«Առաջին լրատվական»-ի Real Politik հաղորդաշարի հյուրն է ԱԺ «Ժառանգություն» կուսակցության պատգամավոր Արմեն Մարտիրոսյանը
– Ինչպե՞ս կբնութագրեք քաղաքական այն նոր իրավիճակը, վերադասավորումները և դասավորումները, նախընտրական ստարտապը, որում մենք գտնվում ենք: Դրանք որքանո՞վ կարող են դրական ազդեցություն ունենալ սպասվող գործընթացների վրա, առավել ևս՝ ընտրությունների:
– Մի փոքր դժվարանում եմ ասել, որ միանշանակ դրանք կարող են դրական ազդեցություն ունենալ, որովհետև որոշակի քայլեր մինչև այժմ կատարվել են, որոնք ինձ թույլ չեն տալիս դրական կարծիք ունենալ սպասվող ընտրությունների շատ թե քիչ արդար անցկացման ուղղությամբ: Դրանցից առաջինը ինձ համար «Ա1+»-ի եթեր չվերադառնալն էր, որովհետև նորմալ ընտրությունների համար, բնականաբար, առաջին հերթին պետք է նաև նորմալ լրատվություն, քարոզչություն, հավասարություն, այդ առումով «Ա1+»-ի եթեր վերադառնալը հնարավորություն էր ընձեռելու, որ մնացած հեռուստաընկերությունները ևս, ուզեին թե չուզեին, որոշակի առումով բաց լրատվություն, չուղղորդված լրատվություն տային:
-Պարոն Մարտիրոսյան, իշխանությունները շատ լավ հասկանում էին, որ 2008 թվականին, երբ չկար «Ա1+»-ը, չկային անկախ լրատվամիջոցները, ըստ էության 17 հեռուստաալիք պայքարում էր թերթային իրականության դեմ, հաղթեց վիրտուալ իրականությունը:
– Մենք չպետք է 2007 կամ 2008 թվականների հետ համեմատենք: Համաձայն չեմ, որովհետև ինտերնետը դեռ մեզ մոտ այդքան տարածված չէ: Բարեբախտաբար, Երևանում տարածվածության աստիճանը մեծ է, իսկ շրջաններում դեռևս խնդիր ունենք, և հեռուստաընկերության այդ հնարավորությունները անհամեմատելի են: Ես չէի համեմատի նաև 2008 թվականի հետ, որովհետև 2008 թվականի ընտրությունները ընտրություններ էին ընդդեմ իշխանության, հիմա որոշակիորեն այդպես կարող է լինել. մենք լավ գիտենք՝ նախագահական ընտրությունների ժամանակ ձայնի կենտրոնացում է տեղի ունենում, խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ՝ հակառակը` ձայնի սփռում, ուստի այդ առումով համեմատելը ճիշտ չէ, որովհետև որքան էլ իշխանությունների նկատմամբ բնակչությունը փաստարկված դժգոհություն ունենա, անընդունելի լինի իշխանությունը իր համար, միևնույն է՝ այդ բարեկամական, ընկերական որոշակի կապերը իրենց ազդեցությունն ունեն, այդ թվում նաև քարոզչական հնարքներն են որոշակի ազդեցություն ունենում;
– Այդ կապերը աշխատում են համապետական բոլո՞ր ընտրություններում, այդ թվում նաև՝ նախագահական:
– Քանի որ ոչ մեկ անգամ է ինձ հետ պատահել, երբ խորհրդարանական ընրություններին կողմ են եղել, որ «Ժառանգությանը» ձայնը տան, միանշանակ նշել են, որ ձայնը «Ժառանգությանը» կտան, բայց նախագահական ընտրություններին, երբ մեկին ասել եմ՝ օրինակ, մենք պաշտպանում ենք Լևոն Տեր-Պետրոսյանին՝ որպես ընդդիմության ներկայացուցիչ, ինքը ձայնը ոչ մեկին չի տվել: Պարզապես փաստ է՝ եթե խորհրդարանական ընտրություններին «Ժառանգությանը» ձայն տվեց, իմ հորդորը լսեց, հենց ինձ ասաց՝ ես ինչպե՞ս գնամ Լևոն Տեր-Պետրոսյանին ձայն տամ, այսինքն՝ դա բացառվում է. այնպես չէ, որ այդ կապերը միշտ աշխատում են:
– Երկու հիմնական ուժերը՝ ՀՀԿ-ն և ԲՀԿ-ն, հենց դրանով էլ զբաղված են:
– Իրենք պատասխանատու են պետության ներսում բժշկական ծառայությունների մատչելիության համար, իրենք ինչ-որ բարեգործություն են իրականացնում` հենց իրենք գնահատելով, որ գործ չեն անում այդ բնագավառում: Ես կարծում եմ, որ, այնուամենայնիվ, լրատվամիջոցների, հեռուստաընկերությունների դերը իսկապես բարձր է լինելու:
-Պարոն Մարտիրոսյան, ի՞նչ կասեք հրաժարականների մասին:
– Շարունակելով խոսքս՝ կնշեմ նաև իշխանության մեջ առկա կառուցվածքը, որովհետև մենք դեռևս չենք հրաժարվել օլիգարխիկ կառավարման եղանակից: Մեզ մոտ բիզնեսը և քաղաքականությունը սերտաճած են դեռևս: Ես միտումներ տեսնում եմ, որ իշխանությունը պատրաստվում է գալիք խորհրդարանական ընտրություններին:
-Իշխանություն, որի մեջ է ԲՀԿ-ն, թե ՞ ՀՀԿ-ն:
– Ես ամբողջության մեջ եմ դիտում: Այնուամենայնիվ, ֆորմալ առումով ունենք կոալիցիա, և այդ կոալիցիան է իշխանություն իրականացնում, տեսնում եմ, որ գալիք ընտրություններին պատրաստվելու քաղաքականություն է վարվում, իսկ թե դրանցից հետո ինչպիսի վիճակում կհայտնվի Հայաստանը, կարծում եմ՝ դեռ վաղ է խոսել այդ մասին: Իհարկե, շատ լավ կլինի, որ այն պարտավորությունները, որ իշխանությունները վերցրել են եվրոպական կառույցների առջև, որոշակիորեն իրականություն դառնան: Ես դա շատ եմ կարևորում, որովհետև սրանից կես տարի առաջ որևէ եվրաչինովնիկ երբևէ չէր խոսի Հայաստանի՝ որպես եվրաինտեգրված անդամի ապագայի մասին:
– Հայաստանում Ֆրանսիայի դեսպանը ուղղակիորեն նշեց, որ Հայաստանը ընթանում է դեպի Եվրամիություն: Տարիներ առաջ այդ հայտարարության համար Արթուր Բաղդասարյանին հեռացրին Ազգային ժողովի նախագահի պաշտոնից:
– Այս կոնտեքստում ես տեսնում եմ, որ պարտավորություններ կան: Հիմա արդեն կարծում եմ՝ պարտավորությունները իրականացնելու ժամանակն է գալու: Հրաժարականները ես դիտարկում եմ միայն նախընտրական աշխատանքների կոնտեքստում:
– Ավելի բյուրեղանո՞ւմ է այդ բուրգը, թե՞ կարծում եք, որ այս հրաժարականներով մեղմվում և այդ բուրգի սրությունն է թուլանում:
– Ոչ թե բուրգի սրությունը թուլանում է, այլ բուրգի սուր ծայրի վրա գլխարկ են հագցնում: Այն կառավարման համակարգը, որը այս պահին դեռևս կա, չի կարող բարեփոխումներ իրականացնել:
– Ըստ Ձեզ՝ ներսից բարեփոխվելու ներուժ ունե՞ն այս հրաժարականները, վերադասավորումները:
– Հիմա ոչ: Ես կարծում եմ, որ մենք գալիք ընտրություններից հետո կարող ենք որակը գնահատել, կտեսնենք, թե ինչ խորհրդարան է ձևավորվել:
– Ձեր պատկերացմամբ՝ ո՞ր խորհրդարանը ընդունակ կլինի:
– Այն խորհրդարանը, որտեղ նորմալ ընտրություններ անցկացնելու արդյունքում խորհրդարան և իրական կոալիցիա կձևավորվի: Եթե քիչ թե շատ նորմալ ընտրություններ անցկացվեն, միանշանակ կոալիցիայի անհրաժեշտությունը կառաջանա: Կարծում եմ՝ հայտնի փաստ է, որ ցանկացած իշխանություն, այսպես ասած, ստարտային առավելություն է ունենում, որովհետև վարչական ռեսուրսը լավ է աշխատում՝ որքան էլ ուզենք կամ չուզենք: Այնուամենայնիվ, նույնիսկ քիչ թե շատ նորմալ ընտրությունների պարագայում չի կարող լինել որևէ կուսակցություն, որը ճնշող մեծամասնություն ունենա խորհրդարանում, և առաջանալու է իրական կոալիցիայի անհրաժեշտությունը: Իրական կոալիցիան է, որ արդեն կարողանում է բարեփոխումներ իրականացնել:
– Պարոն Մարտիրոսյան, իրական կոալիցիա ասելով ո՞ւմ նկատի ունեք:
– Ով կհաղթի այդ ընտրությունների արդյունքում՝ այն առումով, որ ձայների հարաբերական մեծամասնություն կունենա: Ես կարծում եմ՝ այսօր Հայաստանում որևէ կուսակցություն առավելագույնը կունենա 30 տոկոս ձայն՝ ոչ ավելի, և այդ 30 տոկոսին գումարվելով՝ մի քանի ուժեր կձևավորեն կոալիցիա, և հենց նրանք կիրականացնեն այդ բարեփոխումները, որովհետև մենք դրա կարիքը ունենք, իսկ մինչև այդ բարեփոխումները չիրականացվեն, մենք չենք կարողանալու երկիրը առաջ տանել:
– Սերժ Սարգսյանի քաղաքական այս նոր քայլերը Ձեզ հուշում են, որ նա ավելի հակված է կոալիցիոն կառավարման գնալ և շարունակե՞լ այն ավանդույթը, որը հաստատվեց 98 թվականին Ռոբերտ Քոչարյանի կողմից` հիմք դնելով կոալիցիոն կառավարմանը:
– Ես չեմ ուզում համեմատել, որովհետև Ռոբերտ Քոչարյանը որևէ կուսակցության ղեկավար չէր, իսկ Սերժ Սարգսյանը քաղաքական ուժ է ներկայացնում: Սերժ Սարգսյանը չի կարող հրաժարվել, որովհետև եթե քիչ թե շատ նորմալ ընտրություն անցկացվի, նա ստիպված կլինի, և հենց դա առողջացման հիմք կարող է հանդիսանալ. դա իրական կոալիցիա կլինի, ոչ թե կոալիցիա` կերակրատաշտը բաժանելու շուրջ:
– Կոտրած տաշտակի մասին ի՞նչ կասեք:
– Նորմալ դեղին քարտ էր վարչապետի կողմից: Կարծում եմ՝ հրապարակայնորեն դեղին քարտ ցույց տվեց:
– Այնուամենայնիվ, կարծում եք՝ սայթաքո՞ւմ էր, թե՞ մեսիջ արեց:
– Մտածված մեսիջ էր: Քաջածանոթ լինելով վարչապետին (4 տարի է` արդեն շփվում ենք, հարց ու պատասխան, բանավեճեր)՝ նա այդպիսի սայթաքում չէր անի: Դա հստակ մեսիջ էր, այլ հարց է, որ մենք գաղափարական առումով նմանատիպ մեսիջներ չենք ընդունում: Այստեղ իսկապես խոսքը գնում էր այն կերակրատաշտի մասին, թե դու հանրային ռեսուրսները բաժանելու մեջ կամ կաս, կամ չկաս, իսկ ցանկացած պարագայում ցանկացած քաղաքացու պարզ է, որ Հայաստանում իշխանական ուժը չի կարող հասարակության կողմից մեծ աջակցություն ստանալ, և վարչական ռեսուրսն է օգտագործում:
– Տիգրան Սարգսյանի հայտարարությունը ի՞նչ ազդեցություն թողեց հասարակական կարծիքի և ժողովրդի ցանկության վրա:
– Հասարակական կարծիքը շատ կարևոր գործոն է, բայց այն դատարկ տեղը չես կարող միառժամանակ պահել: Որոշ ժամանակ հնարավոր է փիառ հնարքներով պահել, բայց երկարաժամկետ հնարքներով, բնականաբար, չես կարողանալու, և այս առումով չեմ կարծում, որ հասարակական կարծիքը երկար ժամանակ հնարավոր կլինի, չկատարած աշխատանքներ ներկայացնելով, պահել, և ցանկացած պարագայում վարչական ռեսուրսի կարիքը ստիպված զգացվելու է, իսկ վարչապետի ասածը այն մասին էր, որ վարչական ռեսուրսը քեզանից շատ հեռու է լինելու, և այն քո դեմ է աշխատելու:
-Պարոն Մարտիրոսյան, «Ժառանգությունը» ի՞նչ ստարտապային վիճակում է, և ի՞նչ բանակցություններ կան ընդդիմադիր դաշտի Ձեր գործընկերների հետ: Ի՞նչ հնարավորություններ եք տեսնում: Ընտրություններին միայնա՞կ եք գնալու: Այս պահին ի՞նչ տրամադրություններ են գերիշխում:
– Չասեմ՝ ստարտային, այլ նախաստարտային, որովհետև մեզ համար ստարտը վաղ է, որովհետև մենք բնականոն աշխատանքային պրոցեսի մեջ ենք, և կարծում եմ՝ այդպես էլ կշարունակենք մինչև վերջ, զուգահեռ կիրականացնենք նախընտրական արշավը: «Ժառանգությունը» հետևյալ նախաստարտային իրավիճակում է. ինքը հասարակությանը չխաբեց, իր խոստմանը տեր կանգնեց և տիրոջ կարգավիճակով ծառայեց երկրին: Բաց հասարակության ինստիտուտը ամեն տարի փորձաքննություն է անցկացնում, թե խորհրդարանական կուսակցությունները ինչպե՞ս են իրենց դրսևորել քվեարկությունների ժամանակ՝ իրենց նախընտրական ծրագրերին, իրենց խոստումներին համապատասխա՞ն են գործել, թե՞ ոչ, և «Ժառանգությունը» միակ կուսակցությունն է խորհրդարանում, որ իր նախընտրական ծրագրին հավատարիմ է գործել, և այս ժամանակահատվածում չի եղել որևէ սոցիալական խումբ, որը խնդիրներ ունենար, և «Ժառանգությունը» չմիանար: Սա է մեր նախաստարտային իրավիճակը, և մենք մեր գործունեությունը համապատասխանեցրել ենք խոստումներին: Ինչ վերաբերում է բանակցություններին, ապա բանակցություններ այլ գործընկերների հետ, որպես այդպիսիք, այժմ չկան:
– «Ազատ դեմոկրատներ» կուսակցության հետ քննարկումնե՞ր են, թե՞ բանակցություններ:
– Քննարկումներ են, բանակցություններ դեռևս չեն եղել, բայց ես «Ժառանգության» այն շարքային անդամներից եմ, ով կարծում է, որ «Ազատ դեմոկրատների» հետ կարելի է շատ ավելի լայն համագործակցության գնալ: Համենայնդեպս, իրենց գաղափարական ուղղվածությունը բավականին համահունչ է մեր գաղափարախոսությանը, և գործունեության տեսանկյունից էլ անձինք են հավաքվել , որոնք երկրի կայացման գործում իրենց ավանդը ունեցել են, և արժեքային համակարգի տեսանկյունից ևս բավականին ընկալելի են մեզ համար, իսկ մնացած գործընկերների հետ, ես կարծում եմ, համագործակցության գոնե մեկ ճամբար ունենք. դա նորմալ ընտրություններ անցկացնելն է և ընտրատեղամասերում համապատասխան վերահսկողական մեխանիզմներ իրականացնելը: Եթե դրանից ավելին կլինի, միայն ողջունելի է, որովհետև «Ժառանգությունը» միշտ այն կարծիքին է, որ լայն և երկարաժամկետ կոնսոլիդացիա է պետք` նորմալ լուծումների հասնելու համար: Մենք ունեցել ենք դրական աշխատանքային փորձ, «Ընտրական օրենսգրքի» շուրջ եվրոպական կառույցներին այլընտրանքային առաջարկներ ներկայացրեցինք, տարբեր օրենքների շուրջ նմանատիպ մոտեցում ենք ցուցաբերում, մենք դրական աշխատանք ենք ունեցել նաև Հայ ազգային կոնգրեսի հետ, հատկապես փաստահավաք խմբի աշխատանքների շրջանակում, ինչպես նաև համաժողովրդական շարժման շրջանակում: Եթե մենք ընդդիմադիր դաշտի կոնսոլիդացիան իրականացնենք, ապա դա միայն ողջունել կարելի է, հակառակ պարագայում այս անգամ մենք իսկապես նախօրոք պետք է պատրաստ լինենք միայնակ գնալուն: Այնպես չի լինելու, ինչպես եղավ 2007 թվականին, երբ ցուցակները ներկայացնելուց մեկ օր առաջ, երբ մենք դեռ բանակցությունների սեղանին էինք, մնացինք միայնակ, նույնիսկ եթե այդ գործընթացում իշխանության մատն էլ էր խառը: Կարծում եմ՝ մեր գործընկերները պետք է մի ճշմարտություն ընդունեն. մենք ուղղակի ձայներ ենք նվիրում իշխանությանը, որովհետև 2007 թվականին եթե լսեին Րաֆֆի Հովհաննիսյանին, որտեղ նա 6-րդն էր, իսկ մեր 2-րդ ներկայացուցիչը 20-րդ տեղում էր ընդամենը, մենք կունենայինք միասնական ընդդիմադիր դաշինք և 25-30 տոկոս չէինք նվիրի իշխանությանը և խորհրդարանում կունենայինք շատ պատկառելի ընդդիմություն, էլ չեմ ասում, որ 2008 թվականին հնարավոր էր նաև իշխանափոխություն:
