաղվածության 72%-ը: Ստացվում է, որ եթե ընդամենը մի քանի հարյուր ընտանիքի պատկանում է մեր ողջ տնտեսության հիմնական մասը, և նրանք էլ մուծում են հարկերի մեծ մասը (բնականաբար` ավելի քիչ համամասնությամբ, քան իրենց տիրապետման տակ գտնվող եկամտի կիշռն է), ապա ամենափոքրերն են, որ ապահովում են աշխատատեղերի ճնշող մեծամասնությունը: Սա ևս մեկ անգամ ցույց է տալիս, թե որքան մեծ նշանակություն ունի մեր երկրում փոքր բիզնեսն ու ինքնազբաղվածությունը, և որքան վտանգավոր է նրան «կպնելը»: Մինչդեռ մեր կառավարությունն ու հարկային մարմինները կարծես հաճույք են ստանում այս ինքնազբաղվածներին ու փոքր բիզնեսին զանազան փորձությունների ենթարկելուց: Նրանց այս գործելակերպին մենք, ցավոք, ականատես ենք լինում ամեն քայլափոխի:
«Ժամանակ» օրաթերթ