«Երեւանյան երկխոսություն» միջազգային գիտաժողովին ելույթում վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը, որքանով դիտարկվում է, առաջին անգամ անդրադարձավ Ադրբեջանի սահմաանդրությամբ Հայաստանի նկտամամբ տարածքային պահանջների «գաղտնագրման» հարցին:
Փաշինյանն ասաց, որ Հայաստանը բանակցություններում այդ խնդիրը քննարկման չի բերում, որպեսզի գործընթացը չխաթարվի, բայց եւ բացահայտեց, որ պայմանագրի նախագծում համաձայնեցված է իրավական դրույթ, ըստ որի կողմերը չեն կարող հղում անել իրենց ազգային օրենսդրությանը՝ պայմանագրով ստանձնած պարտավորությունները չկատարելու համար: Հայաստանի վարչապետի գնահատմամբ՝ միջազգային պայմանագիրը գերակա է ազգային օրենսդրության նկատմամբ, եւ եթե տարընթերցում է առաջանում, ապա գործում են պայմանագրի նորմերը:
Բայց խնդիրն այն է, որ միջազգային պայմանագիրը իր հերթին չի կարող հակասել երկրի սահմանադրությանը: Որեւէ կառավարություն կամ երկրի նախագահ չի կարող ստորագրած պայմանագիրը ներկայացնել խորհրդարանի վավերացման, եթե առկա չէ Սահմանադրական դատարանի եզրակացություն առ այն, որ իրավական ակտը չի հակասում երկրի հիմնական օրենքին:
Այս առումով Փաշինյանը, կարծես, հայ-ադրբեջանական կարգավորման գլխավոր խոչընդոտը չբացահայտեց: Սահմանադրական ակտի եւ ԱԴՀ հռչակման միջեւ իրավահաջորդայնության «արգելանքը» քաղաքական կամքի առկայության դեպքում հաղթահարելի է, բայց Ադրբեջանի անկախ պետականության Բաքվի կոնցեպցիան, ամենայն հավանականությամբ, շատ ավելի վտանգավոր է, քան թվում է:
Բանն այն է, որ պետական անկախության սահմանադրական ակտում առկա է այսպիսի ձեւակերպում. «Ռուսաստանը 1806-1828 թվականներին օկուպացրել է Ադրբեջանը»: Խոսքը ռուս-պարսկական պատերազմի մասին է, որի հետեւանքով Պարսկաստանը կորցրել է Ղարաբաղի, Գյանջայի, Ղուբայի, Բաքվի, մասամբ՝ Թալիշստանի, Երեւանի եւ Նախիջեւանի խանությունները:
Ադրբեջանի գործող սահմանադրության իմաստով այդ բոլոր տարածքներն «օկուպացված Ադրբեջան» են:
Անկախություն հռչակել որպես նախկինում գոյություն ունեցած պետության իրավահաջորդ, բայց ընդունել խորհրդային շրջանի տարածքը եւ սահմանները՝ նախադեպ կա: Մերձբալթյան երեք երկրները, Էստոնիան, Լատվիան եւ Լիտվան, հռչակվել են որպես 1919-1940 թվականներին Ազգերի լիգայի անդամ հանդիսացած պետությունների իրավահաջորդներ, բայց ՄԱԿ-ի կողմից ճանաչվել են նախկին խորհրդային սահմաններում:
Ադրբեջանը իր սահմանադրությամբ ԱԴՀ իրավահաջորդության զուտ «սիմվոլիկ» նշանակությունը կարող է «հիմնավորել» այդ նախադեպով: Սակայն 1806-1828 թվականներին «օկուպացված Ադրբեջանի» կոնցեպցիան փոխելու՞ է: Ընդ որում, Բաքվի այդ աշխարհաքաղաքական նշանակության կոնցեպտը եւ Հայաստանի պետականության մասին Ռուսաստանի պաշտոնական տեսակետը գրեթե ունիսոն են:
Ըստ էության, այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքի» նկատմամբ Իրանի կոշտ դիրքորոշման արմատական շարժառիթն էլ, ամենայն հավանականությամբ, դա է: Փաշինյանն այս խնդիրը «պահուստային» է համարում՞:
