Realpolitik հաղորդաշարի հյուրն է Հանրային խորհրդի ձեռնարկատիրության և սպառողների հարցերի հանձնաժողովի նախագահ, «Ազգային ժողովրդավարական դաշինք» կուակցության նախագահ Արշակ Սադոյանը:
– Պարո՛ն Սադոյան, մենք գտնվում ենք նախընտրական տարում, և գնալով՝ ավելի է թեժանում քաղաքական կյանքը: Որպես փորձառու, քաղաքական ազդեցություն ունեցող գործիչ՝ գնահատեք քաղաքական կյանքի, ներքաղաքական կյանքի արդի վիճակը, քաղաքական ուժերի այն հնարավոր դասավորումները, որ մեզ առաջիկայում սպասվում են:
– Ցավոք, մեր քաղաքական կյանքում, ինչպես հաճախ լինում է, հաշվի առնելով տրադիցիոն ընտրությունների ոչ կարևորությունը, այդ ընտրությունները, ինչպես միշտ, մի ձևի է գնում: Քաղաքական կյանքում այս ընտրությունները այնքան էլ մեծ դերակատարություն չունեցան: Հետագայում կարող է ավելի լարվածություն լինի: Ցավալին այն է, որ նորից տարվում է հին արհեստական քաղաքականությունը, որ կարելի է ժողովրդին ամեն կերպ խաբել, միամիտ կենդանու տեղ դնել և փորձել ներկայացնել, թե, գիտե՞ք ինչ, մենք պայքարում ենք, իսկ իրականում ընդամենը պայքարը գնում է որոշ ուժերի կողմից՝ միայն իրենց համար, մի քիչ ավելի տեղը լայնացնելու համար:
– Կմասնավորեցնե՞ք` որ ուժերի մասին է խոսքը:
– Օրինակ, ասենք, շատ տարօրինակ է, որ այսօր էլ կան խոսակցություններ, երկխոսություն ՀԱԿ-ի և իշխանության միջև, երկխոսության թեմաներ ինչ-որ տարօրինակ ուժերի հետ: ՀԱԿ-ը առաջարկում է արտահերթ ընտրություններ, երբ որ նույնիսկ հերթականին չի հասցնում նախապատրաստվել: Իշխանությունը ձևեր է թափում`ասելով բերեք՝ այլ հարցեր քննենք, և երբեք որևէ լուրջ հարց չի քննարկվում:
– Ո՞րն է, ըստ Ձեզ, այդ լուրջ հարցը:
– Թե ինչպես պետք է փրկվել այս վիճակից:
– ՀԱԿ-ը ասում է, որ երկրի կործանարար ընթացքը հնարավոր է կանգնեցնել՝ արտահերթ ընտրություններով նոր իշխանություն ձևավորելով:
– Եթե ՀԱԿ-ը չի ուզում խաբել մարդկանց, եթե ՀԱԿ-ը հասկանում է, որ նախապատրաստվելու համար գերշուկայական այս քաղաքական դաշտում, բազարային քաղաքական դաշտում լուրջ աշխատանքներ պետք է տարվեն և չի հասցնում, ասենք, կազմակերպել շտաբներ Հայաստանի տարբեր տարածքներում:
– Իսկ եթե հասցնե՞ր: Դուք կարծում եք, որ արդար ընտրություններով հնարավո՞ր է իրավիճակ փոխել:
– Արտահերթ ընտրությունների մասին խոսողը պետք է իմանա, որ իր ասածը նշանակություն չունի, նույնիսկ անիմաստ է: Եթե արտահերթ ընտրություններ ասելով՝ չի հասկանում, որ դրանով նախօրոք երկիշխանություն է հաստատում․․․: Իշխանությունները շարունակում են իրենց ուժի ցուցադրումը: Եթե արտահերթ ընտրություններ ասելով՝ դա են հասկանում` դա լրիվ ուրիշ հարց է, իսկ եթե արտահերթ ընտրություններ ասելով՝ հասկանում են ժամանակից մի քիչ շուտ ընտրություններ, ինչպես սովորաբար հասկանում են «արտահերթ» բառը, ապա այստեղ անիմաստության հարց չկա: Եթե ուզում եք երկիրը փրկեք, երկիրը փրկեք մայիսի ընտրություններից հետո, մնացել է մի քանի ամիս:
– Այսինքն, Դուք կարծում եք խնդիրն իրականում արտահերթ և հերթական ընտրություննե՞րի մեջ է:
– Նրանք ուզում են ցույց տալ, որ իրենք, իրոք, պայքարող ուժ են:
-Ըստ Ձեզ՝ ո՞վ է այն ուժը, որը իսկապես պայքարում է այս ամենաթողության, այս իշխանության դեմ:
– Այսօր ես համոզված եմ հետևյալում. Հայաստանի Հանրապետությունում լուրջ ուժ, որը ծրագրում է, այսպես ասած, ուժով գալ իշխանության` չկա: Ուժեր, որոնք կուզենային, եթե իսկապես ժամանակակից ժողովրդավարական ընտրություններ լինեին, իշխանության մաս կազմել՝ շատ կան:
– Դուք ասում եք, որ այսօր Հայաստանը փրկության կարիք ունի:
-Դրա համար պետք են Հայաստանի փրկությամբ հետաքրքրվող կազմակերպություններ, կուսակցություններ:
-Դուք կարծում եք` կա՞ն այդպիսիք, և ովքե՞ր են:
-Իհարկե՝ կան: Այսօր Հայաստանին պակասում են գաղափարական ուղղվածությամբ կուսակցություններ: Օրինակ ինչո՞վ է տարբերվում ԲՀԿ-ն ՕԵԿ-ից՝ իրենց քաղաքական հայացքների առումով, գաղափարական տեսակետից` ի՞նչ են ուզում ՀԱԿ-ը, ՀՀԿ-ն:
-Դուք կարծում եք՝ հասարակ քաղաքացուն հետաքրքու՞մ են գաղափարական տարակարծությունները, գաղափարական ուղղությունները:
– Ես ոչ միայն կարծում, ես մտածում եմ: Ի՞նչ աստիճանի կարելի է արհամարհել հայ ժողովրդին: Հայ ժողովրդին չի հետաքրքում, թե որ կուսակցությունը ինչ ծրագրով, ինչ ուղով է տանում երկիրը: Սա արդեն գաղափարախոսություն է, ուրեմն հայ ժողովրդին գաղափարները չեն հետաքրքրում: Ժողովուրդն ասում է, որ, միևնույն է, իշխանական աթոռի կռիվ է, և ինչ կարևոր է՝ ով ինչ է ասում: Բնական է, որ իրենց ընդդիմադիր կարծող կուսակցությունները, իշխանական կուսակցությությունները ամեն կերպ ջուր են լցնում ջրաղացին:
-Պարո՛ն Սադոյան, Ձեր կուսակցությունը ինչո՞վ է տարբերվում Հանրապետական կուսակցությունից:
– Մեր կուսակցությունը 2001 թվականին իր ծրագրում ամրագրել է այն թեզը, որ հայ ժողովրդի զարգացման մայրուղին, Հայաստանի զարգացման մայրուղին պետք է լինի աշխարհով մեկ համազգային կառույցների ամրապնդումը: Մեր կուսակցությունն այս ծրագիրը փորձում է իրականացնել:
– Մոտավորապես այս ծրագրով Տիգրան Սարգսյանն է գործուն քայլեր իրականացնում:
– Ես կասեի՝ սփյուռքի նախարարությունն էլ է փորձում ինչ-որ բաներ անել:
-Դուք կարծում եք, որ Հայաստանի ներքին կյանքում սփյուռքը լուրջ դերակատարությո՞ւն ունի:
– Ոչ միայն Հայաստանի ներքին կյանքում: Հստակ խնդիր կա, որ ես զարմանում եմ՝ մարդիկ ինչպես չեն կարող ընկալել` աշխարհը մրցակցություն է՝ ժողովուրդների, պետությունների միջև, պատմության թատերաբեմը դա է: Պատմության այս մարտահրավերներին, որ ծագում են մեր առջև, մենք դիմակայելու ենք միայն հայաստանյա՞ն 3 միլիոն բնակչությամբ, թե՞ աշխարհի 10 միլիոն հայերով:
-Դուք կարծում եք, որ սփյուռքահայերը, որոնք հրավիրվում են Հայաստան, պիտի գան այստեղ ներդրումնե՞ր անեն:
– Չի կարելի սփյուռքին ընդունել որպես կթու կով: Սփյուռքը միայն նրա համար չէ, որ գան այստեղ ինչ-որ բաներ անեն: Օրինակ, հրեաների կազմակերպություններն աշխարհում ամենաուժեղներից են, և թելադրում են իրենց կամքը շատ շատերին: Եվ խնդիրն այն չէ, որ հրեաներն իրենց գործերը թողած՝ գան միայն Իսրայելը շենացնելու: Նույնիսկ մինչև հիմա քաղաքականության հետ առնչվող, քաղաքականությամբ զբաղվող ուժերը չեն պատկերացնում, որ ինֆորմացիոն տեխնոլոգիական հեղափոխությունից հետո, աշխարհում այսպիսի համաշխարահային կազմավորումներ ստեղծելուց հետո ռեալ հնարավորություն է դարձել ազգ, պետություն կազմակերպելու, ոչ թե մի տարածքում, այլ ամբողջությամբ, մայրաքաղաքի տարածքով: Հայաստանով ստեղծել ազգ-կազմակերպություն աշխարհով մեկ, մարտահրավերներին դիմակայել 10 միլիոն հայությամբ, ոչ թե միայն հայաստանաբնակ 3 միլիոնով: Այս գաղափարը որևիցե մեկը հստակ չի ասում: Բացի ԱԺԴ կուսակցությունից, մնացած բոլոր կուսակցությունները չեն պատկերացնում աշխարհի փոփոխման պրոցեսները: Մի խոսքով՝ գաղափարական լուրջ տարբերություններ կան: Մենք, հաշվի առնելով այդ տարբերությունները, այսօր ծրագրում ենք միավորել ազգային ժողովրդավարության սկզբունքներն ընդունող ուժերին, ստեղծել նոր կազմավորում, որի հիմնական նպատակն է լինելու համաշխարհային պրոցեսների հետ առնչված ուղղությունների ներկայությունը, որի նպատակն է լինելու համակարգը Հայաստանում փոխել, կատարել համապատասխան սահմանադրական փոփոխություններ, և այս խնդիրները ներկայացնելով՝ փորձել 2012 թվականի ընտրություններում ինչ որ դերակատարում ունենալ, որպեսզի կարողանան այդ գաղափարները առաջ տանել: Կարո՞ղ եք ասել ԲՀԿ, ՀՀԿ, ՕԵԿ, ՀԱԿ, նրանցից որևիցե մեկը հստակ պատկերացնո՞ւմ է իր դերը աշխարհում, ասո՞ւմ է ինչ ճանապարհով է գնալու և այլն: Սա է կոչվում գաղափարախոսության պակաս և արհեստական վերաբերմունք զանգվածային լրատվամիջոցների նկատմամբ:
– Ի՞նչ անել, որ այսօր մարդիկ չարտագաղթեն Հայաստանից, իրենց հանապազօրյա հացը վաստակեն:
– Պետք է առաջին հերթին համագործակցել աշխարհի հայության հետ, պայմաններ ստեղծել, որ եթե նույնիսկ գնում են արտագնա աշխատանքի, ժամանակին վերադառնան:
– Դուք Սերժ Սարգսյանի կողմից ստեղծված Հանրային խորհրդի անդամ եք: Ի՞նչ է անում Հանրային խորհուրդը այդ ուղղությամբ:
– Ո՞վ ասեց՝ Սերժ Սարգսյանի կողմից: Ստեղծվել է կառավարության կողմից, ուրեմն կարելի է նաև ասել Սերժ Սարգսյանի՞ կողմից ստեղծված կառավարություն: Հանրային խորհուրդը կարևորագույն մարմին է: Միջազգային հանդիպումների ժամանակ էլ Հանրային խորհուրդը լուրջ դերակատարում ունի, և եթե այդ դերակատարման անհրաժեշտությունը հասկացվեց և հիմնադրվեց այդ մարմինը, այդ դեպքում չի կարելի ասել, որ այն Սերժ Սարգսյանը ստեղծեց: Արտագնա շախատանքների ընդմիշտ գնալը սխալ է, գնալ ասիմիլյացիոն նպատակներով արդեն հանցագործություն է: Հանրային խորհուրդը առաջին հերթին իր կանոնադրությամբ ընդամենը խորհրդակցական մարմին է: Դուք կարծում եք, որ ես լիազորություններ ունեմ և կարող եմ ասել կոռուպցիայի դեմ ինչպե՞ս կարող են պայքարել, ցավոք սրտի, իշխանական լիազորություններ Հանրային խորհուրդը չունի: Հանրային խորհուրդը խորհուրդներ է տալիս, արդեն քանի ամիս է քննում է միգրացիոն պրոցեսները, ռաջարկություններ է անում, նորից կանի: Ես հիմա, օրինակ, գլխավորում եմ ազգային համագործակցություն հիմնադրամը, դրա հետ կապված՝ բազմաթիվ խնդիրներ էին ծագել աշխարհով մեկ հեռարձակվող տեսանյութերին առնչվող: Հանրային խորհուրդը որոշ հարցեր կարողանում է լուծել, խորհուրդներ տալ, որոշ հարցեր էլ չի կարողանում լուծել, որովհետև իր լիազորությունների շրջանակում չէ: Բայց շատ ցավալի է, որ արհեստական ցեխ շպրտելու մեխանիզմը շատ տարածված է, և, ցավոք, ժողովրդի մոտ էլ գաղափարական, լիազորությունների ընկալման հնարավորությունը պակասում է, ուստի ցեխ են շպրտում՝ թե Սերժ Սարգսյանը իր համար ինչ-որ մի բան ստեղծեց: Հանրային խորհդի անդամ ինձ Սերժ Սարգսյանը չի ընտրել:
-Դուք Վազգեն Մանուկյանի հետ շարունակելո՞ւ եք մասնակցել առաջիկա խորհրդարանական ընտրություններին:
– Խորհրդարանական ընտրություններին մասնակցելու հարցը վերջնական որոշված չէ: Մենք հիմա ծրագրում ենք Ազգային ժողովրդավար միությունից ժամանակին դուրս եկած կուսակցականներին միավորել ժողովրդավարության սկզբունքների շուրջ: ԱԺԴ կուսակցությունը, որ ես եմ ղեկավարում, ԱԺ կուսակցությունը`Շավարշ Քոչարյանը, ՀԺԱՄ Վահրամ Մկրտչյանը, ԱԺՄ` Վազգեն Մանուկյանը, չորս կուսակցություններ, ինչպես նաև ժամանակին ազգային ուղվածության քաղաքական հոսանքների բազմաթիվ ներկայացուցիչներ ծրագրում են առաջիկայում միավորող հավաք կազմակերպել, ներկայացնել իրենց մոտեցումները, և այդ հավաքը կորոշի շարունակությունն ինչ է լինելու: Ես կարծում եմ, որ ուժերի միավորումը խնդիր կդնի, որպեսզի դերակատարում ունենա մեր պատմության մեջ: Օրինակ՝ ինչո՞ւ հնարավորություն չտալ հայ ժողովրդին զանգվածաբար մասնակցել քաղաքականությանը, ինչո՞ւ հնարավորություն չտալ, որ ժողովուրդը ստորագրություններով իրավունք ունենա հանրաքվե անել, իր կարծիքը հայտնել:
-ԲՀԿ-ն բավական լուրջ քաղաքական կշիռ և միջոցներ ունեցող կուսակցություն է, որն էլ հավակնում է Ազգային ժողովում մեծամասնության, որի մասին ասվել է բաց տեքստով և նորից ինտրիգ է մտել քաղաքական դաշտում: Արդյոք ԲՀԿ-ն աջակցելո՞ւ է Սերժ Սարգսյանին 2013 թվականին:
– ԲՀԿ-ն 2007 թվականի ընտրություններին նույնպես հավակնում էր այդ դերակատարմանը, ինչ որ հիմա: Ավելին, երբ մենք փորձում էինք այդ ընտրություններին մի շարք քաղաքական կուսակցությունների հետ միասին գնալ Ազգային ժողով, Հանրապետական կուսակցության երանելի ներկայացուցիչներն ասում էին, թե մեզ հետ պրոբլեմ չունեն՝ մեր ձայները ո՞վ պետք է գողանա: Սակայն հետագայում պարզվեց, որ դա այդպես չէ, գողանում են զանգվածաբար: Այս խնդիրը դրված էր նաև 2007 թվականին, հինգ տարի հետո նորից է դրվում, և չէի ասի, որ տեղի է ունեցել որակական փոփոխություն:
-2013 թվականին գործող նախագահին աջակցելու խնդիրը նորից դրված է օրակարգում: ԲՀԿ առաջնորդը ասում է, որ ժամանակ կա և այդ մասին հայտարարելը դեռ շուտ է:
– Ես ինչքան հասկացա, ժամանակին արված հայտարարություններից ԲՀԿ-ն խնդիր չի դնում 2013 թվականի նախագահական ընտրություններում իր կուսակցության առաջնորդին դարձնել ՀՀ նախագահ ,և բնականաբար, չեմ էլ կասկածում, որ նրանք կհամագործակցեն ՀՀԿ-ի հետ, և իզուր է իրենց կողմից մեկնաբանելը:
– Ռոբերտ Քոչարյանի վերադարձը որքանո՞վ եք հնարավոր համարում:
– Շատ քիչ: Ես չեմ կարծում, որ որևէ ռեալ բան կա: Դա ընդամենը պարապ ժուռնալիստների թեմաներից մեկն է: Ինձ համար շատ ցավալի է, երբ այնքան ենք հոգեպես ստրկացել, որ փորձում ենք ընդօրինակել այն ամենը, ինչ տեղի է ունենում Ռուսաստանում: Այդ ամենը ի՞նչ կապ ունի Հայաստանի հետ: Այն ժամանակ էլ երբ, որ Ռոբերտ Քոչարյանը նախագահ էր, Սերժ Սարգսյանը բավական ինքնուրույն, բավական հետևողական տանում էր իր գիծը, և այնտեղ պրոբլեմը այն չէր, որ Ռ.Քոչարյանը Սերժին սարքեց նախագահ: Հիմա ի՞նչ կարիք կա զուգահեռ տանել Ռուսաստանի հետ, ինչ կապ ունի, որ նա մեր հյուսիսային հարևանն է:
– Պարո՛ն Սադոյան, Դուք թե՛ 1998 թվականին, թե՛ 2003 թվականին պայքարել եք գործող իշխանության դեմ՝ Ռոբերտ Քոչարյանի իշխանության դեմ: Այսօր, փաստորեն, Դուք այդպիսի խնդիր չե՞ք տեսնում:
– Ո՞վ ասեց՝ չեմ տեսնում: Ես այսօր տեսնում եմ հետևյալ խնդիրը՝ ուրեմն սկսած 91 թվականից ես, լինելով Հայոց համազգային շարժման անդամ, առաջ քաշեցի խնդիր, որ Հայաստանում պետք չէ նախագահին գերլիազորություններ տալ, և երբ որ ՀՀՇ-ն որոշեց նախագահի մասին այդ օրենքն անցկացնի, ես դուրս եկա ՀՀՇ-ից և, սկսած 91 թվականից, մեր կողմնակիցների հետ հիմնեցինք ԱԺՄ կուսակցությունը, և այդ կուսակցությունը 91 թվականի սեպտեմբերից մինչև հիմա պայքարում է այն իշխանական, կամ ոչ իշխանական ուղղությունների դեմ, որոնք չեն կարողանում ընկալել ազգային ժողովրդավարության գաղափարները: Ես կողմնակից եմ որպեսզի պառլամենտը նշանակի կառավարություն: Կողմնակից եմ, որպեսզի ժողովրդից ընտրված նախագահ լինի, որը ոչ թե գործադիր իշխանության ղեկավարն է, այլ ընդամենը ծրագրային պետության երաշխավորն է՝ եթե պառլամենտը և իր կառավարությունը չեն իրականացնում իրենց նախընտրական խոստումները, ցրում է պառլամենտը և նշանակում նոր ընտրություններ: Այս գաղափարները մենք դրել ենք շատ վաղուց: Մեր երկրում ընդունված չէ գաղափարներից խոսել: Եթե լավ իշխանություն լինի, ինչո՞ւ իշխանամետ չլինել: Կան հարցեր, որոնք շատ ցավալի են, որոնց մասին մտածում են: Երբ որ ինձ դիմեցին 2007 թվականին և առաջարկեցին պաշտպանել Լևոն Տեր-Պետրոսյանի, ես ասացի՝ նա գոնե հասկացե՞լ է ինչ սխալներ է գործել, նա այս սխալ սիստեմի և այս համակարգի ճարտարապետն է: Ես ասացի, եթե սխալ է արել և ապաշխարում է կպաշտպանեմ և պահանջեցի հայտարարություն անել: Սակայն հայտարարություն եղավ, թե ի՞նչ խավարի, ցրտի տարիներ, ի՞նչ մազութի թալան և ինչի՞ մասին է խոսքը: Դուրս եկավ, որ այս ժողովուրդը այնքան հիշողությունից զուրկ է, ինչպես ես ժամանակին իր մասին էի ասել, որ մեր նախագահի հիշողությունը գնում-գալիս է, և նույնիսկ մոռացել է, թե ինչ տարիներ են եղել:
2007 թվականի խորհրդարանական խայտառակ ընտրություններից հետո ես մտածեցի, որ գոնե երիտասարդներ լինեն, որ կարողանան պայքարել, մեծ դժվարությամբ ստեղծեցինք քաղաքական դաշտում սերնդափոխության ակումբ, որը կազմված էր լինելու 2 բաղկացուցիչ մասերից` վետերաններ և երիտասարդներ: Վետերաները իրենց վրա ֆունկցիա էին վերցնելու ոչ ֆորմալ պայմաններում ներկայացնել ամբողջ ընթացքը, փոխանցել քաղաքական իրենց փորձը: Երիտասարդները պետք է կամաց-կամաց տեղ գրավեին քաղաքական դաշտում: Ցավոք սրտի, պրոցեսը գնաց, և նորից առնչվեցինք գերշուկայական հարաբերությունների հետ: Բոլոր դեպքերում պետք է փող, հնարավորություններ:
