Հայաստանում ԱՄՆ նախկին դեսպան Ջոն Էվանսը հայտարարել է, որ իշխանություն ունեցող բոլոր անձանց, այդ թվում ոչ միայն իր երկրի, այլ նույնիսկ թուրք և ադրբեջանցի պաշտոնյաներին, կոչ է անում ամեն ինչ անել Ղարաբաղի հայերի ճակատագիրը բանակցության սեղան վերադարձնելու համար: Ջոնե Էվանսը Հայաստանում ԱՄՆ դեսպանն էր 2004-06 թվականներին, երբ նախագահ Ջորջ Բուշ կրտսերի հրամանագրով հետ կանչվեց: Ըստ տեղեկությունների, դրա պատճառն այն էր, որ Էվանսը ինչ որ շրջանակում խոսել էր հօգուտ հայերի ցեղասպանության ճանաչման, ինչը այդ ժամանակ համահունչ չէր ԱՄՆ քաղաքականությանը:
Հետագայում թերևս Վաշինգտոնը պաշտոնապես անուղղակի «հաստատեց» այդ վարկածը, քանի որ Էվանսը պարգևատրվել էր ԱՄՆ դիվանագիտական ավանդույթի մեջ գոյություն ունեցող՝ «Կառուցողական անհամաձայնության» մեդալով: Այժմ Ջոն Էվանսը արտահայտում է Հայաստանի, Արցախի անվտանգությունից ու շահերից բխող «կառուցողական համաձայնության» միտք՝ Արցախի հայության ճակատագիրը վերադարձնել բանակցության սեղան:
Թե որքանով է այդ դիրքորոշումը համաձայնության հարաբերակցության մեջ ԱՄՆ պաշտոնական քաղաքականության հետ, սա առանձին հարց է, քննարկման ենթակա, որովհետև պաշտոնական քաղաքականության համատեքստում կարծես թե ԱՄՆ մոտեցումը այլ է և Վաշինգտոնը դիտարկում է Հայաստան-Ադրբեջան առանձին երկխոսություն և Ստեփանակերտ-Բաքու առանձին շփում, թեև այդ դեպքում էլ հարց է, թե ինչ տրամաբանությամբ և կարգավիճակներով: Դա թողնենք, այս պահին, վերադառնալով Էվանսի հայտարարության շրջանակ և դրանից բխող մի հնարավորության, որ թերևս արժե դիտարկել: Օրերս էլ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ամերիկացի նախկին համանախագահ Ջեյմս Ուորլիքն էր հայտարարել, որ միջնորդական նախաձեռնություն ցուցաբերող Արևմուտքը պետք է պատասխանատու լինի այդ նախաձեռնության հետևողականության համար, այդ կերպ նաև իրադրության կայունության:
Էվանսն իհարկե չի զբաղվել արցախյան հակամարտությամբ, ի տարբերություն Ուորլիքի, սակայն անկասկած է, որ նա ռեգիոնալ իրողություններին ոչ պակաս քաջածանոթ ու փորձառու դիվանագետ է: Ջեյմս Ոււորլիքի հայտարարությունից հետո առիթ ունեցա անդրադառնալ և խոսել այն մասին, որ Երևանին արժե գուցե դիտարկել, պայմանական իմաստով՝ «նախկին դիվանագետների» մի յուրօրինակ ակումբի ձևավորման հնարավորություն, լինեն նրանք ամերիկացի, ռուսաստանցի, ֆրանսիացի, թե եվրոպական այլ երկրներից, որոնք փորձառու են թե ղարաբաղյան հակամարտության, թե կովկասյան ռեգիոնալ հարցերի համատեքստում և արտահայտում են մոտեցումներ, ու պարբերաբար նաև բարձրաձայնում դրանք, որոնք համահունչ են Հայաստանի ու Արցախի անվտանգության հարցերին և օրակարգերին: Շփոթություն և թյուրընկալում չառաջացնելու համար հարկ է ընդգծել, որ խոսքը հայամետների ակումբի մասին չէ, և պետք չէ ընկալումը հասցնել այդօրինակ պարզունակության: Խոսքը մի հարթակի մասին է, որտեղ շոշափվող մոտեցումները պատկերանում են ռեգիոնալ այնպիսի հեռանկարների համատեքստում, որոնք առավել համահունչ են Հայաստանի և Արցախի անվտանգության ճարտարապետության հեռանկարների և համադրելի են Հայաստանի առաջ քաշած օրակարգային մոտեցումների հետ, ու կարող են լինել ռեգիոնալ քննարկումների օգտակար «խթանիչ», օժանդակ գործոն:
